گفت‌وگوی سلام‌وطندار با ۴۷ نوجوان پسر از مناطق روستانشین و شهرنشین در ۱۱ ولایت، نشان می‌دهد که نوجوانان در روستاها نسبت به نوجوانان در شهرها با چالش‌های بیشتر آموزشی روبهرو استند. در این گزارش برای روشن‌شدن تفاوت دست‌رسی به خدمات آموزشی در روستاها و شهرها، با ۲۰ نوجوان در شهرها و ۲۷ نوجوان در روستاها گفت‌وگو شده است.
نوجوانان در روستاها، می‌گویند که بیشتر با نبود مکتب‌های بالاتر از صنف نهم، نبود مرکزها و کم‌بود امکان‌های آموزشی روبهرو استند. از میان ۲۷ نوجوان روستانشین، ۱۳ تن، می‌گویند که در محل زندگی شان به مرکزهای آموزشی دست‌رسی ندارند، نُه تن، می‌گویند که برای رفت‌وآمد به مکتب ناچارند ساعت‌ها پیاده‌روی کنند. از میان این نوجوانان، تنها پنج تن گفته اند که به امکان‌های آموزشی مناسبی دست‌رسی دارند.
احمد ۱۸ساله، باشنده‌ی ولسوالی «اوگر بالا»ی بدخشان، میگوید به دلیل نبود مکتب بالاتر از صنف نهم در این ولسوالی از آموزش بازمانده است. او می‌افزاید: «از صنف نُه تا دوازده باید در مرکز فیض‌آباد بخوانیم که از خانه تا آن جا چهار ساعت رفت می‌شود و چهار ساعت برگشت.»
همین گونه، احمد ۱۶ساله، باشنده‌ی روستای خارستان بادغیس، میگوید که دوربودن مکتب از محل زندگی‌اش و نبود وسایل حمل‌ونقل سبب شده که نتواند به گونه‌ی منظم به آموزشش ادامه بدهد. «خانه خود ما از مکتب تقریباً دونیم ساعت راه دور است و کم‌بود وسیله‌ی نقلیه داریم؛ از فقر و بی‌پولی هم نمی‌توانم که زیاد به درس و مکتب رسیدگی کنم؛ چون امکانات نداریم.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
در سوی دیگر، دانش‌آموزان در شهرها با ابراز رضایت از وضعیت آموزشی شان، می‌گویند که مکتب با محل زندگی شان فاصله‌ی کمی دارد و به امکان‌های آموزشی مورد نیاز دیگر مانند کتاب‌خانه‌ها و اینترنت دست‌رسی کامل دارند.
محمد‌نصیر ۱۷ساله، دانش‌آموز صنف یازدهم در شهر مزارشریف، مرکز بلخ، میگوید که به امکانات آموزشی مورد نیازش دست‌رسی کامل دارد؛ چیزی که به باور او، مسیر پیش‌رفت او را هموارتر می‌کند. به گفته‌ی این نوجوان، «بعد از مکتبم کورس هم می‌روم؛ علاقه‌ی زیاد به زبان انگلیسی دارم و هم‌چنان کورس کمپیوتر می‌روم؛ چون به خاطر پیداکردن کار در آینده و درس دانش‌گاه انگلیسی و کمپیوتر بسیار مهم است.»
هم‌چنان الیاس دانش، دانش‌آموز صنف دوازدهم در شهر کابل، سهولت‌های موجود در شهر را برای رشد فردی و اجتماعی مؤثر دانسته و آن را دلیلی بر دست‌یابی به اهداف آینده‌اش می‌داند. او می‌افزاید: «خیلی کتاب‌خانه‌ها و کورس‌ها در شهر کابل وجود دارد که امکاناتش خوب است؛ استادان شان خیلی رسیده استند به خصوص در کورس‌های آمادگی کانکور و زبان انگلیسی کیفیت شان نسبت به ولایت‌ها بیشتر است.»
با این حال، شماری از نوجوانان هم در شهرها و هم روستاها، کم‌بود آموزگاران مسلکی در مکتب‌ها را به عنوان چالش مشترک دانسته، می‌گویند که گاهی یک آموزگار چندین مضمون را تدریس می‌کند.
احمد‌فریدون ۱۷ساله، باشنده‌ی شهر محمودراقی، مرکز کاپیسا و نجیب‌الله، باشنده ولسوالی قیصار فاریاب، می‌گویند که با وجود دوربودن مکتب از محل زندگی شان به مکتب رفته اند؛ اما در همه مضمون‌های درسی شان آموزگاران مسلکی ندارند.
احمد‌فریدون، می‌افزاید: «چهار مضمون ما را فقط یک استاد درس می‌دهد. استادان غیر‌مسلکی اند که رشته‌ی شان با مضمونی که تدریس می‌کنند هم‌خوانی ندارد.»
نجیب‌الله نیز، میگوید: «آموزگارانی که در مکتب ما است به شکل تخصصی نیستند؛ رشته‌ی شان نیست؛ نبود آموزگاران غیر‌مسلکی سبب ایجاد مشکلات به ما شده است.»
راشد صدیقی، کارشناس مسائل اجتماعی، میگوید که تفاوت دست‌رسی به خدمات آموزشی میان شهرها و روستاها، باعث کاهش انگیزه‌ی درسی میان دانش‌آموزان می‌شود. او می‌افزاید: «می‌تواند فرصت آموزشی را از دانش آموزان بگیرد و کشور را به یک جامعه‌ی بی‌سواد دچار کند.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
ناهید عنایت، کارشناس آموزشوپرورش، بر این باور است که دوام نامتوازن‌بودن دست‌رسی به خدمات آموزشی در شهرها و روستاها، مانع راه‌یابی جوانان روستانشین به دانش‌گاه‌ها شده و باعث بلندرفتن آمار بی‌کاری در میان آن‌ها می شود. «این موضوع سبب می‌شود که فرصت‌های شغلی و موقعیت‌های اقتصادی بیش‌تری در دست‌رس جوانان در شهرها قرار بگیرد و جوانان روستانشین نتوانند از آن استفاده کنند و این باعث افزایش بی‌کاری می‌شود.»
بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی وزارت معارف حکومت سرپرست، در حال حاضر، ۱۸ هزار و ۳۰۰ مکتب دولتی در سراسر افغانستان فعال است و در سه سال پسین، ۳۰۰ مکتب جدید، مرکزهای سوادآموزی و صنف‌های محلی در شهرها و روستاهای مختلف افغانستان ایجاد شده است.
منصوراحمد حمزه، سخن‌گوی وزارت معارف حکومت سرپرست، میگوید که حکومت در تلاش متوازن‌سازی دست‌رسی شهروندان به خدمات آموزشی است. او می‌افزاید: «سال‌های گذشته در حدود ۱۳ هزار دانش‌آموز را جذب کردیم برای سوادآموزی که از میان آن حدود پنج هزار دانش‌آموز تنها سال گذشته به مکاتب شامل شدند.»
تفاوت دست‌رسی به خدمات آموزشی در شهرها و روستاها و تفاوت در کیفیت خدمات آموزشی در مکتب‌ها و مرکزهای آموزشی در شهرها و روستاها، از دیر باز به این سو به عنوان چالشی در برابر نظام آموزشی افغانستان مطرح بوده و به باور کارشناسان آموزشوپرورش، برای بازدهی خوب نظام آموزشی، بایستی این تفاوت‌ها از میان برود.
