پس از روی‌کارآمدن امارت اسلامی، بخش‌های گوناگون افغانستان گواه نزاع‌ها و درگیری‌هایی میان افرادی از دو قوم یا دو خانواده بوده و بیشتر این نزاع‌ها نیز، بر سر ادعای مالکیت زمین بوده است.
یکی از نزاع‌های برجسته بر سر مالکیت زمین و خانه‌های رهایشی، سال گذشته در روستای مهاجرقشلاق در ولسوالی خواجه‌بهاءالدین تخار رخ داده است. پس از این نزاع، امارت اسلامی، هیئتی را برای رسیدگی به آن، به تخار فرستاد و این هیئت پس از بررسی‌هایش، قضیه را به سود مهاجران برگشته از پاکستان که ادعای مالکیت زمین‌ها را داشتند، فیصله کرد. این هیئت در عقرب سال گذشته -۱۴۰۱- اعلام کرد که برای خانواده‌هایی که بر اساس این فیصله، ناگزیر به کوچیدن شده اند، در منطقه‌ی مشخص دیگری در ولسوالی خواجه‌بهاءالدین زمین داده می‌شود.
با این حال، شماری از خانواده‌هایی که مجبور به ترک خانه و زمین شان شده اند، می‌گویند که عدالت در حق آن‌ها تأمین نشده است. آن‌ها، می‌گویند که زمین‌های وعده‌‌داده‌شده تا اکنون به گونه‌ی کامل در اختیار شان قرار نگرفته است.
یکی از افراد کوچ‌داده‌شده از روستای مهاجرقشلاق، به شرط افشانشدن نامش، به سلام‌وطندار می‌گوید؛ کسانی که به کوچیدن از خانه‌های شان مجبور شده اند، در وضعیت رقت‌باری به سر می‌برند. او، با اشاره به ممانعت مقام‌های محلی از ساختن خانه روی زمینی که از سوی دولت، به بیجاشدگان اختصاص یافته، می‌افزاید: «خواست ما از حکومت امارت اسلامی واضح است، طبق فرمان باید عمل کنند، مقام‌های محلی به مردم مزاحمت نکنند، که این روزها جنجال برپا شده است. این‌ها مانع مردم شده اند تا به خود سرپناه بسازند، باید فرمان عملی شده و به داد این مردم رسیدگی شود.»
فاریاب نیز، سال‌گذشته گواه چند نزاع بر سر ادعای مالکیت زمین و چراگاه‌ها بود. در دلو سال گذشته، گروهی از باشندگان ولسوالی خواجه‌ناموسی فاریاب، با راه‌اندازی تجمع اعتراضی در برابر دفتر والی این ولایت، مدعی شدند که شماری از کوچی‌های مسلح، چراگاه‌های موروثی آن‌ها را غصب کرده اند. پس از گذشت یک ماه‌ونیم از این اعتراض، ظاهراً به دادخواهی آن‌ها از سوی حکومت محلی فاریاب رسیدگی نشد و این موضوع، سبب درگیری میان کوچی‌ها و باشندگان بومی خواجه‌ناموسی شد که پنچ زخمی بر جا گذاشت.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
همین گونه، در حمل سال روان در فاریاب، دو در درگیری بر سر علف‌چرها رخ داده است؛ رویداد نخست که میان دو پسر کاکا در ولسوالی دولت‌آباد فاریاب بود، سه کشته بر جا گذاشت و در رویداد دوم در این ولسوالی، کوچی‌های مسلح با مطرح‌کردن دعوا بر سر علف‌چرها، هشت باشنده‌ی محل را زخمی کردند.
افزون بر این، سرپل نیز گواه درگیری‌ها و نزاع‌های زیادی بر سر ادعای مالکیت زمین و خانه‌های رهایشی بوده است که یکی از این رویدادها، درگیری میان افرادی از دو قوم در منطقه‌ی سیدآباد از مربوطات مرکز این ولایت بود که این نزاع، با فیصله‌ی امارت اسلامی به سود یکی از طرف‌ها پایان یافت.
لال‌بی‌بی، یکی از باشندگان منطقه‌ی سیدآباد سرپل که خانواده‌‌اش درگیر دعوای مالکیت بر سر زمین است، به سلام‌وطندار می‌گوید: «خود ما سه جریب زمین و دو حویلی داریم؛ هر روز سرش جنجال است، نمی‌فهمیم ما چه کار کنیم؛ بیخی خسته شدیم.» او، از امارت اسلامی، می‌خواهد تا به این مشکل پایان دهد.
در رویداد دیگری در ولسوالی البدر سرپل که در حوت سال گذشته رخ داد، بر اساس فیصله‌ی امارت اسلامی، نزدیک به ۸۰ خانواده‌ی هزاره، به کوچیدن از این منطقه، وادار شدند و به جای آن‌ها، کوچی‌ها جابه‌جا شدند. در این مورد نیز فیصله‌ی امارت اسلامی، با نارضایتی‌ها و شکایت‌هایی هم‌راه بوده است.
در قوس سال گذشته، باشندگان هشت روستا در سرپل، با شعار «ستم قومی»، در برابر کوچ اجباری اعتراض کردند. گلنار، یکی از باشندگان سرپل که شش ماه پیش، بر اساس فیصله‌ی امارت اسلامی، زمین‌های خود را از دست داده، با نارضایتی از این تصمیم، به سلام‌وطندار می‌گوید که پنج جریب زمین داشت و از ۱۵ سال به این سو از آن استفاده می‌کرد، اما به کوچیدن از آن وادار شده است.
