محدودیت‌های آموزشی و کاری بر زنان در نزدیک به سه سال گذشته، سبب شده که آن‌ها برای حضور دوباره در اجتماع و داشتن خودکفایی، به کار در بخش‌های مختلف رو آورند.
در این گزارش، با ۲۳ زن در پنج ولایت گفتوگو شده که پس از روی‌کارآمدن حکومت سرپرست، به کارکردن در بخش‌های صنعت و تجارت، خیاطی، کشاورزی، مال‌داری، ایجاد بازار کار برای زنان و سایر بخش‌ها رو آورده اند.
یکی از این زنان از تخار، شش زن از بدخشان، هفت زن از کندز، چهار زن از جوزجان و پنج زن دیگر از فراه با سلام‌وطندار گفتوگو کرده اند.
از میان این زنان، ۱۰ تن آن‌ها به کارکردن در بخش صنعت و تجارت، چهار تن به فروش لباس‌های لیلامی، سه تن به ایجاد کارگاه خیاطی، دو تن به ایجاد بازار ویژه‌ی زنان، یک تن به تولید کیک به ده‌ها فروش‌گاه، یک تن به کشاورزی، یک تن به مال‌داری و یک تن دیگر نیز به تولید و فروش ترشی پس از تحولات پسین رو آورده است.
شهره تمنا، یکی از گفت‌وگوشوندگان در این گزارش و دانش‌جوی سال سوم رشته‌ی خبرنگاری در بدخشان که پس از وضع محدودیت بر تحصیل، بازار ویژه‌ی زنان را در بدخشان ایجاد کرده است. این بازار، شش دکان دارد و بیشتر دکاندارانش دختران دانش‌آموز اند که آموزش شان، نیمه‌تمام مانده است.
شهره، می‌گوید که هدف از ایجاد این بازار، دادن امید و انگیزه به خودش و دخترانی است که مانند او از تحصیل باز مانده اند. او می‌افزاید:«ما این بازار را ایجاد کرده‌ایم. زمینه‌ی اشتغال‌زایی به حدود پنجاه زن فراهم شده است. این جا بیایند و خریدوفروش کنند و درآمد داشته باشند.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
در سوی دیگر، زنانی که پس از وضع محدودیت‌های کاری، شغل شان را از دست داده اند نیز، تلاش کرده اند که با دنبال‌کردن راه بدیل، به خود و دیگر زنان زمینه‌ی کار را فراهم کنند.
شفیقه‌‌ی ۳۵ساله، باشنده‌ی فراه که در دوره‌ی جمهوری در یک مکتب خصوصی آموزگار بود و به دنبال وضع محدودیت‌های آموزشی به دختران، بی‌کار شده بود، می‌گوید که پس از ازدست‌دادن شغلش، تصمیم گرفت که با ایجاد کارگاه خیاطی، به خود و ده‌ها زن و دختر بازمانده از آموزش زمینه‌ی کار را فراهم کند.
او می‌افزاید: «بعد از این که مکتب و دانش‌گاه‌ها بسته شد، دیگر جایی برای کار به زنان نماند؛ یک منبع درآمد همین کاروبار بود؛ دیدیم که بیشتر گسترش پیدا کرده، توانستم زنان بیش‌تری را جذب کنیم، بیشتر دانش‌جویان با ما کار می‌کنند.»
مقدس سادات، مسئول یکی از کارگاه های خیاطی در جوزجان که به ۳۰ دختر زمینه‌ی آموزش خیاطی را فراهم کرده، می‌گوید که برای برون‌رفت از مشکلات، این کارگاه را ایجاد کرده و تمام کارآموزانش، دختران باز مانده از مکتب و دانش‌گاه اند.
او می‌افزاید: «سه ماه است که جواز این کارگاه خیاطی و شرکت صنایع دستی را گرفته‌ام؛ خواستم بدیلی برای آموزش و تحصیل دختران باشد و به مشکلات روحی و روانی که آنان دچار هستند راه نجات پیدا کنند.»
مهرالنسا حیدری، از جوزجان که در این کارگاه یخن‌دوزی یاد می‌گیرد، دانش‌جوی سال پنجم رشته‌ی طب معالجوی دانش‌گاه بلخ بود که به دنبال وضع محدودیت تحصیلی بر زنان، بی‌کار شده بود. او، اکنون در گوشه‌ای از این کارگاه مصروف دوخت یخن لباس مردانه است.
مهرالنسا، می‌گوید: «من در حال ختم‌کردن دانش‌گاه خود بودم که دانش‌گاه‌ها بسته شد؛ از بس که فشار روحی داشتم، بیمار شدم؛ سرانجام خانواده‌ام گفتند که باید کار دیگری را آغاز کنم؛ خواهرم نیز یخن می‌دوخت، سپس من با او کار را شروع کردم.»
در بخش دیگری از افغانستان، شماری از زنانی که پشتیبان مالی ندارند، کوشیده اند با امکانات اندکی که در اختیار دارند، برای خود کارآفرینی کرده اند.
