بررسی سلام‌وطندار از گفت‌وگو با ۴۲ زن در افغانستان، نشان می‌دهد که آن‌ها با فن‌آوری/تکنولوژی و ابزارهای آن، آشنایی کافی ندارند. از میان این زنان، ۱۵ تن در کابل و ۲۷ تن دیگر در ولایت‌ها زندگی می‌کنند و نُه تن از این زنان، می‌گویند که هیچ گونه آشنایی با ابزارهای فن‌آوری ندارند. این زنان، می‌افزایند که ناداری، بی‌سوادی، آگاهی‌‌نداشتن، محدودیت‌ها، ازدواج‌های زیرسن و جنگ‌های داخلی، سبب شده است که نتوانند با فن‌آوری آشنایی بیشتر داشته باشند.
شریفه، باشنده‌ی کاپیسا که ۴۱ سال دارد، می‌گوید که به دلیل بی‌سوادی نمی‌تواند از ابزارهای فن‌آوری استفاده کند. «خودم نه موبایل هوشمند دارم و نه موبایل ساده؛ موبایل از فرزندانم است. در خانه جایی که ضرورت می‌شود، باز این‌ها زنگ می‌زنند و موبایل را در دست من می‌دهند. خودم به خاطری که سواد ندارم، به همین دلیل استفاده هم نمی‌توانم؛ اما زمانی که فرزندانم خانه نمی‌باشند، با مشکل روبهرو می‌شوم.»
محدودیت‌های خانوادگی، موضوع دیگری است که سبب شده است شماری از زنان نتوانند از ابزارهای فن‌آوری استفاده کنند. ناجیه، باشنده‌ی فاریاب که از سوی خانواده‌اش محدود شده است، می‌گوید: «من از تکنولوژی هیچ استفاده کرده نمی‌توانم؛ چون آشنایی ندارم. ما در دهات/روستاها زندگی می‌کنیم و حتا اجازه‌ی تلفن را هم نداریم؛ کمپیوتر و این وسایل را که اصلاً نمی‌شناسیم. من علاقه‌مندی دارم که با تکنولوژی آشنایی پیدا کنم؛ اما هیچ امکاناتی در دست‌رس ندارم.»
ملالی صاحب‌زاده، باشنده‌ی کابل و زربانو، باشنده‌ی کندز، می‌گویند که جنگ‌های داخلی در کشور و دست‌رسی‌نداشتن به ابزارهای فن‌آوری، سبب شده است که این زنان نتوانند در باره‌ی فن‌آوری و استفاده از آن، آگاهی داشته باشند.
ملالی، می‌گوید: «از زمانی که ما به دنیا آمدیم تا این که بزرگ شدیم، همیشه در جنگ‌های داخلی و خارجی به سر بردیم و این باعث شده که ما از علم و تکنولوژی هیچ آگاهی نداشته باشیم؛ حتا استفاده از موبایل‌های هوشمند را هم نمی‌دانیم.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
زربانو، نیز می‌گوید: «من خودم از تکنولوژی هیچ استفاده نکرده‌ام؛ اما دیگران را دیده‌ام که استفاده می‌کنند؛ خودم هیچ نمی‌شناسم که تکنولوژی چه است و به خاطر چه استفاده می‌شود. من فکر می‌کنم که تکنولوژی به همین پایه‌های برق، به آنتن‌های تلویزیون، بگویند؛ شاید که همین‌ها را تکنولوژی بگویند؛ چوم من درست نمی‌دانم. بلی، بسیار علاقه دارم تا بفهمم که تکنولوژی چه است و به خاطر چه استفاده می‌شود و چه سهولت‌هایی را به ما و زندگی ما به بار می‌آورد.»
۳۳ تن از این زنان، در میان ابزارهای فن‌آوری تنها از موبایل‌های هوشمند استفاده می‌کنند که ۱۱ تن آن‌ها می‌گویند استفاده از موبایل هوشمند و برنامه‌های آن، بر زندگی روزمره‌ی آنان تأثیرات مثبت داشته است.
فریبا امینی، آموزگار در سمنگان، می‌گوید که با استفاده از موبایل هوشمند کارهای زندگی شخصی و کاری خود را به پیش می‌برد. «شش سال می‌شود که از موبایل استفاده می‌کنم برای ارتباطات و این که خودم یک استاد هستم و باید با اولیای شاگردان خود در ارتباط باشم. هم‌چنان از موبایل خود برای مواد درسی و افهام و تفهیم در میان شاگردان استفاه می‌کنم و ارتباطات روزمره‌ی خود.»
