سلام‌وطندار در این گزارش با ۲۰ زن تجارت‌پیشه از ولایت‌های مختلف گفت‌وگو کرده است. ۱۵ تن از این زنان، از وجود فساد در اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان برای دست‌رسی به حمایت‌های کسب‌وکار خبر می‌دهند؛ در حالی که پنج تن دیگر که موفق به بهره‌مندی از پروژه‌های حمایتی از طریق این نهاد شده اند، از وجود فساد در این نهاد اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. زنان گفت‌وگوشونده در این گزارش از ولایت‌های کابل، هرات، جوزجان و تخار هستند و در بخش‌های قالین‌بافی، صنایع دستی، تولید زعفران، حکاکی و رستورانت‌داری فعالیت دارند.
ریحانه یوسفی، رییس کارگاه خیاطی «ریحان یوسفی» که سه سال پیش آغاز به فعالیت کرده و چند بار به اتاق تجارت و صنایع زنان برای جلب پشتیبانی مراجعه کرده است، می‌گوید: «آن‌ها نظر به شناخت و واسطه پیش می‌روند. من چندین بار به اتاق [اتاق تجارت و صنایع زنان] رفتم و گفتم که من در هیچ برنامه‌ی تان نیستم، همه معیارها را هم دارم؛ می‌گویند ما معرفی می‌کنیم؛ ولی نهادها قبول نمی‌کنند. مشکل در رأس است؛ اگر سلیقه‌ای برخورد نکنند، هر روز می‌بینم که چه قدر برنامه است. آن‌ها گفتند هر برنامه‌ای که می‌آید، از زیر چتر اتاق می‌گذرد. یگان نفر را اگر شانسی بگیرند، دیگر سلیقه‌ای برخورد می‌شود. من با خانم‌هایی که از مؤسسه‌ی اکتید کمک گرفته اند، من بعداً خبر شدم کسانی که در اتاق در رأس بودند، بعضی‌ها را شارت‌لیست کرده بودند به دفتر که همین‌ها را کمک کنید.»
شاهانا شفاهی، دیگر زن تجارت‌پیشه که چهار سال پیش یک کارگاه خیاطی «گند افغانی» ایجاد کرده است، نیز وجود فساد در اتاق تجارت و صنایع زنان را تأیید می‌کند و می‌گوید با این که چهار سال از عضویتش در این نهاد می‌گذرد؛ اما تا کنون شامل هیچ گونه برنامه‌ی حمایتی نشده است. «به نظرم، خانم‌هایی که حمایت می‌شوند، کارت‌های گلدن و پلاتین شاید داشته باشند که معرفی می‌شوند. این قسم کارت‌ها، کارت‌های هویتی در اتاق تجارت و صنایع زنان است که قیمت‌های گزاف دارند. اگر این کارت‌ها را داشته باشید، به جایی معرفی می‌شوید؛ در غیر آن، نه.»
رویا محمدی، رییس شرکت صنایع دستی «بانوان مهر افغانستان» که لباس گند افغانی تولید می‌کند، نیز با تأیید وجود فساد و شناخت در اتاق تجارت و صنایع زنان می‌گوید افرادی که در رأس این نهاد هستند، نزدیکان خود شان را در برنامه‌های حمایتی شامل می‌کنند. او می‌افزاید که به دلیل فساد در اتاق تجارت و صنایع زنان، از عضویت در این نهاد کنار رفته است. «کسانی که در رهبری اند و در رأس اتاق، آن‌ها خود شان یک تجارت دارند؛ به دختر خاله، دختر عمه و دختر خود کار جور می‌کنند؛ وقتی از خود شان سر ریزه کرد، باز به دیگر خانم‌ها می‌دهند. در اتاق بیشتر سلیقه‌ای برخورد می‌شود و کسانی که خیالی اند، افرادی که تجارت ندارند، ما شاهد بودیم دکان یک مرد را نشان می‌دهند، پول‌هایی که به دست می‌آورند، در خانه استفاده می‌کنند.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
از سویی هم، وحیده کریمی، زنی تجارت‌پیشه در جوزجان، نیز با تأیید وجود فساد در اتاق تجارت و صنایع زنان می‌گوید که با وجود پرداخت حق عضویت، در هنگام پرسش در باره‌ی علت شامل‌نشدن در برنامه‌های حمایتی، با بهانه‌جویی روبه‌رو می‌شود. «اتاق تجارت و صنایع زنان به من گفت دو هزار افغانی بده که عضو شوی؛ ولی تا حالا نه کدام سروی آمد، نه سمینار. هر سروی که بیاید، به اتاق می‌آید؛ از هیچ کدام نهادی سروی نشده. می‌گویند کاشکی دو سال پیش، کاشکی شش ماه پیش، می‌آمدید.»
