مسئله بیانی
بیر جمعیتده یاشلر نینگ تعلیم و تحصیل درجه‌سی، بو جمعیت نینگ ترقیاتی و رواجلنیش جریانی بیلن چمبرچس باغلیق دیر. بیر جمعیتده یاشلر نینگ تعلیم کوریشی، جامعه نینگ فرهنگی بولیشی و ترقیات گه تامان یونه‌له‌یاتگنیدن درک بیره‌دی؛ شونی اوچون بو گزارش ده تعلیم دن محروم قالگن یاشلر رقمینی تېکشیریش و افغانستان جمعیتیده سلبی عاقبتلری حقیده سۉره‌لگن. بو سوراو ده تعلیم کورگن یاشلر و تعلیم نینگ تأثیری و شونینگدیک اولر نینگ تعلیم دن محروم قالیش سبب‌لری حقیده سۉره‌لگن. بو سوراو ده افغانستان جمعیتیده تعلیم دن محروم قالیش اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سلبی عاقبتلری انیقلنگن و تعلیم نی ترک اېتیش معمانی کمه‌یتیریش اوچون یېچیم یول قیدیریلیشی کېره‌ک.
سوراو تاریخی
تعلیم بیر جمعیت نینگ رواجلنیشی و ترقیاتی اوچون مهم سنله‌دی. افغانستانده یاشلر نینگ تعلیمی گه دایر تورلی سوراولر اۉتکزیلگن و اولردن تورلی خیل نتیجه‌لر آلینگن. بو سوراولرده تعلیم تأثیری، محروم قالیش سبب‌لری، تعلیم نینگ جمعیتده تأثیرلری و تعلیم دن محروم قالیش معمانی کمه‌یتیریش اوچون یېچیم یول قیدیریلیشی حقیده اۉتکزیلگن؛ بیراق تعلیم دن محروم قالگن یاشلر نینگ رقمینی تېکشیریش و سلبی عاقبتلری مسئله‌سی اونچه‌لیک بحث گه آلینمه‌گن.
بو تېکشیرو ده یاشلر نینگ تعلیم دن قالیش معماسی و بو احوال یخشی‌لنیشی اوچون یېچیم یول قیدیریلیشی مقصدیده، یاشلر نمونه اوله‌راق تنلنیب و اولر نینگ تعلیمدن محروم قالیش سبب‌لری و رقمی انیقلنگن.
سوراو سوراق‌لری:
۱- بو سوراو ده صحبت قیلگن یاشلردن قنچه‌سی درس اوقیگن؟
۲- اوشبو سوراو ده صحبت قیلگن یاشلردن قنچه‌سی تعلیم دن محروم قالگن؟
۳- تعلیم یاشلر نینگ کونده‌لیک حیاتیده قنچه‌لیک اونملی بولگن؟
۴- یاشلردن بیرقطاری نینگ تعلیم دن محروم قالیش سبب‌لری نیمه؟
سوراو غایه‌لری
۱- یاشلر نینگ تعلیم احوالی و تحصیل نی ترک اېتیش سانینی تېکشیریش؛
۲- تعلیم دن محروم بولگن یاشلر نینگ رقمینی انیقلش؛
۳- یاشلر نینگ تعلیم دن محروم قالیش سبب‌لرینی اورگه‌نیش؛
۴- تعلیم یاشلر نینگ کونده‌لیک حیاتیده‌گی تأثیری؛
۵- بیر جمعیتده یاشلر نینگ تعلیم دن محروم قالیش سلبی عاقبتلری؛
سوراو وقتی:
بو تېکشیرو ۲۰۲۴-ییل بیر جنوری دن باشلنیب و اوشبو ییل ۲۱ فبروری گه قدر یکونلنگن.
سوراو اسلوبی:
گزارش سوژه‌سی و معلومات توپلش اوچون، بو سوراو میدانی (سوراو توزیع قیلیش) شکلیده اۉتکزیلگن و «SPSS» دستوری دن قوللنیلیب و تحلیل و تبیین بولگن.