حدیثه، یک تن از دختران اشتراک‌کننده در این گزارش، می‌گوید که با استفاده از موبایل هوشمند در کنار ارتباطات و آموزش، کارهای خود را نیز رونق داده است. او می‌افزاید: «از موبایل در همه بخش‌ها؛ چون ارتباطات و آموزش استفاده می‌کنم؛ ولی از همه بیشتر در بخش کارم برای من سهولت‌هایی را ایجاد کرده است؛ چون من یک خیاط هستم و می‌توانم با استفاده از موبایل کتلاک‌های لباس را به دست بیاورم و از روی آن جور کنم.»
سه تن از زنان گفت‌وگوشده در این گزارش، می‌گویند که از ابزارهای فن‌آوری به گونه‌ی محدود استفاده و تنها برای برقراری ارتباطات ساده با خانواده و دوستان شان از موبایل‌های هوشمند استفاده می‌کنند. تمنا، یک تن از این زنان، می‌گوید: «دو سال می‌شود که از موبایل هوشمند استفاده می‌کنم. من از موبایلم به خاطر گپ‌زدن با خشویم/مادرشوهرم، ننویم/خواهرشوهرم؛ و شوهرم استفاده می‌کنم و کدام استفاده‌ی دیگر نمی‌کنم و تنها استفاده‌ای که می‌توانم، فقط در بین فامیل عکس می‌گیریم.»
از میان ۳۳ زنی که استفاده‌ی محدود از ابزارهای فن‌آوری دارند، چهار تن آن‌ها می‌گویند که به دلیل موانع و محدودیت‌های فرهنگی نمی‌توانند از موبایل‌های هوشمند استفاده کنند. آن‌ها، می‌افزایند که این محدودیت بیشتر از سوی خانواده و جامعه بر آنان اعمال شده است.
مرسل، باشنده‌ی تخار، می‌گوید: «تنها وقتی که در خانه می‌باشم، از موبایل استفاده می‌کنم و زمانی که بیرون می‌روم، اصلاً موبایل را با خود نمی‌برم؛ چون مردم گپ می‌زنند و می‌گویند که دختر جوان موبایل دارد. در ولایت تخار بیشتر دختران موبایل ندارند؛ تا زمانی که نامزد شوند یا عروسی کنند.»
خدیجه، باشنده‌ی سرپل، نیز می‌گوید: «من بسیار خوش دارم که از موبایل استفاده کنم؛ اما به خاطری که اجازه نداریم تا این که نامزد شویم یا عروسی کنیم، موبایل در دست هم گرفته نمی‌توانیم و استفاده از موبایل به خود فرد ربط دارد که مثبت استفاده می‌کند یا منفی.»
از سوی دیگر، ۱۲ زنی که با ابزارهای فن‌آوری دست‌رسی دارند، نیز می‌گویند که بلندبودن بهای اینترنت و کیفیت پایین بسته‌های اینترنتی در هنگام استفاده از ابزارهای فن‌آوری، آن‌ها را با چالش روبهرو کرده است.
دیبا، باشنده‌ی کابل که با این چالش‌ها روبهرو شده است، می‌گوید: «ما به بسیار وسایل پیش‌رفته که در جهان وجود دارد، هنوز دست‌رسی نداریم و تنها به همین موبایل و کمپیوتر که ما دست‌رسی داریم؛ اما بلندبودن بهای اینترنت باعث می‌شود که ما نتوانیم به درستی از همین وسایل هم استفاده کنیم.»
رقیه حسینی، باشنده‌ی هرات که با این چالش‌ها روبهرو شده است، نیز می‌گوید: «بلی، من از موبایل هوشمند استفاده می‌کنم و در چنین عصر که ما زندگی می‌کنیم، داشتن موبایل حتمی است و بهای بسته‌های اینترنتی بسیار بلند است و با توجه به قیمت شان کارکرد شان بسیار ضعیف است. نظر به دیگر کشورهای جهان، قیمت اینترنت در افغانستان بسیار بلند است.»
حدیثه و زرغونه، دو تن از زنانی اند که از ابزارهای فن‌آوری استفاده می‌کنند؛ اما از آسیب‌پذیری در برابر حمله‌های سایبری هراس دارند.
