«مین حاضر اجاره اویده یشهماقده. اگر عایلم بونی [میراثنی] مینگه بیرسهلر، ساتیب و باشپنه توزردیم؛ شونی اوچون اجاره اویده یشهی من. پولیم یوق، عایلم هم قبول قیلمهدیلر.» بو ۲۷ یاشر گلالینینگ سۉزلریدن بیر قسمی دیر. اونینگ تورموش قورگنیدن انچه اوتگن بولسهده، کابل شهری بورچگیده ایکی بالهسی بیلن بیرگه اجاره اویده یشهیدی.
گلالی گه کوره، آتهسی بوتون مال-ملکینی تورت اوغیل بالهسی آرهسیده تقسیم قیلگن؛ بیراق اونی اوچون عایلهنینگ قیزی اولهراق میراث سهمی اجرهتیلمهگن. گلالی و او کبی قیزلر شرعی نقطهی نظردن آتهلریدن قالگن مال-ملکدن میراث حقی بیریلیشینی بیلهدیلر؛ بیراق عرف-عادت ساکن دیوارلری و شرم آرهسیده بو آگاهیلیکنی کومهدیلر.
عیاللردن بیرقطاری، سلاموطندار بیلن اوتکزگن صحبتلریده ایتیشلریچه، میراثده شرعی و قانونی حقلری بارلیگیدن خبرلری بار؛ لېکن تورلی سببلر جملهدن حاکم عرف-عادت، فرهنگی تابولر و عایله تامانیدن سورگن بولیشدن قورقیش طفیلی میراث حقلرینی سورهی آلمهیدیلر. عینحالده اسلام عیاللر اوچون میراث حقینی شفاف شکلده بیان قیلیب و افغانستان قانونی هم اونگه تأکیدلهگن.
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفهمیزگه باش اورینگ!
۲۱ یاشر کابل یشاوچیسی ملالینینگ ایتیشیچه، دین عالملری و دینی کتابلردن میراث حقی بارهسیده خبر بولیشگن؛ بیراق عایلهده ایرککلر قرار قبول قیلیشی جمعیتدهگی حاکم عرف-عادتلر طفیلی بو حق اونگه بیریلمهیدی. «عایلهمیزده میراث حقی تقسیم بولگنی یوق. تقسیم بولگن حالده، تېنگ شکلده تقسیم بولمهیدی؛ چونکه بو ییرده قیزلر گه میراث حقی بیریلیشی رواج اېمس. میراث حقینی آلگن یا که سورهگن قیز، جمعیتده یامان آت و یامان کوز بیلن کوریلهدی.»
۲۴ یاشر کابللیک شبنم (مستعار)، عایله و قرینداشلری تامانیدن سورگون بولیشدن قورقیب میراث حقینی سورهشدن واز کیچگن. اونگه کوره،( میراث حقینی آلیش عایله بیلن مناسبتنی کېسیش، حرمتسیزلیک و هویتلی کبی دیر. «ظلم و عدالتسیزلیک حس قیلهمن؛ جوده هم راحتسیز بولهمن. قیزلر میراث حقینی آلسهلر، آته عایلهسی بیلن مناسبتی بوزیلهدی؛ شونی اوچون دایم سکوت سقلهیدیلر. عایلم راحتسیز بولمسلیگی اوچون اصلا سورمهدیم.»
برچهسی بیلن دین عالملرینینگ ایتیشیچه، عیاللر گه میراث حقی بیریلمسلیگی، جهالت دوریدهگی ناتوغری اعتقادلرگه باغلیق؛ عینحالده اسلام دینی آچیق شکلده عیاللر گه میراث حقینی قرآنکریمده تعیین قیلگن.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
دین عالمی صبغتالله وثیق، قیزلر گه میراث حقی بیریلمسلیگینی کبیره گناه، آچیق ظلم و اولرنینگ مالینی بیر تور غصب قیلیش بیلهدی. «اسلام دینیده قیزلر گه میراث حقی بیریلهدی و قرآنکریمده آچیق ذکر قیلینگن. بیلیب قیز و سینگیل حقینی ییماق اسلامده کبیره گناه و آچیق ظلم دیر و حتا شرعی حکم و حتا میراث حقینی بیرمسلیک اوچون قانونی بولگن مملکتده، بن مسئله قانونی ایزلنیب و قانون عملگه آشیریلهدی. فقهی و دین حکم شو که سینگیل یا که قیزنینگ حقینی شریعت نقطهی نظردن راضی بولمسدن آلماق غصب حسابلنیب و حتا وفات اېتگن حالده، قرضدار حسابلنهدی.