اما فاطمه شیرزاد، دیگر زن تجارت‌پیشه که عضو شبکه‌ی زنان تجارت‌پیشه است، روایت متفاوتی دارد. او می‌گوید که نبود همبستگی میان زنان فعال در این حوزه، سبب شده است که برخی برنامه‌های حمایتی به هیچ زنی نرسد و در خود نهادهای پشتیبان متوقف بماند یا دچار حیف‌ومیل شود. «در نهادهای خارجی با یکی از دوستان صحبت داشتم، می‌گفت کسانی که در رأس شبکه‌ی اتاق تجارت و صنایع زنان است، می‌توانند از همین آدرس خانم‌ها را حمایت کنند و خانم‌ها را به نهادها معرفی کنند که متأسفانه خانم‌ها به خانم‌ها رحم ندارند و از این آدرس کسی را به نهادها معرفی نمی‌کنند و به همین خاطر کسانی که در نهادهای خارجی هم استند، حمایت‌ها را حیف‌ومیل می‌کنند. من فعلاً عضو شبکه‌ی زنان تجارت‌پیشه هستم، فقط به روی یک نام رییس کمیته استم و صلاحیتی ندارم و خانم‌هایی که استند، باید دلسوزانه کار کنند که نمی‌کنند.»
با این که پنج تن از گفت‌وگوشوندگان در این گزارش توانسته اند از برخی برنامه‌های حمایتی برای زنان تجارت‌پیشه مستفید شوند، این حمایت‌ها را ناکافی می‌دانند. سنگی‌ماه ستیر، مسئول کارگاه قالین‌بافی «وریسه بافی سنگی‌ماه» با ۲۵۰ دختر که یک بار پشتیبانی شده، می‌گوید: «تعداد نهادهای کمک‌کننده کم است؛ فقط دفترهای حسیبا و اکتید همکاری می‌کنند. این هم‌کاری‌ها اگر بیشتر باشد، خانم‌هایی که می‌شناسم، شاید فقط یک یا دو بار کمک گرفته اند و بس. کمک‌ها شفاف بود، همه کسانی که جواز داشتند، به دفتر ریاست تسلیم کردند و بیشتر شان جلب شدند.»
با این همه، سلما یوسف‌زی، رییس اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، وجود فساد در این نهاد را رد می‌کند و می‌گوید که به دلیل شمار زیاد درخواست‌ها، تمامی زنان تجارت‌پیشه شامل برنامه‌های حمایتی نمی‌شوند. او تأکید می‌کند که فهرست تمام زنان واجد شرایط را به نهادهای پشتیبان ارائه می‌کنند؛ اما انتخاب نهایی برعهده‌ی نهادها است و اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان هیچ نقشی در آن ندارد. «بیشتر از ۹۶۴۲ تن دارای جوازهای رسمی و زنان متشبث به صورت غیررسیمی ۱۳۰ هزار تحت پوشش داریم و اتاق هم محدودیت‌هایی دارد. من هیچ وقت ۵ یا ۱۰ نفر لیست ندادیم؛ لیست همه اعضا را دادیم. این که چه کسی را انتخاب می‌کنند، ما نقشی نداریم. من شکایت‌های شان را می‌پذیرم.»
