زینب، باشندهی کنر، ۱۰ سال میشود که «سزای عمل» پسر کاکایش را تحمل میکند. او، ۱۸ساله بود که پسر کاکایش در یک درگیری در روستای شان فردی را کشت و سپس هر دو خانواده با حضور میانجیگران تصمیم گرفتند که زینب را قربانی این رویداد کنند و «به بد» بدهند.
بددادن، یکی از رسمهای شهروندان افغانستان بوده که در نقاط مختلف این کشور دارای اشکال گوناگون است. بددادن بیشتر توسط شورا، جرگه و نشست موسفیدان محل تطبیق میشود. بد زمانی به وقوع میپیوندد که یک مرد در افغانستان مردی را از دیگر خانوادهی افغان به قتل رسانده باشد یا جرمی بزرگ را در حق کسی کرده باشد. به این منظور، به خاطر پیشگیری از قتلهای دیگر، دختران خانوادهی خود را به عقد نکاح خانوادهی مقتول درمیآورند. این اطلاعات از «ویکی پدیا» گرفته شده است.
زینب، میگوید که پیش از ازدواج، تا صنف ششم درس خوانده بود؛ اما پس از ازدواج همه چیز برایش تمام شد. او، میافزاید که خانوادهی همسرش هیچ گاهی او را به عنوان عضو خانوادهی خود نپذیرفتند و در زندگی مشکلات بسیاری را تجربه کرده است.
او، روایتش را چنین بیان میکند: «پس از ازدواج، زندگیام بسیار تلخ شد؛ شوهرم همیشه به من میگفت که تو در بدل تاوان به من داده شدهای. خانوادهاش هم رفتار درستی با من ندارند؛ خیلی وقتها مرا تحقیر میکنند؛ به من بد و رد میگویند؛ در خانواده هیچ ارزشی به من قایل نیستند؛ آموزش من هم ناتمام ماند. دردناکترین مسئله این است که خانوادهی شوهرم هیچ گاهی مرا به عنوان عضو خانواده نپذیرفتند.»
به گفتهی زینب، او در هنگام ازدواج مشکلش را با کسی شریک نکرد؛ زیرا نمیدانست چه کسی صدایش را خواهد شنید.
هادیه، باشندهی لغمان، نیز روایت مشابهی از خواهر خود دارد. او، میگوید که خواهر خُردش در «بد» برای برادرش داده شده است. هادیه، میافزاید که برادرش با فرد دیگری درگیری داشت و او را با چاقو زده بود و آن فرد در حالت کما قرار گرفته بود. به گفتهی او، برای پایاندادن به دشمنی، این خواهر را پیش از بهبودی آن فرد به نامزدی او درآوردند.
او، میگوید: «از روز اول، خواهرم راضی نبود؛ خوش نداشت عروسی کند. او را با زور و ظلم وادار به ازدواج کردند. حالا هم خواهرم خوش نیست. خسرخیلش و شوهرش با او رفتار خوب ندارند. به خواهرم بیاحترامی میکنند، لتوکوبش میکنند، تحقیرش میکنند و همیشه میگویند تو دختری هستی که به بد آمدی. با او مثل غلام برخورد میکنند. اجازه نمیدهند که خانهی ما بیاید. اگر عید یا برات باشد و بخواهد بیاید، باید اول اجازه بگیرد. اگر اجازه دادند، وقتی که میآید، شوهرش برایش شرط میگذارد که با برادرت که مرا چاقو زده، گپ نزن، طرفش نگاه نکن، سلام هم نده. اگر این کار را کردی، طلاقت میدهم.»