نورجان مهتاب، باشنده‌ی تخار که با استفاده از امکانات محدود دست‌داشته‌اش، برای مردم و ده‌ها فروش‌گاه انواع کیک تولید می‌کند، می‌گوید که پس از وضع محدودیت بر کار زنان در افغانستان، به تولید انواع کیک رو آورده و از این کار درآمد خوبی به دست می‌آورد.
او می‌افزاید: «نخستین سفارش را از یک همسایه‌ام دریافت کردم و این روند در کم‌تر از چند روز افزایش یافت؛ اکنون به بیش از ده فروش‌گاه در تالقان و چندین فروش‌گاه دیگر در کندز و بدخشان کیک آماده می‌کنم.»
به همین ترتیب، شماری از زنان در ولایت‌های مختلف به کارکردن در بخش کشاورزی نیز رو آورده اند.
سلیمه، باشنده‌ی ولسوالی آقتاش کندز که با سه زن دیگر در بخش کشاورزی سرگرم کار است، می‌گوید که با ایجاد این کار، توانسته درآمد مناسبی داشته باشد.
او، می‌افزاید که زنان در افغانستان نباید به دلیل وضعیت حاکم دچار افسردگی شوند، بل که باید به دنبال راه‌های بدیل برای داشتن زندگی مستقل باشند. «به ما در بخش کشاورزی کمک شده اند؛ بعد خودم و چهار زن دیگر یک زمین را گرفتیم و در آن، ترکاری، گل و بعضی چیز‌های دیگر را کاشت می‌کنیم؛ از حاصلاتش هم خودم و هم همسایه‌های ما اگر کسی نیاز باشد استفاده می‌کنند.»
در همین حال، فعالان حقوق زن نیز، با استقبال از فعالیت‌های بدیل زنان کارآفرین، خواهان حمایت این زنان از سوی حکومت و نهادها اند. آنان، می گویند که زنان کارکردن در بخش صنعت، تجارت و خیاطی را بدیلی برای آموزش انتخاب کرده اند.
رویدا صدیقی، فعال حقوق زن در جوزجان، می‌گوید: «بانوانی که در جوزجان از مکتب و دانش‌گاه‌ها باز مانده اند، تعداد زیادی شان به خیاطی رو آورده اند و این مجبوریت بانوان را نشان می‌دهد. حکومت کنونی چاره‌ای به بانوان نگذاشته حتا آموزش‌گاه‌ها نیز بسته است. تحصیل حق هر زن و مرد است و این واقعا ناعادلانه است.»
شبنم شایگان سایس، فعال حقوق زن در بدخشان نیز، می‌گوید: «جای خرسندی است که امروزه تعدادی از زنان به تجارت رو آورده اند. از نهاد‌هایی که در راستای فعالیت زنان کار می‌کنند خواهان همکاری به زنان تجارت‌پیشه استم تا بتوانند تجارت خویش را رونق داده و از این طریق نیازهای غذایی خانواده‌ی شان را فراهم کنند.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
از سوی دیگر، مسئولان در اتاق تجارت و صنایع زنان فراه، می‌گویند که ۲۵کارگاه فرآوری و تولید محصولات غذایی و غیرغذایی در این ولایت ثبت شده است.
مرضیه نورزی، مدیر اجرایی این اتاق، می‌گوید که مسئولان این کارگاه‌های تولیدی، از طریق نمایش‌گاه‌ها برای محصولات شان بازاریابی می‌کنند. او می‌افزاید: «۲۵ کارگاه پروسس و تولید در اداره‌ی ما ثبت است که در بخش تولید مربا، ترشی و انواع دیگر فعالیت دارند.»
با این همه، ریاست تجارت و صنایع بدخشان نیز، می گوید که ۱۸ زن با داشتن جواز، به گونه‌ی رسمی و نزدیک به ۱۰۰ زن دیگر به گونه‌ی غیررسمی در بخش صنعت و تجارت فعالیت دارند.
ثمرالدین رحمانی، مدیر عمومی تشبثات و حمایت از مستهلیکین در ریاست تجارت و صنایع بدخشان، می گوید که زنان در بخش صنعت و تجارت با درنظرداشت چهارچوب اسلام می‌توانند کار کنند.
او می‌افزاید: «اکنون ۱۷ یا ۱۸ زن به گونه‌ی رسمی و بیشتر از ۱۰۰ زن دیگر به شکل غیررسمی در بخش تجارت در ولایت بدخشان مصروف کار و فعالیت هستند که اکثریت شان از طرف مؤسسه‌های خارجی که اکنون در ولایت بدخشان فعالیت دارند حمایت می‌شوند.»
وضع محدودیت بر زندگی کاری، آموزشی و تصیلی زنان در نزدیک به سه سال گذشته، سبب شده که زنان و دختران زیادی در ولایت‌های مختلف، برای فرار از انزوای خانگی و ایجاد منبع درآمد، به تجارت‌های کوچک و کار در بخش صنایع دستی، کشاورزی و تولید محصولات حیوانی رو آورند.
