توییب آوقتلنمسلیک، افغانستانده اساسی انسانی انقراضلردن حسابلنهدی؛ بو انقراض اقتصادی قیینچیلیکلر یانیده، یشاوچیلر اینیقسه عیاللر و بالهلر اوستیگه سلبی تأثیر قویگن. عیاللر آرهسیده بو کسللیکنی انیقلش اوچون، سلاموطندار ۲۱ توییب آوقتلنمهگن عیال بیلن صحبت قیلگن – شونی کورستهدی کی اوشبو عیاللر توییب آوقتلنمسلیک طفیلی…
حقوقشناسلرنینگ ایتیشیچه، عیاللرنینگ اۉز حقلریگه نسبتن خبرسیزلیگی و حقوقی قۉللب-قوتلنیشلر یوقلیگی، اولر تورموش اورتاقلریدن اجرهلگچ، قانونی و شرعی حقوقلری بیریلمسلیککه سبب بولگن. اولر گه کوره، بو وضعیت بیرقطار ولایتلرده عیاللر بیلن محکمهلرنینگ فرقلی یاندهشووی و اجرهلگنلریدن سۉنگ مهر، نفقه بیریلمسلیگی و اولردن بالهلری آلینیش قیینچیلیگی بیلن دوچ بولیب و حتا اوشبو عیاللر گه زورهوانلیک و اجتماعی باسیملرنی آشیرگن.
نسایی-ولادی شفاکارلرینینگ ایتیشلریچه، ساغلام حاملهدارلیک اوچون حاملهدارلیکدن آلدین و حاملهدارلیک دوریده معاینهلر اوتکزیشی، حاملهدار عیاللرنینگ منظم روشده شفاکار گه مراجعت قیلیشی و ساغلام آوقتلنیشی ضرور بولیب و بولر ساغلام حاملهدارلیکنینگ اساسی معیارلریدن حسابلنهدی. مملکتنینگ اَیریم ولایتلریدهگی حاملهدار آلتی عیالنینگ تجربهسی گه کوره، عیاللردن کوپ قطاری عایلهلریدهگی فرهنگی قرهشلر و شفاکارگه باریشدن شرم قیلیش سبب معاینه اوچون کیچ یا-ده جوده آز، عیال شفاکارلرگه مراجعت قیلهدیلر.
نیچه هفته آلدین سمنگان و بلخ ولایتلریده یوز بیرگن اولیملی زلزله اوشبو ولایت یشاوچیلرینی تورلی قیینچیلیک بیلن روپهره قیلدی؛ اوشبو زلزلهده یشش اویلر بوزیلیب و یشاوچیلردن کوپینچه قربانلیک آلدی و یوزلب عایلهنی نامعلوم کېلهجک بیلن یوزمه-یوز قیلدی. اېندی سمنگان ولایتی فیروزنخچیر تومنیده زلزلهدن قوتیلگن کیشیلر، باشقه دشمنلیک بیلن یوزلشگن؛ ساووق، کسللیک، اطراف-محیط افلاسلنیشی و ناتوانلیک.
افغانستان ایش قانونینینگ ایکینچی مادهسی، تورتینچی بندیگه کوره، مدیریتی لوازملریده تینگلیک، لوازمنی آشیریش و خادملر اوچون تینگ امتیازلر کفالتلنگن. بیراق قطار حقوقشناسلرنینگ ایتیشیچه، مدیریتی لوازملریدهگی خادملر، عیال و ایرککلر فرق قیلمسدن تینگ حقوقلر گه ایگه بولیب، بو حقوقلر لوازمنی آشیریش، معاش و باشقه امتیازلرنی اۉز ایچیگه آلهدی.
اوشبو صحبتلرنینگ نتیجهسی شونی کورستهدی کی، بو قیزلر بلاغت یاشیگه یېتگچ اولردن سورهلمسدن تورموش گه بیریلگنلر. اولرنینگ ایتیشیچه، بالهلیکلریده کیمنینگدیر نامیگه قوییلگنلریده، نکاحنینگ ماهیتینی عموماً توشونمهگن. بو اېسه اولغهیگچ کوپراق ساوچیلر چیقیشی امکانینی هم یوقاتیب، نه ایر، نه اۉزلرینینگ رولی بولگن نکاح گه مجبور بولیشلریگه آلیب کیلگن.
چیکلاولر و اقتصادی باسیملر سایهسیده، هرات ده قالین توقووچی عیاللر کیچیک ایشخانهلرنی آچیش بیلن، نهفقط عایله نیازلرینی تامین قیلگنلر، بلکیم قالیننینگ هر بیر توگونی بیلن حیاتلریدهگی قیینچیلیکلر توگونینی آچماقدهلر. اوشبو ایشخانهلر، اقتصادی نیازلری تامینلنیشیده عایلهلرگه یاردم بیریشی یانیده، ایش و تعلیمدن محروم قالگن قیز و عیاللرنینگ قالین توقیش کبی مهارتلرنی اورگهنیش و روحی باسیملردن قوتقریلیش مقصد، تینچ بیر فضا دیر.
