ستاره‌شناسان کوچک‌ترین سیارۀ میان‌ستاره‌یی را که اندازۀ آن در حد وسط سیاره‌های مریخ و زمین است، در کهکشان راه شیری کشف کرده‌اند. سیاره‌های میان‌ستاره‌یی، سیاره‌های شناوری‌اند که به دور ستاره‌ها نمی‌چرخند. سیارۀ جدید که OGLE-2016-BLG-1928 نام دارد، توسط تلسکوپ وارسا که در کشور چیلی مستقر است، کشف شده است.
در این تحقیق که روز پنج‌شنبه در نشریۀ ستاره‌شناسی منتشر شد، آمده است که احتمالاً شمار این سیاره‌های بی‌نظیر بیشتر از ستاره‌های کهکشان راه شیری باشد، اما به سختی قابل تشخیص اند. با توجه به این واقعیت که سیاره‌های میان‌ستاره‌یی مانند ستاره‌گان از خود نور منتشر نمی‌کنند و حتا زمانی که در معرض نور فرابنفش قرار می‌گیرند، برای دیده‌شدن گرمای کافی از خود ساطع نمی‌کنند، به همین دلیل، این سیاره‌های نامرئی را تنها می‌توان توسط اتفاقات میکرولنزی مشاهده کرد.
رخ‌دادهای میکرولنزی زمانی اتفاق می‌افتد که حضور یک شی عظیم مانند سیاه‌چاله‌ها بتواند وجود یک شی را قابل مشاهده کند. به گونۀ نمونه، اگر یک سیارۀ میان‌ستاره‌یی یا سیارۀ شناور آزاد با یک ستارۀ دوردست در راستا قرار گیرد، نور ساطع شده از آن ستاره به دور سیاره چنبره می‌زند و سبب بزرگ‌نمایی سیاره می‌شود. ستاره‌شناسان با استفاده از تغییرات نور اطراف سیاره می‌توانند بزرگی آن را اندازه‌گیری کنند.
پرزمک مروز، نویسنده اصلی این پژوهش و دانش‌مند فوق دکترا در انستیتیوت فن‌آوری کالیفرنیا در بیانیه‌یی گفته است: «اگر یک جرم بزرگ (یک ستاره یا یک سیاره) از فاصلۀ میان یک پایگاه نظارتی فضا مستقر در زمین و یک ستارۀ منبع نور عبور کند، ممکن است قوۀ جاذبۀ آن، نور را از منبع منحرف و متمرکز کند. نظارت (ستاره‌شناس مستقر در زمین) می‌تواند روشنایی کوتاه ستاره منبع نور را اندازه‌گیری کند. شانس نظارت از روی‌داد میکرولنزی خیلی اندک است، زیرا سه چیز – منبع، لنزتلسکوپ و ناظر – باید کاملاً در یک راستا قرار بگیرند. اگر ما یک ستارۀ منبع نور را نظارت می‌کردیم، مجبور بودیم تقریباً یک میلیون سال منتظر می‌ماندیم تا شاهد روی‌داد میکرولنز باشیم.»
سروی‌های نظیر او.جی.ال.ای می‌توانند صدها میلیون ستاره را در مرکز کهکشان راه شیری رصد کنند که این موضوع شانس خوبی را برای آنان فراهم می‌کند تا رخ‌دادهای میکرولنزی را نظارت کنند.
مدت زمان رخ‌دادهای میکرولنزی به پژوهش‌گران کمک می‌کند تا اندازۀ اشیا را مشخص کنند. هر چه‌قدر که مدت زمان رخ‌داد میکرولنزی کوتاه‌تر باشد به همان اندازه شی کوچک‌تر خواهد بود.
رخ‌دادهای میکرولنزی سیاره‌ها معمولاً چند ساعت دوام می‌کنند؛ اما در مورد این سیارۀ جدید، رخ‌داد میکلرولنزی تنها ۴۲ دقیقه دوام کرد؛ کم‌ترین زمانی که تا حالا ثبت شده است.
رادوسلاو پولسکی، ستاره‌شناس در رصدخانۀ نجوم دانشگاه ورشو و عضو نویسنده‌گان این مطالعه می‌گوید: «برای اولین‌بار، زمانی که این روی‌داد را مشاهده کردیم، کاملاً روشن بود که این روی‌داد حتماً توسط یک شی بسیار کوچک ایجاد شده است.»
درک سیاره‌های میان‌ستاره‌یی
تولد یک سیاره خودش خشن و با یک روند نامنظم همراه است. گاز و گرد و غبار موجود در اطراف ستاره‌های جوان به هم می‌پیوندند و به تدریج اندازه‌اش بزرگ شده و در نهایت سبب تشکیل سیاره می‌شود. سیاره‌های شناور یا میان‌ستاره‌یی زمانی به وجود می‌آید که دو شی در مقیاس بزرگ‌تر باهم برخورد کنند، ستارۀ یکی از سیاره‌ها سیستم خود را بیرون بیاندازد و یا حتا وقتی دو سیاره که به دور ستاره می‌گردند، خیلی به هم دیگر نزدیک شوند. این احتمال نیز وجود دارد که سیاره‌ها تنها با استفاده از ابرهای گازی و گردوغبار جدا افتاده اقدام به ایجاد چنین سیاره‌یی کند.
رصدخانۀ تازۀ ناسا زیر نام تلسکوپ فضایی رومن نانسی گریس که قرار است در اواسط دهۀ ۲۰۲۰ پرتاپ شود، می‌تواند حتا سیاره‌های میان‌ستاره‌یی بیش‌تری را کشف کند.
درک سیاره‌های میان‌ستاره‌یی زاویه‌های تاریک بیش‌تری را در مورد ایجاد، تکامل و درهم شکستن نظام‌های سیاره‌یی روشن می‌کند.
دانش‌مندان تاکنون توانسته‌اند تنها چند سیارۀ میان‌ستاره‌یی را کشف کنند؛ اما تلسکوپ فضایی رومن ناسا این توانایی را دارد که مشخصات این سیاره‌های کوچنده را روشن کند.
تلسکوپ رومن با فراهم‌آوری اطلاعات در مورد شمار و اندازۀ این سیاره‌ها به پژوهش‌گران کمک می‌کند تا روند تشکیل این سیاره‌ها را مشخص کرده و حتا احتمال دارد منبع تشکیل آنان را پیدا کنند.
بررسی‌های تازه نشان می‌دهد که تلسکوپ رومن احتمالاً صدها سیارۀ میان‌ستاره‌یی را کشف کند که این به دانش‌مندان کمک می‌کند تا چه‌گونه‌گی معمول بودن این سیاره‌ها در کهکشان راه شیری را بفهمند. براساس مطالعۀ جدید، کشفیات این تلسکوپ احتمالاً نشان خواهد داد که شمار سیاره‌ها در کهکشان راه شیری بیشتر از شمار ستاره‌های آن است.
