آموزش و تحصیلات عالی در سال ۲۰۲۱ میلادی با مانع‌های اساسی در افغانستان روبه‌رو شد. هرچند در آپریل سال ۲۰۲۱، مکتب‌ها و دانشگاه‌ها به‌مدت دو ماه آغاز شد و به‌طور عادی ادامه داشت؛ اما گسترش ویروس کرونا به روند عادی آموزش و تحصیلات آسیب زد.
هم‌زمان با این، نهادهای آموزشی، مکتب‌ها و دانشگاه‌ها را تعطیل کرد و این نهادها نظام/سیستم آموزش از راه دور را روی‌دست گرفتند. به‌کارگیری این روش، با انتقادهای دانش‌آموزان و دانش‌جویان روبه‌رو شد.
دو ماه پس از تعطیلی مکتب‌ها و دانشگاه‌ها، وزارت‌های معارف و تحصیلات عالی در ماه جولای اعلام کردند که نهادهای آموزشی و تحصیلی به‌طور تدریجی بازگشایی می‌شوند؛ این در حالی بود که گزارش‌هایی از سقوط پی‌هم ولسوالی‌های کشور نیز به گوش می‌رسید.
در ۱۵ آگست سال ۲۰۲۱ و برابر با ۲۴ اسد/مرداد سال روان خورشیدی، افغانستان کامل به‌دست امارت اسلامی افتاد.
سلام‌وطندار را در اینستاگرام دنبال کنید
در آغاز، مقام‌های امارت اسلامی سیاست روشنی در برابر آموزش دانش‌آموزان اعلام نکردند، اما یک ماه پس از حاکم‌شدن مطلق آنان بر کشور، وزارت معارف امارت اسلامی با پخش بیانیه‌یی اجازۀ فعالیت مکتب‌های پسرانه از صنف ششم به بالا را صادر کرد؛ در حالی که به دختران اجازۀ آموزش داده نشد.
مهربان که دانش‌آموز صنف دوازدهم بود و انتظار داشت با پشت‌ِسرگذاشتن آزمون کنکور وارد دانشگاه شود، می‌گوید که همه‌گیری ویروس کرونا و پس از آن حاکم‌شدن امارت اسلامی افغانستان تمام آرزوهایش را از او گرفته است.
مهربان می‌افزاید: «سال ۲۰۲۱، سال خوبی نبود؛ چون در اول سال شیوع ویروس کرونا باعث شد که روند تعلیمی مختل شود و بعد از آن، ورود طالبان دومین صدمه به روند آموزش بود.»
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد یا یونسکو، در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که افغانستان با خطر فاجعۀ نسلی در زمینۀ آموزش روبه‌روست؛ به‌طوری که اجازه‌ندادن دختران به مکتب، بر توسعۀ پایدار در افغانستان تأثیر منفی می‌گذارد.
اجازه‌ندادن دختران به مکتب از سوی امارت اسلامی، انتقادهای ملی و بین‌المللی را به هم‌راه داشت. به تازه‌گی امارت اسلامی بیان کرده است که طرح بازگشت دختران به مکتب‌ها را روی‌دست دارد.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
صدیق پتمن، معین پیشین وزارت معارف و کارشناس آموزش، دربارۀ چه‌گونه‌گی وضعیت آموزش در سال ۲۰۲۱ می‌گوید: «سال تعلیمی ۲۰۲۱ برای دختران و پسران و به‌خصوص برای دختران سال خوبی نبود؛ زیرا مکتب‌های دختران تعطیل بود و در مکتب‌های پسران کم‌بود معلم بود و سیستم وارسی‌کننده که بتواند جریان تدریس را وارسی کند، وجود نداشت.»
چهارونیم ماه پس از ۲۴ اسد، هنوز دانشگاه‌‍‌های سراسر کشور بسته‌اند و از بازگشایی مجدد آن نیز خبری در دست نیست.
فایز فراندیش، یک تن از دانش‌جویان دانشگاه می‌گوید که بازنشدن درب دانشگاه‌ها آنان را نسبت به آینده ناامید کرده است. او می‌افزاید: «۲۰۲۱ سال خوبی به‌ویژه برای ما دانش‌جویان نبود؛ بل‌که سالی پُر از مشکلات و تاریکی و ناامیدی بود. ما نتوانسیتم به اهداف‌مان دست یابیم. کرونا سبب شد دانشگاه‌ها بسته شود و نزدیک به پنج ماه می‌شود که نظام قبلی از بین رفت و طالبان قدرت به‌دست گرفتند.»
در آخرین نشستی که از سوی مسئولان وزارت تحصیلات عالی امارت اسلامی برگزار شد، سرپرست این وزارت از طرح بازگشایی دانشگاه‌ها سخن زد. هنوز روشن نیست که آیا مکتب‌ها و دانشگاه‌ها در سال آینده به فعالیت آغاز خواهند کرد یا خیر و این‌که امارت اسلامی چه اقداماتی را برای بازگشایی نهادهای آموزشی در نظر دارد.
