افغانستان ده قیزلر و عیاللر اینیقسه تعلیم‌دن محروم قالگن قیزلر برابریده اجتماعی چیکلاولر، اولر نینگ روحی، اقتصادی و اجتماعی حیاتی گه کینگ و چقور تاثیر قویگن.
هرات ده‌گی قیزلردن بیری مریم (مستعار آت)، مملکت‌ده آلتینچی صنف‌دن یوقاری قیزلر یوزیگه مکتبلر ایشیگی یاپیلگنی‌دن کیین، روحی قیین‌چیلیککه چلینگن. اونینگ ایتیشیچه: «مکتبلر ایشیگی یاپیلگنی‌دن بیری، هیچ صبر و قراریم یوق؛ بیر نرسه نی یوقاتگن‌مین دیب اویله‌یمن. باشقه هیچ بیر آرزوم یوق؛ مینیم‌چه برچه ذوقلریم اورته‌دن کیتگن.»
سونگی کونلر هرات ده عیاللر و قیزلر آره‌سیده روحی قیینچیلیکلر کوپه‌یگن. افسرده‌لیک، تشویش و وهیمه، هرات ده قیزلر گه کوپراق تاثیر قویگن اوچ تور روحی قیینچیلیک دیر. مریم نینگ ایتیشیچه: «کیله‌جک توغریسیده هیچ بیر فکریم یوق؛ کیله‌جک نی قرانغو کبی کوره‌من و هیچ بیر آرزوم یوق و دایم اوزیم بیلن، کیله‌جک قندهی بوله‌ر ایکن دیه‌من. مینیم حیاتیم بی‌معنا بولگن.»
عایله جمعیت نینگ اینگ اونملی تینچ‌لریدن بولیب و عایله نینگ قوللب-قوتلشی روحی قیینچیلیکلر گه چلینگن عیالر روحی گه ایجابی تاثیری بولیشی بیرحالده، مریم نینگ ایتیشیچه، عایله‌سی آرقه‌لی هیچ قندهی حمایت بولمه‌گن. «عایله‌م کوپراق مینی باسیم آستیده قرار بیره‌دیلر و توی قیل دیه‌دیلر که بو موضوع مینی کوپراق اذیت قیله‌دی.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
شوندهی بیرحالده، مریم نینگ آته‌سی قیزی وضعیتی خصوصیده خواطر بیلدیریب و ایتیشیچه، قیزی نینگ روحی قیین‌چیلیککه چلینگنی نی بیلگنی بیرحالده؛ بیراق اونینگ تیزلیککه توزه‌لیشی‌گه امیدوار دیر.
مریم نینگ آنه‌سی گه کوره: «قریب ایکی ییلدن بیری قیزیم افسرده‌لیککه چلینگن و کونلرچه اوی گه کیریب، هیچ بیر نرسه ییمه‌یدی و اوی‌دن چیقیش نی هم ایستمه‌یدی؛ بوتون کون اوی بیر چیککه‌ده اولتیریب و هیچ کیم بیلن گپلشمه‌یدی.»
هرات ده یالغیز مریم ایمس، بلکیم کوپینچه عیال و قیز روحی قیین‌چیلیککه چلینیب و افسرده‌لیک، حیاتلری خصوصیده قیین‌چیلیککه سبب بولگن.
روحی قیین‌چیلیککه روپه‌ره بولگن قیزلردن باشقه بیری سپیده نینگ ایتیشیچه: «حیات‌ده ایمس‌مین دیب توشینه‌من؛ حیات مینی اوچون هیچ بولگن؛ مهمان‌لیک و بیران محفل گه باریش نی ایستمه‌یمن؛ حیات گه قرشی هیچ بیر ذوقم قالمه‌گن.»
شونینگدیک حیات‌ده اوزگریش بولمسلیک و بیر رقم دوام قیلیشی، هرات ده عیاللر نینگ روحی قیینچیلیکلر گه چلینیشی سببلریدن بیری دیر. مژده (مستعار آت) نینگ ایتیشیچه: «ایلنجه یوقلیگی و ایش‌سیزلیک سبب، اوزیم نی اضافه توشینه‌من؛ بوندن آلدین مکتب درسلری بیلن مصروف بولیب و زمانیم اوته‌ر ایدی. حیات نینگ بیر رقم اوتیب کیتیشی، انسان نی زیریکتیره‌دی؛ کاشکه بیر جای‌ده ایشگه مصروف بولسم.»