سلاموطندارنینگ اویده توغیش تجربهسی بولگن ۱۲ عیال و ۲۰ نفر دایه اولر گه «کمپیر، دَده و بوی دیېدیلر» بیلن اۉتکزگن صحبتلری شونی کورستهدی کی، کسلخانهلردن اوزاقلیک، محلی عرف-عادتلر، یېترلی معلوماتسیزلیک، اقتصادی معمالر و اقتصادی قیینچیلیک عیاللرنی اۉزلری و ینگی توغیلگن چقهلاقلرینینگ حیاتینی تقدیر اختیاریگه تاپشیریش گه مجبور قیلگن.
خلقارا طلبهلر کونی بیلن بیرگه، قریب اوچ ییلدن بیری بیلیم یورت ایشیکلری اولر اوچون یاپیق قالگن، اوقیشدن محروم بولگن قیزلر ېنه بیر بار بیلیم یورتلرنینگ قیته آچیلیشینی طلب قیلماقدهلر. قیز طلبهلر بیلن بیرقطارده، بیر قنچه اوغیل طلبهلر هم قیزلرنینگ تعلیمنی دوام اېتیریشی مملکتنینگ علمی و اجتماعی کېلهجگی اوچون ضرور اېکنینی تأکیدلهیدیلر.
عموماً دم آلیشگه امکانیم یوق. ایرتهلبدن کیچهگچه اوی یوموشلری و ایکی فرزندیمگه قرهش بیلن بند من. یوق، فقط بیر مرته قرض آلیب قابله گه باردیم. ایریمنینگ عایلهسی مینی آلیب بارمهیدی کېرهک اېمس دییشهدی. ایریم باش آغریق و هېچ دقت قیلمهیدی.
حاملهدارلیک دیابتی (شکر کسللیگی)، حاملهدارلیک دورهسیده قانشکرینینگ آشیشی آرقهلی انیقلنهدیگن دیابت توری دیر. نسایی ولادی شفاکارلریدن قطارینینگ ایتیشلریچه، حاملهدارلیک دیابتی، حاملهدارلیک دورهسینینگ جیم کسللیکلریدن بیری بولیب، بعضا بیللی و بعضا ایسه نابیللی علایملر بیلن آنه همده جنیننینگ ساغلیگینی خوف آستیده قویه آلهدی.
بامیان وادیلری اُولکن قدیمی بودا و هیکللری بیلن مشهور بولیب، بوتون دنیا گه تنیلگن؛ بیراق بو تاش بیلن توله شان-شرف ایچیده حیات جیمجیت و قیین کیچهدی. شو غارلرنینگ ایچیده، بیر پیتلر بودا راهبلری عبادت قیلگن و یالغیزلنهدیگن جای بولگن، بیراق بوگون بالهلرنینگ ییغلش آوازی، تاش اوریلیشی و آنهلرنینگ لاله کویلری اېشیتیلهدی.
بواسیر یا-ده هموروئید، لغمان ده حاملهدار عیاللر آرهسیده کینگ ترقهلگن کسللیکلردن بیری دیر. اوشبو کسللیک کوپراق حاملهدارلیکنینگ سونگی آیلریده اورته گه کیلهدی، گرچند توغری شکلده جنین گه زیان ییتیشتیرمهیدی؛ لیکن آنه گه روحی و جدی فیزیکی باسیم، خارش و آغریققه سبب بولهدی.
امیدسیزلیک، توشکونلیک، اۉزینی پست بهالش، عایلهوی مناسبتلردن چرچش و آخر-عاقبت اۉزینی قدرسیز حس اېتیش همده عایلهده حقوقلرنینگ پایمال اېتیلیشی؛ گزارشده صحبت قیلگن قیزلرنینگ ایتیشیچه، عایلهلردهگی کمسیتیشلر عاقبتیده بو معمالر بیلن روپهره بولیب و تېنگ حقوقگه ایگه اېمسلر.
غزنی مملکتنینگ زراعتی ولایتلریدن بولیب، ۱۸ تومنگه ایگه بولیش بیلن ایکینچیلیک محصوللری ایکیلیشی و چاروهچیلیک اوچون یخشی بیر امکانیتنی یرهتگن. بو آرهده، عیاللرنینگ ایکینچیلیک فعالیتلری، چاروه باقیش و سوت محصوللری ایشلب چیقریلیشیدهگی اورنی، سیزیلرلی و تاثیرچین حسابلنهدی.
سلاموطندارنینگ ۲۴ نفر عیال بیلن اۉتکزگن صحبتلری شونی کورستهدی کی، عیاللرنینگ بندلیگی (ایش بیلن تأمینلنگنلیگی) عایلهلرنینگ مالیهوی باشقروویدهگی موفقیتنینگ اساسی عاملی دیر. ایشلهیاتگن عیاللر نهفقط عایلهنینگ خرهجتلرینی تأمینلشهدی اۉز حصهسینی قوشهدی، بلکی ذخیره قیلیش امکانیگه هم ایگه. بیراق ایشسیز عیاللر اقتصادی قرارلر قبول قیلیشده فعال رول اوینشگه قرهمی، «درآمدسیز مدیرلر» گه ایلنیشگن و بو اولرنینگ مالیهوی باشقرووینی مرکب معما گه ایلنتیرگن.
