امروز هشتم مارچ، روز جهانی همبسته‌گی زنان است. از این روز در جهان در حالی بزرگ‌داشت می‌شود که زنان افغانستان در چند ماه پسین، در بخش‌های مختلف با تغییرات چشم‌گیری روبه‌رو شده‌اند، از تغییرات سیاسی و اقتصادی گرفته تا تغییرات اجتماعی و آموزشی.
دولت پیشین افغانستان در زمینۀ ارتقای ظرفیت زنان و حضور آنان در جامعه تا اندازه‌یی موفق بود. زنان در بخش‌های مختلف سیاسی، آموزشی و شغلی از حقوق مشخص برخوردار بودند، اما با سقوط این دولت و روی‌کارآمدن امارت اسلامی در ۱۵ آگست، به یک‌باره‌گی وضعیت زنان دگرگون و عرصه برای حضور و فعالیت آنان در جامعه تنگ شد.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
امارت اسلامی محدودیت‌هایی را بر زنان افغانستان وضع کرد، در این میان شماری از زنان دست به اعتراض زدند و با راه‌اندازی راهپیمایی‌ها، مخالفت خود را در برابر محدودیت‌های تازه وضع‌شده، اعلام کردند.
نخستین حقی که از زنان سلب شد، مشارکت سیاسی آنان بود، پیش از مسلط‌شدن امارت اسلامی، زنان در پست‌های مهم سیاسی فعالیت می‌کردند؛ در حالی‌که در کابینۀ کنونی امارت اسلامی، زنان هیچ سهمی ندارند.
زنده‌گی زنان در بُعد اجتماعی نیز دچار تحولاتی شده است؛ امارت اسلامی وزارت امور زنان، نهادی که به‌طور ویژه برای زنان کار میکرد را لغو کرد، نبود چتر واحد برای رسیده‌گی به امور زنان، آنان را با چالش‌های بسیاری روبه‌رو کرده است.
محدودیت‌های رفت‌وآمد در شهر و اجازه‌نداشتن سفر بدون محرم شرعی، از مورد دیگری‌ست که جلو فعالیت زنان را گرفته است.
با تسلط امارت اسلامی، حق کار نیز برای زنان در چارچوب شریعت اسلامی تعریف شد. زنان اجازۀ کار در اداره‌های دولتی را نیافتند. بر بنیاد گزارشها، پس از حاکمیت امارت اسلامی، بیشتر زنان در نهادهای دولتی یا ظایف‌شان را به کلی از دست داده‌اند یا هم تنها برای امضاکردن حاضری در یک روز معین هفته، به دفترشان حاضر می‌شوند.
ثادیه زاهد، یک تن از زنان در ولایت کنر که قبلاً کارمند یکی از نهادهای دولتی بود، می‌گوید از زمانی‌که کارش را از دست داده، مشکلات بسیار مالی گریبان‌گیرش شده است.
کیارنگ سعادت، یکی دیگر از زنان در کابل کارگاه صنایع دستی داشت؛ او می‌گوید هنوز چند سالی از رونق کارش نگذشته بود که با روی‌کارآمدن امارت اسلامی ناگزیر به بستن کارگاهش شد. کیارنگ می‌گوید که بیش از ۵۰ کارمند زن در کارگاهش مصروف کار بودند؛ اما وضع محدودیت‌ها همۀ آنان را بی‌کار کرده است.
او می‌افزاید: «از لحاظ مالی خیلی ضرر کردیم؛ چون در مدت چهار سال رو به رشد بودیم و وضعیت بهتر می‌شد. مشتری‌های بیشتر جذب می‌کردیم. تعداد کارمندان خانم روزبه‌روز به جمع ما اضافه می‌شد. اما پس از تحولات اخیر وضعیت کاملاً دگرگون شد و نتوانستیم مثل گذشته، کار و فعالیت کنیم.»
سلام‌وطندار فارسی را در توییتر دنبال کنید
پیش از سقوط دولت پیشین، حیا سحر، در ولایت ارزگان خبرنگار بود و از سال‌ها به این‌سو در رسانه‌ها فعالیت داشت، اما محدودیت کار از سوی امارت اسلامی، او را از ادامۀ راهش باز داشته است و اکنون در بی‌سرنوشتی به‌سر می‌برد.