سوراو معمالری:
افغانستانده تېکشیریش‌لرنی اۉتکزیش قولی بولمسه ده، بو سوراو پیتیده هم تورلی خیل قیینچیلیک‌لر بیلن دوچ بولگن‌میز.
۱- سوراو اوچون جمعیت نینگ دقت‌سیزلیگی؛
۲- سوراو امکانیتی آزلیگی:
۳- سوراو اۉتکزیش اوچون بشری کوچ آزلیگی؛
سوراو اۉزگریش‌لری
اوشبو سوراو ده اصلی اۉزگریش‌لر:
۱. باغلیق اۉزگریش
– یاشلر نینگ تعلیم دن محروم قالیش رقمی
۲. مستقل اۉزگریش‌لر:
– یاشلر نینگ تعلیم احوالی (درس اوقیگن یا ده درس اوقیش دن محروم بولگن)
– تعلیم دن محروم بولیش و ترک اېتیش سبب‌لری (اقتصادی قیینچیلیک، علاقه‌سیزلیک، شغلی فرصت‌لر، عایله و جمعیت ده‌گی احوال و هکذا…)
– تعلیم دن محروم بولیش سلبی عاقبتلری (اقتصاد، جمعیت، فرهنگ و …)
باشقه تاماندن، تعلیم دن محروم قالیش گه سبب بولگن یاش، جندر، عایله‌لر نینگ تعلیمی و هکذا اۉزگریش‌لر کبی موضوع‌لر هم تېکشیریلیشی ممکن.
تېکشیرو خلاصه‌سی
سلام‌وطندار نینگ معلوماتی اساسیده، کابل شهریده یاشلر نینگ تعلیم دن محروم بولیشی کتّه معما گه سبب بولگن، تورلی دلیللر طفیلی جمله دن اقتصادی قیینچیلیک، علاقه‌سیزلیک، عایله تامانیدن قۉللب-قوتلنمسلیک دن کېلیب چیقه‌دی. بو قیینچیلیک یاشلر نینگ خواطری گه سبب بولیب و اولر نینگ کېله‌جگی اوستیگه سلبی تأثیر قویگن؛ بو تېکشیرو ده اشتراک اېتگنلر نینگ ۸۷.۲ فایزی کېله‌جگیدن خواطر بیلدیرگن. شو بیلن بیرگه، کوپینچه یاشلر شرایط یره‌تیلگن حالده تعلیم گه دوام بیریش‌لرینی معلوم قیلگن. شونینگدیک کوپینچه یاشلر جمعیت ترقیاتی اوچون تعلیم اهمیتینی مثبت دیه بهاله‌گنلر.
بیرقطار یاشلر نینگ فکر-ملاحظه‌سی نقطه‌ی نظریدن افغانستانده تعلیم شرایطی آز یره‌تیلگن یا ده اصلا یره‌تیلمه‌گن. شو بیلن بیرگه یاشلر تعلیم آلیش اوچون جوده هم علاقه‌مند و حیات‌لریده اونینگ مثبت تأثیر قیلیشینی بیلدیره‌دیلر. باشقه بیر تاماندن یاشلردن بیرقطاری عالی تحصیلات‌لری بیلن قیله‌یاتگن ایشلری تعلیم‌لری گه تېنگ بولمه‌گنی یا ده ایش‌سیزلیک‌لریدن نالیدیلر. تعلیم احوالی یخشی‌لنیشی و تعلیم دن محروم بولیش معمانی کمه‌یتیریش اوچون اقتصادی قیینچیلیک، تحصیل شرایطی یره‌تیلیشی و یاشلردن عایله‌لر نینگ قۉللب-قوتلنیشی اوچون دقت قیلینیشی درکار. دولت و باغلیق اداره‌لر بوتوغریده اعتبار قره‌تگن حالده اېریم قولی‌لیک‌لر یره‌تیلیشی ممکن.