هادیه، میافزاید که نمیدانست از نظر حقوقی و قانونی، بددادن دختر جرم است. آیا اگر در برابر آن مقاومت کنند، میتوانند از این ازدواج پیشگیری کنند؟ «ما پیش علمای دین رفتیم، پیش ملک قریه هم رفتیم تا خواهرم را در بد ندهند. گفتیم که راضی نیستیم، ولی آنها قناعت نکردند. گفتند که اگر دختر را به بد بدهید، جنگتان ختم میشود. گفتند دختر است، هر وقت که شود، عروسی میکند. حالا که باید داده شود، بدهید تا دشمنی تمام شود و جان برادرتان نجات پیدا کند. بهخاطر یک دختر، چند نفر باید کشته شوند؟ ما به قانون مراجعه نکردیم، چون نمیدانستیم که بد دادن جرم است. خبر نداشتیم. حالا که از طریق رادیو و تلویزیون فهمیدیم، بسیار خفه هستیم. کاش همان وقت میفهمیدیم، شاید خواهرم نجات پیدا میکرد.»
کارشناسان حقوقی، بددادن دختران را در حقیقت ارتکاب جرمی برای رفع جرمی دیگر میدانند. عبدالشکور دادرس، کارشناس حقوقی، میگوید که انسان در ابعاد مادی و معنوی از حق آزادی اراده برخوردار است که متعرضشدن به آن، جرم محسوب میشود. «اگر دختری به اصطلاح زیر عنوان بد به کسی داده شود که با او مدتی کینه و دشمنی وجود داشته، آن هم در جامعهای که متأسفانه بسیار عقبمانده است، این واقعاً یک جرم انسانی است؛ این یک جنایت بشری است. این عمل در چهارچوب قانون مجازات سختی دارد و زیر عنوان جنایت قابل بررسی است.»
عالمان دین، نیز انتقال مسئولیت گناه یک انسان به گردن انسان دیگری را عمل ناروایی میدانند. قطبالدین مجتهد، عالم دین، میگوید که اصول و سنت اسلامی برای زنان احترام ویژهای قائل است و آن چه در جامعهی افغانستان زیر نام «بد» در بارهی زنان انجام میگیرد، هیچ تأیید اسلامی و اخلاقی ندارد «اسلام به هیچ عنوان بددادن زنان به جرم گناه دیگران را تأیید نمیکند و چنین عملی نه تنها برخلاف اصول انسانی است، بل به آموزههای قرآنی و روایتهای نبوی نیز مخالف است. این عمل که در برخی جوامع ممکن است به عنوان سنت یا فرهنگ نادرست مطرح شود، در حقیقت نه از منظر دین و نه از نظر عقلانی قابل قبول نیست. اصل عدالت در قرآن این است که وَ لَا تَزِرُ وَازِرَهٌ وِزْرَ اُخْرَی. یک انسان بار گناه دیگر را بر دوش نخواه کشید.»
مسئولان در وزارت امربهمعروف و نهیازمنکر امارت اسلامی، میگویند تلاش آنان این است که برای پیشگیری از بددادن دختران، آگاهی عمومی را افزایش دهند. سیفالاسلام خیبر، سخنگوی این وزارت، در گفتوگو با سلاموطندار، میگوید که تا کنون از ۷۵۰۰ مورد بددادن دختران و ازدواج اجباری پیشگیری شده است. «وزارت امربهمعروف، نهیازمنکر و سمع شکایات، از زمان حاکمیت دوبارهی امارت اسلامی تا کنون، بر اساس آمارهای بددادن دختران یا ازدواجهای اجباری در سطح کل کشور، از ۷۵۰۰ مورد از چنین وقایعی جلوگیری و برای این ۷۵۰۰ خواهر، حقوق شرعی شان را تأمین کرده است.»
بددادن دختران یک مشکل اجتماعی جدی است که سبب چالشها و زیانهای فراوانی میشود. در صورت افزایش سطح آگاهی برای پیشگیری از این مشکل اساسی و فراهمآوری امکانات بیشتر آموزشی، به راحتی میتوان از میزان این رویدادها کاست. آموزش و آگاهی میتواند اندیشهی خانوادهها را دگرگون و از حقوق دختران محافظت کند.