۱۵ زن گفت‌وگوشونده در این گزارش از نقش واسطه و شناخت در نهادهای حمایتی در حالی شکایت دارند که برخی از این نهادها در گفت‌وگو با سلام‌وطندار وجود فساد را رد می‌کنند و می‌گویند زنانی که از موجودیت فساد در برنامه‌های حمایتی آنان شکایت دارند، می‌توانند به آنان مراجعه کنند و آنان به شکایت‌ها رسیدگی خواهند کرد. سازمان بین‌المللی مهاجرت، برنامه‌ی توسعه‌ای سازمان ملل متحد، مؤسسه‌ی اکتید، دفتر حسیبا، حرکت و پاملرنه، از جمله نهادهای پشتیبان زنان تجارت‌پیشه اند؛ اما تنها مسئولان در سازمان بین‌المللی مهاجرت و مؤسسه‌ی اکتید، به سلام‌وطندار پاسخ دادند؛ در حالی که دیگر نهادها برای شریک‌سازی معلومات همکاری نکردند.
مسئولان در سازمان بین‌المللی مهاجرت، می‌گویند که تا کنون بیش از دو هزار زن تجارت‌پیشه را پشتیبانی کرده اند و زنان معترض می‌توانند از طریق پلتفرم‌های ایجادشده بازخوردهای خود را ارائه دهند و مسئولان در مؤسسه‌ی اکتید، هر گونه دخالت و واسطه را رد می‌کنند و تأکید دارند که انتخاب زنان از طریق توزیع فرم و گفت‌وگوهای شفاف انجام می‌شود.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
یکی از مسئولان در سازمان بین‌المللی مهاجرت، به سلام‌وطندار می‌گوید: «سازمان بین‌المللی مهاجرت به طور منظم بازخوردهایی از کارآفرینان از جمله زنان، در مورد جنبه‌های مختلف حمایت‌های ارائه‌شده دریافت و به صورت فعال به این نگرانی‌ها رسیدگی کرده است. در سه سال گذشته، سازمان بین‌المللی مهاجرت از زنان کارآفرین در طیف گسترده‌ای از بخش‌ها از جمله تولید دستکول، نانوایی، تولید فرش، تولید چپن و ژاکت، فرآوری پنبه، محصولات لبنی، مواد شوینده، خیاطی، گل‌دوزی، صنایع غذایی و نوشیدنی، پوشاک، صنایع دستی، جواهرسازی، تولید کفش، خیاطی و تولید ماست و بسیاری دیگر حمایت کرده است.»
شریفه دانش، مسئول ولایتی پروژه‌ی توان‌مندسازی زنان در مؤسسه‌ی اکتید، نیز می‌گوید: «ما در چند ولایت افغانستان فعالیت داریم که روی‌دست‌ترین پروژه‌ی ما همین توان‌مندسازی زنان در بخش تجارت‌های کوچک و متوسط است که تا کنون با ۳۳۸ زن از طریقه‌های مختلف چون دادن گرندها در دو قسط برگاری تریننگ‌ها و آموزش‌های مسلکی صورت گرفته است. روند برگزیدن زنان هم شفاف است و پس از توزیع فرم و سپس سپری‌کردن مصاحبه‌ها، زنان متشبث انتخاب می‌شوند و ما این موضوع را که شناخت و واسطه در این نهاد وجود دارد، کامل رد می‌کنیم. با اتاق تجارت و صنایع زنان در ارتباط هستیم؛ اما زنان تجارت‌پیشه از سوی آنان به ما معرفی نمی‌شوند.»
اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، یک نهاد مستقل زیر چتر دولت است که از منافع بخش خصوصی دفاع می‌کند؛ اما بیرون از نظارت حکومت نیست. به همین دلیل، برای بررسی وضعیت زنان تجارت‌پیشه و متشبث خواستار دریافت دیدگاه وزارت صنعت و تجارت شدیم؛ اما مسئولان در این وزارت‌خانه از پاسخ‌گویی خودداری کردند.
زنان تجارت‌پیشه و متشبث در حالی از دست‌رسی‌نداشتن به پشتیبانی نهادها شکایت دارند که در بیشتر از سه سال‌ونیم گذشته، بخش صنعت و تجارت به عنوان یکی از معدود بخش‌های باقی‌مانده برای زنان شناخته می‌شود؛ هرچند محدودیت‌های اعمال‌شده بر زنان در افغانستان روند کاری این بخش را نیز مختل کرده است.