تېکشیرو گزارشی
سلام‌وطندار یاشلر نینگ تعلیم دن محروم بولیش رقمینی انیقلش و سببینی تېکشیریش و تعلیم نینگ جمعیتده‌گی تأثیری، سلبی عاقبتلری، یاشلر نینگ تعلیم دن راضی‌لیگی اوچون کابل ده سوراو اۉتکزگن و اوشبو سوراو ده ۳۲۰ یاش جواب قیترگن. بو سوراو ده ۳۲۰ کیشیدن ۶۳ نفری که ۱۹.۷ فایز دیر عیاللر تشکیل بیره‌دی.
سوراو ده اشتراک اېتگنلر نینگ یاشلری هم تېکشیریلگن، جواب قیترگنلر نینگ ۴۸.۴ فایزی ۱۸-۲۴ یاشر؛ ۳۱.۹ فایزی ۲۵-۳۰ یاشر؛ ۱۸.۴ فایزی ۳۱-۴۰ یاشر و جواب قیترگنلر نینگ یالغیز تورت نفری اېسه یعنی ۱.۳ فایزی ۴۰ یاشردن یوقاری دیر.
شونینگدیک، سوراو گه جواب قیترگنلر نینگ ۵۸.۱ فایزی بویداق و ۴۱.۹ فایزی اویلی دیر.
سوراو گه جواب قیترگنلر نینگ تحصیل رقمی تېکشیریلگن، ۳۶.۹ فایزی لیسانس، ۳۲.۵ فایزی مکتب دن فارغ بولگن، ۱۲.۳ فایزی دستلبکی تعلیمات، ۱۰۷ فایزی فوق بکلوریا، ۳.۸ فایزی ماستر و ۳.۵ فایزی سوادسیز و ۰.۳ فایزی هم دکترا درجه‌سیگه قدر تحصیل قیلگنلر.
بو تېکشیرو ده تعلیم دن محروم بولگن یا ده تحصیل نی ترک اېتگنلر نینگ رقمی تېکشیریلگن و توپلم شکلده جواب قیترگنلر نینگ ۵۸.۹ فایزینی تحصیل دن محروم بولگنلر تشکیل بیره‌دی.
ییگیت‌لر نینگ تحصیل دن محروم بولیش دلیل‌لری تېکشیریلگن، ۵۱.۱ فایزی اقتصادی قیینچیلیک، ۲۷.۱ فایزی علاقه‌سیزلیک یا ده امیدسیزلیک، ۱۱.۷ فایزی عایله تامانیدن قۉللب-قوتلنمسلیک و ۱۰.۱ فایزی مملکتده تحصیل زمینه‌سی یوق‌لیگی باعث تعلیم‌لری گه دوام بیره آلمه‌گنلر.
اوشبو تېکشیرو ده تحصیل دن محروم بولگن ییگیت‌لر نینگ بوتوغریده‌گی خواطری حقیده سوره‌لگن، ۸۷.۲ فایزی کېله‌جک‌لریدن خواطرده، ۵.۹ فایزی کېله‌جک‌لریدن آزراق خواطرده و ۶.۹ فایزی تحصیل قیلمه‌گنلری اوچون هېچ خواطرده اېمس‌لیکلرینی اېتگن.
بو تېکشیرو ده تعلیم دن محروم بولگن یاشلر نینگ تعلیم‌لری گه دوام بیریش علاقه‌سی تېکشیریلگن، سوراو گه جواب قیترگنلر نینگ ۷۹.۸ فایزی شرایط یره‌تیلگن حالده تعلیم‌لری گه دوام بیریش‌لرینی اېتگنلر؛ بیراق ۲۰.۲ فایزی تعلیم اوچون وقت اۉتگن و تعلیم گه دوام بیریش اوچون هېچ اراده‌لری یوق‌لیگینی بیلدیرگن.