به همین ترتیب، در ۲۰ ماه گذشته، باشندگان دایکندی، کندهار و بادغیس نیز، گواه نزاع‌ها بر سر ادعای مالکیت زمین و کوچ اجباری بوده اند.
در سنبله‌ی ۱۴۰۰، شماری از باشندگان کندهار، در اعتراض به کوچ اجباری نزدیک به سه هزار خانواده از منطقه‌ی موسوم به «فرقه»، تظاهرات کردند. شریف‌الله، یکی از بیجاشدگان این منطقه، می‌گوید که امارت اسلامی در برابر ترک این منطقه، به بیجاشدگان پول وعده داده بود؛ اما تا اکنون، این پول پرداخت نشده است. او، از حکومت می‌خواهد تا به وعده‌اش عمل کرده و پول را به آن‌ها پرداخت کند؛ تا با آن بتوانند برای خود سرپناهی بسازند.
در حوت سال گذشته، نزاع بر سر ادعای مالکیت زمین در ولسوالی غورماچ بادغیس، میان کوچی‌ها و باشندگان محل، دو کشته و دو زخمی بر جا گذاشت.
پس از روی‌کار آمدن امارت اسلامی، گزارش‌هایی از کوچ اجباری باشندگان دایکندی نیز، در رسانه‌‌ها منتشر شده است.
یکی از باشندگان دایکندی که نخواست نامش در گزارش بیاید، می‌گوید که خانه‌اش از سوی نیروهای امارت اسلامی گرفته و خودش به کوچیدن از آن مجبور شده است. به گفته‌ی او، به همین دلیل، یک برادرش چند روز پیش مجبور شده به ایران مهاجرت کند.
هر چند، امارت اسلامی مدعی است که این نزاع‌ها را حل کرده است؛ اما در بیشتر موارد، یکی از طرف‌های دعوا، از فیصله‌ی حکومت نارضایتی نشان داده و خواستار تأمین عدالت در حق شان شده اند.
رسیدگی امارت اسلامی به نزاع‌ها چه گونه بوده است؟
از زمان روی‌کار آمدن امارت اسلامی تا اکنون، هر زمانی‌که نزاعی بر سر ادعای مالکیت زمین یا کوچ اجباری در یکی از نقاط کشور رخ داده است، انتقادها از امارت اسلامی نیز بالا گرفته است. منتقدان، امارت اسلامی را به جانب‌داری از یکی از طرف‌ها متهم می‌کنند و می‌گویند که حکومت با این فیصله‌ها، افراد مشخص را در منطقه‌ی مورد دعوا جابه‌جا می‌کند. این انتقادها از امارت اسلامی در حالی صورت می‌گیرد که در بیشتر دعواها بر سر مالکیت زمین و خانه که به گونه‌ی گسترده واکنش‌برانگیز بوده، طرف دعوا مهاجران برگشته از پاکستان یا هم کوچی‌ها بوده اند.
شاکیان، این مدعیان را به حمل سلاح و زورگیری متهم می‌کنند و می‌گویند که امارت اسلامی در بیشتر این دعواها، از کوچی‌ها و مهاجران برگشته از پاکستان، طرف‌داری می‌کند.
سلام‌وطندار فارسی را در تویتر دنبال کنید
با این حال، حمدالله فطرت، سخن‌گوی وزارت سرحدات، اقوام و قبایل، می‌گوید که در جریان یک سال گذشته، ۳۱ نزاع بزرگ قومی در سراسر کشور توسط این وزارت حل شده است.
به گفته‌ی او، ۵۰ قضیه‌ی کوچک از این دست نیز، توسط اداره‌های محلی حل شده است.
دلیل وقوع نراع‌های بر سر مالکیت زمین چیست؟
پس از به قدرت‌رسیدن دوباره‌ی امارت اسلامی، کمیسیونی برای تثبیت و استرداد زمین‌های دولتی غضب‌شده، به ریاست وزارت عدلیه تشکیل شده است و اقدام‌های این کمیسیون در برخی موارد، سبب کوچ اجباری شده که نارضایتی‌ها و انتقادهای شهروندان را درپی داشته است.
هر چند مسئله‌ی دعوا بر سر مالکیت زمین و چراگاه، در حکومت‌های پیشین ریشه دارد؛ اما دعواهایی که پس از به‌قدرت‌رسیدن امارت اسلامی، توسط کوچی‌ها و مهاجران برگشته از پاکستان مطرح شده، سبب تشدید اختلاف‌های قومی به ویژه در تخار و سرپل شده است.
سبحان مصباح، آگاه مسائل حقوقی، می‌گوید؛ تا زمانی‌که به قضیه‌هایی مانند دعوا و درگیری بر سر مالکیت زمین، بی‌طرفانه و از سوی یک دادگاه به گونه‌ی عادلانه و شفاف رسیدگی نشود، این نزاع‌ها در کشور ادامه خواهد یافت.
گفتنی است که در بیشتر نزاع‌های دو سال پسین که بر سر مالکیت زمین و چراگاه بوده، یک طرف دعوا کوچی‌هایی اند که در مناطق مورد ادعا به گونه‌ی مؤقت زندگی می‌کنند و با سردشدن هوا، به ولایت‌های جنوبی افغانستان یا به پاکستان می‌کوچند.
