گفت‌وگوی سلام‌وطندار با ۳۰ زن؛ ۲۸ زن گفته اند نمی‌خواهند در عید پیش‌ رو قربانی کنند

عید مناسبتی که با واژه‌ی «زن» در هم تنیده شده است. زنان برای استقبال از عید چنان شوروشوق نشان می‌دهند که گویا عیدها، روزهای انحصاری آنان است.

صدای قالی‌تکانی و پنبه‌تکانی و خرید وسایل عیدی پیش از فرارسیدن عید، از هر نقطه به گوش می‌رسد و نشانه‌‌ای آن است که زنان برای استقبال از عید آمادگی می‌گیرند.

عید قربان در آستانه‌ی آمدن است؛ اما عجیب است زنانی که از لحاظ مالی قادر به قربانی‌کردن اند، به دلیل‌هایی از جمله مسائل مالی و اجتماعی، این کار را انجام نمی‌دهند.

سلام‌وطندار در این گزارش با ۳۰ زنی که توانایی مالی برای قربانی دارند، گفت‌وگو کرده است. ۲۸ تن از این زنان گفته اند که نمی‌خواهند در عید پیش‌ رو قربانی کنند.

بسیاری از زنان با وجود توانایی مالی، به دلیل اولویت‌های دیگر از جمله خرید زیورآلات و پس‌اندازهای شخصی، انتخاب می‌کنند که به جای قربانی‌کردن، پول را در راستای مسائل شخصی خود صرف کنند.

آنیه غفوری و مریم رحمانی، دو باشنده‌ی کابل، می‌گویند که در عید قربان تصمیمی برای قربانی ندارند. این زنان که هر دو درآمد قابل توجهی در ماه دارند، می‌‌افزایند که بیش‌تر علاقه‌مند خرید طلا هستند؛ به همین دلیل پولی برای قربانی‌کردن ندارند.

سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید

آنیه می‌گوید‌: «در خانه‌ی ما پدرم شان قربانی می‌کنند، همان بس است. من یادم نیست که زنی در خانه‌ی ما قربانی کند؛ همیشه پدرم و حالا هم برادرم قربانی می‌کنند؛ ولی من معاشم را هر ماه طلا می‌خرم. مادرم می‌گوید خوب است که دختر خودش پول داشته باشد؛ به همین خاطر قربانی نمی‌کنم.»

مریم نیز می‌‌گوید: «من خودم خوش دارم که چوری زیاد داشته باشم؛ به همین خاطر هر ماه کمی پول که در دستم می‌آید، می‌آیم و طلاهایم را تبدیل می‌کنم. شوهرم قربانی می‌کند؛ تعداد اعضای خانواده‌ی ما کم است؛ همین که شوهرم قربانی می‌کند، درست است.»

نقش مردان در جامعه‌ی افغانستان همواره برتری داشته است و این انتظار وجود دارد که آنان در انجام عمل قربانی پیش‌گام شوند. این باور می‌تواند از دلیل‌هایی باشد که زنان را از قربانی‌کردن در عید منع کند.

پروانه‌ی ۳۵ساله، باشنده‌ی کندز و رابعه، باشنده‌ی سرپل، می‌گویند همین که مردان خانواده‌ی شان قربانی می‌کنند، بسنده است. پروانه می‌‌افزاید: «من وظیفه دارم؛ در یک مکتب مدیر هستم و خودم درآمد هم دارم؛ اما هنوز به این فکر نکرده‌ام که قربانی کنم و فکر می‌کنم همان یک مرد که در خانه قربانی می‌کند، صحیح است و خودم هم تا کنون اقدام به این کار اصلاً نکرده‌ام و درآمدی که به دست می‌آورم، بیش‌تر مصرف خودم یا خانواده می‌شود یا طلا می‌خرم یا با دوستان تفریح می‌رویم یا عید و لباس و این مسائل و هنوز به فکر قربانی‌کردن نبوده‌ام.»

رابعه نیز می‌‌افزاید: «چون من یک دختر هستم و ازدواج نکرده‌ام و پدرم است، آن‌ها هر سال قربانی می‌کنند؛ نیاز نیست من قربانی کنم. کمی پس‌انداز می‌کنم؛ چون در آینده پلان‌های زیاد دارم؛ یعنی می‌خواهم زمین بگیرم یا هم یگان تجارتی را آغاز کنم.»

در کنار عامل‌های مالی و اجتماعی، علایق زن‌بودن از دیگر دلیل‌هایی است که زنان را از اجرای قربانی منع می‌کند و آنان را به اولویت‌دهی تزیینات خانه سوق می‌دهد یا این که این علایق آنان را وادار می‌کند تا برای پشتیبانی از خانواده‌ی شان صرف کنند.

لیمه‌ی ۲۵ساله، باشنده‌ی ننگرهار، می‌گوید: «وظیفه دارم، قابله هستم، قربانی می‌کنیم؛ اما من خودم قربانی نمی‌کنم. در خانواده‌ی ما پدرم قربانی می‌کند؛ پدربزرگم قربانی می‌کند؛ قربانی همین‌ها کافی است. در خانواده‌ی ما مادرم و دیگر خواهرانم قربانی نمی‌کنند. پولم را برای عروسی برادرم جمع می‌کنم.»