تحصیل دن محروم بولگنلر دن تعلیم نینگ جمعیتده رولی حقیده سوره‌لگن، ۷۸.۶ فایزی تعلیم جمعیت رواجلنیشی گه سبب بولیشینی بیلدیرگن؛ ۱۹.۸ فایزی تعلیم جمعیت اوچون مهم‌لیگینی اېتگن و ۱.۵ فایزی هم تعلیم جمعیت رواجلنیشی اوچون هېچ تأثیری یوق‌لیگینی بیلدیرگن.
شونینگدیک بو تېکشیرو ده تعلیم؛ تحصیل قیلگن یېگیت‌لر نینگ حیاتیده‌گی تأثیری و اولر نینگ تعلیم گه قره‌شلری و مملکتده تحصیل شرایطی تېکشیریلگن. سوراو گه قتنشیب و جواب قیترگن ییگیت‌لر نینگ ۵۸.۸ فایزی، افغانستانده یاشلر اوچون تحصیل شرایطی آزراق یره‌تیلگن؛ ۲۶.۷ فایزی مملکتده تعلیم شرایطی اصلا یره‌تیلمه‌گن؛ بیراق ۱۴.۵ فایزی بو شرایط افغانستانده یاشلر اوچون یره‌تیلگنینی معلوم قیلگن.
شونینگدیک، تحصیل قیلگن اوشبو یاشلر نینگ ۸۵.۵ فایزی تعلیم گه جوده هم حرمت قیلیش‌لری؛ ۱۰.۷ فایزی تعلیم گه حرمت قیلیش‌لری؛ ۲.۳ فایزی هم آزراق حرمت قیلیش‌لری و ۱.۶ فایزی تعلیم گه هېچ حرمت و اهمیت بیرمسلیک‌لرینی اېتگنلر.
۵۵ فایز یاشلر تعلیم حیات‌لری گه کوپ تأثیر قیلگن، ۳۰.۵ فایزی جوده هم کوپ تأثیر قیلگنی و ۱۴.۵ فایزی آزراق تأثیر قیلگنینی معلوم قیلگن.
بو تېکشیرو ده تحصیل قیلگن یاشلر نینگ ایش و تحصیل بولیمی تېکشیریلگن، ۴۵.۸ فایزی تعلیم‌لری گه ماس؛ ۲۹ فایزی تعلیم‌لری گه ضد؛ ۱۳.۷ فایزی تعلیم و ایشلری بیر آز ماس‌لیگی و ۱۱.۵ فایزی هم ایش‌سیز اېکنلرینی اېتگنلر.
اوشبو تېکشیرو ده اشتراک اېتگن یاشلر نینگ تحصیل‌لری آرقه‌لی درآمدیدن راضی‌لیگی حقیده سوره‌لگن. سوراو گه قتنشگنلردن ۴۴.۲ فایزی درآمدلریدن راضی‌لیگی؛ ۳۴.۱ فایزی اصلا راضی اېمسلیگی؛ ۱۲.۴ فایزی کوپ راضی‌لیگی و ۹.۳ فایزی هم جوده هم کوپ راضی‌لیکلرینی بیلدیرگنلر.
تکلیف‌لر
اوشبو تېکشیرو نینگ نتیجه‌سی نقطه‌ی-نظریدن قوییده‌گی تکلیف‌لر بیریله‌دی؛
۱- یاشلر گه یوکسک تعلیمات اوچون قولی‌لیک یره‌تیلیشی؛
۲- تحصیل قیلگن یاشلر اوچون ایش فرصت‌لری یره‌تیلیشی؛
۳- یاشلر نی ترغیب قیلیش و اولر گه امید بیریش؛
۴- یاشلر اوچون زمانه‌وی تعلیم اسلوبی یره‌تیلیشی.