حدیثه، می‌گوید: «همه‌ی ما دخترها به این تشویش هستیم که تکنولوژی روز‌به‌روز پیش‌رفت می‌کند و نشود افرادی که مخرب هستند، موبایل‌های ما را هک و در واتسپ و حتا عکس‌های شخصی ما هم دست‌رسی پیدا کنند. این یک خطر جدی به خانم‌ها است و ما نگران این موضوع هستیم.»
زرغونه، نیز می‌گوید: «بلی، دقیقاً نگرانی‌ها وجود دارد. بعضی اوقات به من درخواست این می‌شود که یک واتسپ دیگر هم نصب کنم و من این نگرانی را دارم که مبادا معلومات من هک شود.»
با این حال، فعالان حقوق زن و کارشناسان مسائل اجتماعی، می‌گویند که در عصر کنونی برای پیش‌رفت جوامع، دست‌رسی زنان به فن‌آوری نیاز مبرم است.
ثریا پیکان، فعال حقوق زن، می‌گوید: «امروزه همه پیش‌رفت‌ها بر اساس علم و تکنولوژی است؛ اما زنانی که قبلاً به علم و تخنیک دست‌رسی داشته اند، خوب‌تر بود؛ ولی اکنون زنان از نعمت علم و دانش محروم اند و کشوری چون افغانستان وقتی برای زنان اجازه‌ی علم و دانش را نمی‌دهد، پس چه گونه به پیش‌رفت‌های تکنولوژی آشنایی پیدا کنند.»
شفیق‌الله انصار، کارشناس مسائل اجتماعی، نیز می‌گوید: «زنان پیکر بزرگی از جامعه را تشکیل می‌دهند. هر گاه استفاده‌ی تکنولوژی را بلدیت داشته باشند، در بخش آموزش‌وپرورش می‌توانند دست بلندی داشته باشند؛ با کم‌ترین هزینه، پیش‌رفت بسیار خوبی می‌توانند داشته باشند و زنانی که از علم و تکنولوژی بی‌بهره می‌مانند؛ چون در رأس تربیت اطفال قرار دارند و این باعث می‌شود که جامعه بی‌سواد به بار بیاید.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
با این همه، خبیب غفران، سخن‌گوی وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت سرپرست، به سلام‌وطندار می‌گوید که با راه‌اندازی برنامه‌های مثبت تلاش دارند استفاده از فن‌آوری و شبکه‌های اجتماعی را بر اساس قواعد اسلامی، در جامعه تطبیق کنند.
او می‌افزاید: «بررسی‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ این را نشان می‌دهد که تکنولوژی تأثیرات بزرگی را روی سبک زندگی مردم ایجاد کرده است؛ ولی در ۲۰ سال گذشته با استفاده از تکنولوژی کارهایی صورت گرفت که دور از فرهنگ افغانی و اسلامی بود؛ اما اکنون برنامه و سمینارهایی را وزارت اطلاعات و فرهنگ برگزار کرده است تا فرهنگ افغانی و اسلامی در جامعه رشد کند.»
همین گونه، جلال‌الدین شمس، سخن‌گوی اداره‌ی تنظیم خدمات مخابراتی افغانستان (اترا)، به سلام‌وطندار می‌گوید که ۲۵ میلیون تن استفاده‌کننده‌ی سیم‌کارت‌های مخابراتی در افغانستان فعالیت دارند و ۱۳ میلیون تن آن به اینترنت دست‌رسی دارند؛ اما آمار دقیق از ثبت سیم‌کارت به نام زنان در این اداره وجود ندارد.
او می‌افزاید: «در افغانستان ۲۵ میلیون مشترکین مخابراتی فعالیت دارند و ۱۳ میلیون آن به اینترنت دست‌رسی دارند. اما در جامعه‌ی مثل افغانستان مردان به نام خود شان سیم‌کارت را ثبت می‌کنند و در اختیار فامیل خود قرار می‌دهند؛ به همین دلیل آمار مشخصی در قسمت ثبت سیم‌کارت به نام زنان وجود ندارد.»
گفتنی است که آشنایی با ابزارهای فن‌آوری و استفاده از آن، امروزه به یکی از نیازهای اساسی جامعه‌ی مدرن تبدیل شده است. در افغانستان به ویژه در میان زنان، این موضوع اما با چالش‌ها و محدودیت‌های خاصی هم‌راه است. فرهنگ سنتی، محدودیت‌های اجتماعی و دست‌رسی نابرابر به آموزش، از جمله عامل‌هایی اند که مانع آشنایی کافی زنان با فن‌آوری و استفاده‌ی مؤثر از آن شده است.