سحر تلاش، باشنده‌ی کاپیسا، نیز می‌گوید: «چون قرض‌دار هستیم، در خانواده‌ی ما هم کس تصمیم نگرفته قربانی کند. مادرم معلم است و هنوز معاش خود را نگرفته است و خواهرانم خرد اند. من خودم نان‌آور خانواده هستم؛ پولم را صرف خانه و خانواده می‌کنم.»

در اسلام، قربانی‌کردن در عید قربان یک عمل «مستحب مؤکد» است؛ به این معنا که انجام آن برای کسانی که توانایی مالی دارند، بسیار توصیه می‌شود؛ اما واجب نیست. از این رو، شماری از زنانی که در این گزارش با آن‌ها گفت‌وگو شده است، می‌گویند که امسال در نظر دارند پول قربانی را صرف کارهای خیریه کنند.

ناظمه‌ی ۲۸ساله، باشنده‌ی کندز و عزیزه، باشنده‌ی سرپل، می‌گویند که پول قربانی را بر نهادهای خیریه و آموزش‌گاه‌های دختران مصرف می‌کنند.

ناظمه می‌گوید: «چون قربانی نمی‌کنیم، پول‌های مان را صرف چند کار خیر می‌کنیم؛ یک بخشش را به مؤسسات خیریه که در محل مان است و در زمینه‌های مختلف مثل غذا و دارو فعالیت می‌کنند، کمک می‌کنیم و هم‌چنان به چند نیازمند که مشکلات داشته باشند، کمک می‌کنیم. به علاوه، ما در بعضی پروژه‌ها مثل ساخت مدرسه‌ها یا تأمین لوازم تحصیل به کودکان بی‌بضاعت مشارکت داریم و این کمک‌ها به ما این حس را می‌دهد که ما سهمی در بهبود زندگی این افراد نیازمند داریم.»

عزیزه نیز می‌گوید: «تصمیم دارم ان‌شاءالله در آینده‌ها یک آموزش‌گاه برای نوجوانان طبقه‌ی اناث با فیس خیلی ناچیز ایجاد کنم و در این آموزش‌گاه‌ها خانم‌هایی که درس نخواندند، آن‌ها هم اشتراک کنند. من همیشه خواسته‌ام به مردم خود کمک کنم به خصوص طبقه‌ی جوانان و هم‌چنان تصمیم دارم به یک زوج که توان مالی ندارند ازدواج کنند و چندین سال است نامزد استند، به آن‌ها یک مقدار کمک کنم؛ چون محفل شان یک محفل کوچک است و من بتوانم حداقل یک مقدار خوراکی به اندازه‌ی پول یک قربانی کمک کنم.»

سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید

در همین حال، شماری از فعالان حقوق زن، می‌‌گویند که از گذشته‌های دور تا کنون زنان برای تجلیل از عید آمادگی‌های خاصی می‌گیرند؛ اما در عمل به دلیل مردسالاری در جامعه‌، زنان می‌پندارند که این مسئولیت تنها مربوط مردان می‌شود.

محجوبه حبیبی، فعال حقوق زن، در این باره می‌گوید: «در افغانستان ما همین قانون مردسالاری که است، مردها در هر کاری باید پیش‌قدم شوند حتا در قربانی زیادتر زنان است که توانایی دارند و علاقه هم دارند؛ ولی مردهای شان اجازه نمی‌دهند و می‌گویند که همین من کلان قربانی می‌کنم، درست است. به همین خاطر زنان دل‌سرد می‌شنوند حتا در اجرای سنت رسول الله.»

با این همه، عالمان دین، حکم قربانی‌کردن زنان در عید قربان را بر اساس شریعت اسلامی مستحب می‌دانند و می‌گویند که حکم قربانی‌کردن شامل همه مسلمانانی می‌شود که توانایی مالی دارند.

قطب‌الدین مجتهد، عالم دین، می‌گوید که این عمل افزون بر نزدیکی به خداوند، به ایجاد حس هم‌دلی، تقویت روابط و کمک به نیازمندان در جامعه نیز کمک می‌کند.

این عالم دین می‌افزاید: «قربانی‌کردن تنها به نزدیک‌شدن ما به خداوند و به‌دست‌آوردن ثواب کمک نمی‌کند؛ بل سبب می‌شود که با سایر هم‌وطنان و مردم ما هم کمک کنیم. یکی از مهم‌ترین اصل‌هایی که اسلام به آن تأکید دارد، این است که دست فقرا گرفته شود؛ اخوت و برادری بیش‌تر می‌شود.»

گفتنی است که شهروندان افغانستان با وجود مشکلات اقتصادی، همه‌ساله تلاش می‌کنند تا مناسک دینی چون حج و قربانی را به جا آورند. در این میان اما زنان همواره به دلیل نادیده‌گرفته‌شدن‌های مکرر در کارهای مختلف، در قربانی‌کردن هم خود شان را محدود می‌پندارند.