شوکت میرضیایف، رییس‌جمهور اوزبیکستان، روز گذشته در نشست شورای سران کشورهای بنیان‌گذار صندوق بین‌المللی نجات در شهر دوشنبه‌ی تاجیکستان، گفته است که ساخت کانال قوشتپه، رژیم آبی آسیای میانه را تغییر می‌دهد.
رییس‌جمهور اوزبیکستان، ایجاد یک کارگروه مشترک برای بررسی همه جنبههای ساخت این کانال با حضور نماینده‌‌ای از جانب افغانستان را برای حل این نگرانی ضروری خوانده است.
میرضیایف، افزوده است: «خوب می‌دانید که جانب افغانستان فعالانه در حال ساخت این کانال است. ایجاد آن نظام آبی و تعادل را در آسیای مرکزی به طور اساسی تغییر می‌دهد. ما پیشنهاد می‌کنیم که موضوع مشارکت نمایندگان افغانستان در گفت‌وگوهای منطقه‌ای در مورد استفاده‌ی مشترک از منابع آبی، بررسی شود.»
در واکنش به نگرانی رییس‌جمهور اوزبیکستان از پیامد ساخت کانال قوشتپه بر به‌هم‌زدن رژیم آبی آسیای میانه، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی امارت اسلامی، به سلام‌وطندار می‌گوید که افغانستان حق هیچ کشوری را تلف نکرده و تنها سهم خود را از دریای آمو گرفته است.
سلام‌وطندار را در تویتر دنبال کنید
سخن‌گوی امارت اسلامی، می‌افزاید: «این خطر که این‌ها حس می‌کنند، به جا نیست. امارت اسلامی افغانستان نمی‌خواهد حقوق ملت‌ها و کشورهای دیگر را تلف کند یا حق شان را از دریای آمو ضایع کند، ما متوجه آن هستیم. فقط همان سهمی که افغانستان دارد و مالک آن است، همان را ما می‌گردانیم. کانال قوشتپه هم از خود کنترل دارد.»
مجاهد در پیوند به پیشنهاد اوزبیکستان مبنی بر تشکیل کارگروه مشترک برای بررسی همه جنبههای کانال قوشتپه، می‌گوید که اگر ایجاد آن به سود منطقه و افغانستان باشد، پذیرفته خواهد شد.
شماری از کارشناسان حقوق بین‌المللی آب، نگرانی اوزبیکستان و کشورهای سهیم در آب دریای آمو را نادرست می‌خوانند و می‌گویند که این کشورها، همواره حقوق آبی افغانستان از دریای آمو را نادیده گرفته اند.
نجیب‌آقا فهیم، پژوهش‌گر حوزه‌ی آب و محیط زیست، می‌گوید که نظر به قراردادهایی که میان اتحادیه‌ی جماهیر شوروی پیشین و افغانستان در باره‌ی استفاده از دریای آمو امضا شده بود، دو کشور هم‌جوار از حقوق مساوی در گونه‌های استفاده از آب دریای آمو برخوردار اند.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
او می‌افزاید: «با فروپاشی اتحادیه‌ی شوروی کشورهای تشکیل‌دهنده، در قراردادهایی که برای استفاده از آب آمو دریا بین خود به امضا رسانیدند، سهم و نقش برای افغانستان در نظر نگرفتند. با وجودی که افغانستان ۳۰ تا ۴۰ درصد آب آمو را تشکیل می‌دهد، این‌ها با نادیده‌گرفتن عرف و قوانین بین‌الملل، به گونه‌ی یک‌جانبه اب آمو دریا را مصرف کردند.»
از سویی هم، نجیب‌الله سدید، دیگر کارشناس حقوق بین‌المللی آب، می‌گوید که کانال قوشتپه، تنها ۸ تا ۱۲ درصد آب را از دریای آمور به افغانستان انتقال می‌دهد.
او می‌افزاید: «کانال قوشتپه بین ۸ تا ۱۲ درصد آب آمو دریا را انتقال می‌دهد؛ در حالی که ۲۷.۵ درصد آب دریای آمو را تأمین می‌کند. این مقداری زیادی نیست که کشورهای آسیای میانه تشویش کند. عدم تبادل ارقام درست، سوءتفاهم ایجاد کرده و برای رفع سوءتفاهم در باره‌ی این کانال، اطلاعات درست داده شود.»
کانال قوشتپه با ۲۸۵کیلومتر طول، بزرگ‌ترین پروژه‌ی انتقال آب در بلخ، جوزجان و فاریاب است که به گفته‌ی وزارت اقتصاد، تا کنون کندن‌کاری نزدیک به ۱۰۸ کلیومتر آن تکمیل و حدود نُه میلیون مترمکعب آب در آن ذخیره شده است.