در کنار این همه، در بخش آموزش نیز زنان با محدودیت‌هایی روبه‌رو شده‌اند، دختران دانش‌آموز بالاتر از صنف ششم، هنوز اجازۀ رفتن به مکتب را ندارند و مشخص نیست چه آینده‌یی در انتظار آنان است؛ هرچند مقام‌های امارت اسلامی تأکید بر بازگشایی مکتب‌های دخترانه در سال آینده دارند.
نهادهای آموزش‌های عالی هم‌چنان با تأخیر چندماهه و زمان و صنف‌های درسی جداگانه برای دختران و پسران آغاز شد؛ با آن هم دانش‌جویان دختر نگران وضعیت و آیندۀ‌شان‌اند. گیتی مریم، دانش‌جوی سال سوم در دانشگاه کابل است. او تأکید می‌کند که محدودیت‌ها به‌ویژه شرایط سخت کاری، او را نسبت به آینده ناامید کرده است.
گیتی می‌گوید که درس می‌خواند تا در آینده کار کند، اما اگر امارت اسلامی زمینۀ کار زنان در بیرون از خانه را محدود کند، دانش‌جویان از ادامۀ آموزش دل‌سرد خواهند شد. او می‌افزاید: «این برای خودم یک چالش بسیار بزرگ است؛ چون همه برای این تحصیل می‌کنند که آینده درخشانی داشته باشد. وقتی فرصت به دست نداشته باشی، رسیده‌گی به آن مشکل است. وقتی آن‌ها ما را به کارکردن نگذارند، این برای ما خیلی سخت است.»
با این حال، وضع قوانین جدید و محدودیت‌ها بر حق کار، آموزش و آزادی بیان از سوی امارت اسلامی، واکنش‌های تند زنان را به‌دنبال داشته است. شماری از زنان به خیابان‌ها آمدند و فریاد دادخواهی سر دادند، اما گردهمایی‌های اعتراضی آنان با دخالت نیروهای امارت اسلامی روبه‌رو شد و شماری از برنامه‌های زنان اجازۀ برگزاری نیافت. شماری از زنان حتی لت‌وکوب یا بازداشت شدند.
دادخواهی برای حفظ دست‌آوردهای زنان در ۲۰ سال پسین، نه تنها در داخل افغانستان بود، بلکه شماری از زنان در بیرون از کشور نیز در این امر تلاش کردند. اما شماری از زنان معترض در کابل می‌گویند که نبود هماهنگی و هم‌سویی میان فعالان حقوق زن در بیرون از افغانستان، کارکرد آنان را مورد انتقاد قرار داده است.
مؤنسه مبارز، رئیس اجرایی جنبش زنان مقتدر افغانستان، به سلام‌وطندار می‌گوید که هرچند مدافعان حقوق زن در بیرون از کشور امکانات مناسبی برای دادخواهی دارند، اما نبود مدیریت واحد، مؤثریت آن را از بین برده است.
با وجود موانع، فعالان حقوق زن هنوز تأکید بر دست‌یابی به حقوق اساسی و مدنی‌شان دارند. مریم یک تن از فعالان حقوق زن در هلمند، به سلام‌وطندار می‌گویند که حضور زنان در جامعه همانند گذشته مفید است.
فردینه اکرم‌زاده، یکی از دیگر فعالان حقوق زن در غور می‌گوید:« خواهش ما از مسئولان امارت اسلامی این است که به‌مناسبت هشتم مارچ، به زنان توجه کنند و به آنان اجازۀ کار دهند.»
سلام‌وطندار فارسی را در تلگرام دنبال کنید
هر چند پس از سقوط دولت پیشین و حذف وزارت امور زنان، گزارش‌های رسمی از وضعیت زنان در کشور وجود ندارد، اما گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهند که در شش ماه پسین، آمار قتل، خودکشی و خشونت علیه زنان افزایش یافته است.
هیچ مرجع رسمی افزایش قتل‌های مرموز زنان را تأیید نکرده است، اما براساس گزارشها، در تازه‌ترین موردها، به تاریخ ۱۵ ماه جاری، جسد یک دختر ۱۱ ساله در غرب کابل در میان زباله‌ها یافت شد. به تاریخ ۱۳ حوت جسد دو دختر جوان دیگر در شهر مزارشریف و چندی پیش نیز جسد زنی در کندهار یافت شدند. هنوز انگیزۀ این قتل‌ها روشن نیست و عاملان آن نیز بازداشت نشده‌اند.