باشقه تاماندن، عیال حقوقی فعاللری، قیزلرنینگ میراث حقیدن محرم قیلیشدن خواطر بیلدیریب ایتیشلریچه، بو حرکت جمعیتده عیاللرنیگن اجتماعی اورنی ضعیف بولیشیگه سبب بولهدی.
عیال حقوقی فعالی سوسن خالقیارنینگ ایتیشیچه: «اېگ کته تشویشیم شو که جمعیتده عیاللرنینگ اجتماعی اورینی ضعیف بولهدی و عیاللر ایرککلر بیلن تینگسیزلیک حالتده بولهدیلر و ایکینچیدن مردسالارلیک فرهنگی رواجلنهدی. عیاللر میراث حقیدن خبرلری یوقلیگی طفیلی میراث حقی بیریلمسلیگینی قبول قیلسهلر، بو ایش اوشبو عیاللر آرقهلی کېینگی نسل گه انتقال تاپهدی.»
روانشناسلرنینگ ایشانچی گه کوره، میراث سهمی بیریلمسلیگی عیاللر گه قدرسیزلیک حسی تاپیلیب و اوزاق مدتده بوندهی یاندهشوولر، عیاللرنینگ روحی سلامتلیگی و کیملیک حسی گه ضرر یېتکزهدی.
روانشناس محمدالله بلوچ گه کوره: «روحی نقطهی نظردن، بیر کیشینینگ حقی بیریلمسه، او کیشی توشکونلیکه دوچ بولهدی؛ اۉزیگه ایشانچ و حتا هویتسیزلیک بیلن روپهره بولهدی. اینیقسه قیزلر ایرککلر برابریده تیریکچیلیک قیلیش حقی یوقلیگی، عدالتسیزلیک و ایکینچی جنس اېکنینی اویلهیدی. حتا اۉز جنسیدن نفرتلنیشی ممکن. سیزلر گه آگاهیلیکلرینگیزنی یوقاری قیلیب، عیاللرنینگ حقینی الهی امر و انسانی قدریتلر اساسیده درک قیلیب، قیزلر حرمتلرینگیز بولیشنی تکلیف قیلهمن.»
شو بیلن بیرگه، سرپرست حکومت امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی مسئوللرینینگ ایتیشیچه، عیاللرنینگ قۉللب-قوتلش و حقلریدن محروم بولمسلیکلری اوچون، اوتگن تورت ییل ایچیده کوپلب یوتوقلر گه ایگه بولیشگن و اېندی عیاللرنینگ حقوقی بارهسیده یشاوچیلر آگاهیلیگینی آشیریش گه سعی-حرکت قیلماقدهلر.
امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی سیفالاسلام خیبر گه کوره: «اوتگن تورت ییل ایچیده سینگیللریمیزنینگ شرعی و انسانی بوتون حقوقی، مهر، میراث، جبری تورموش گه چیقریش یاکه حقوق گه باغلیق بوندهی مسئلهلر بارهسیده اون مینگلب یوتوق گه ایگهمیز. بو وزیرلیک کوپراق آگاهیلیکنی آشیریش گه سعی-حرکت قیلماقده. حاضرگه قدر وزارت تامانیدن بو ریجه یخشی آلغه آلیب باریلماقده و اون مینگلرچه سینگیلیمیز حقوقلریگه ایگه بولگن و سینگیللریمیز گه مهر بولسین یاکه میراث، هېچ کیم گه اولرنینگ حقینی نقض قیلیش گه رخصت بیریلمهیدی.»
عایلهلرنینگ عیاللر حقوقیدن خبرلری یوقلیگی و یامان عرف-عادت و اعتقادلر، حاکم مردسالارلیک توزیلمه یانیده، شرعی و قانونی حکمنی عملی قیلیشنی جدی قیینیچیلیک بیلن دوچ قیلگن.