عیاللر آره‌سیده روحی قیینچیلیکلر کوپه‌یگنی، حتا هرات ده‌گی روان‌شناسلردن قطاری نینگ خواطری گه سبب بولگن. شونینگدیک هرات ده‌گی روان‌شناسلردن افسانه (مستعار آت)، بو ولایتده روحی قیینچیلیکلر کوپه‌یگنی نی تصدیق‌له‌گن.
مذکور روان‌شناس نینگ ایتیشیچه: «قیزلر آره‌سیده روحی قیینچیلیکلر رقمی یوقاری دیر؛ مذکور قیزلر جدی افسرده‌لیککه چلینگن. اوزینی اولدیریش رقمی کوپه‌یگن و قیزلر یوزیگه مکتبلر ایشیگی یاپیلگنی اولر نینگ روحی گه یامان شکلده تاثیر قویگن.»
افسانه نینگ کوپه‌یتیریشیچه، افسرده‌لیک، تشویش و وهیمه، سونگی کونلر قیزلر نینگ اساسی روحی کسل‌لیکلریدن بیری حساب‌لنه‌دی.
عیاللر قنچه مناسب دوالنیش خذمتلردن فایده‌لنه آله‌دی؟
بو توغریده بانو افسانه نینگ ایتیشیچه: «عیاللر مناسب دوالنیش خذمتلریدن کوپ آز فایده‌لنه آلدی و بو موضوع عیاللر آره‌سیده روحی قیینچیلیکلر نینگ کوپهیشی گه سبب بولگن.»
مذکور روان‌شناس نینگ کوپه‌یتیریشیچه، حاضر افسرده‌لیککه چلینگن عیاللر دوالنیشی اوچون بیر قطار موسسه‌لر آرقه‌لی ارائه بوله‌دیگن خذمتلر هم آز دیر و بو بولیم‌ده روحی سلامتلیک کلینیکلر کوپهیشی و اولرده مسلکی کیشیلر نینگ فعالیت قیلیشی گه نیاز بار.
روحی قیینچیلیکلر نینگ اورته گه کیلیشی‌‌گه قیسی عامللر سبب بوله‌دی؟
بانو افسانه نینگ ایشانچی گه کوره، افغانستان ده روحی قیینچیلیکلر نینگ اورته گه کیلیشی گه سبب بوله‌دیگن اینگ اونملی عامل اوروش دیر.
اوشبو روان‌شناس نینگ اورغولشیچه: «اوروش، اجتماعی چیکلاولر، قویی مدنیت سطحی، روحی قیینچیلیکلر توغریسیده اهالی نینگ آگاهی‌سیزلیگی، دوالنیش خذمتلردن فایده‌لنیش توغریسیده اهالی نینگ آگاهی‌سیزلیگی، اهالی نینگ روحی قیین‌چیلیگی و اقتصادی قیینچیلیک، عیاللر آره‌سیده روحی عامللردن دیر.»
شوندهی بیرحالده، هرات ده‌گی جمعیت شناسلردن ستوده (مستعار آت)، نینگ ایتیشیچه: «عیاللر نینگ افسرده‌لیگی عایله‌لرده، عایله‌وی قیینچیلیکلر گه سبب بوله‌دی که عایله بیلن سازگارسیزلیک، باله‌لر، تورموش اورتاق و حیات ایشلری خصوصیده توجه‌سیزلیک و زیریکیش‌گه اشاره قیلیش ممکن.»
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
بانو ستوده نینگ کوپه‌یتیریشیچه، عیاللر نینگ افسرده‌لیگی جمعیت‌ده، سلبی تاثیر قوییشی ممکن. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «جمعیت‌ده افسرده‌لیککه چلینگن عیاللر بولگنی‌ده، جمعیت نامناسب حالت نی اوزیگه آله‌دی؛ چونکه کوچی‌دن یریمی فلج حالتی گه دیر و اجتماعی رواجلنیش و ترقیات نینگ بولمسلیگی‌گه سبب بوله‌دی.»
مذکور جمعیت شناس، عیاللر نینگ روحی قیینچیلیکلر گه چلینیشی سببلرینی، عیاللر و قیزلر گه یره‌تیلگن چیکلاولر و مملکت‌ده یامان اقتصادی و سیاسی وضعیت دیگن.
عیاللر آره‌سیده روحی قیین‌چیلیکلردن چیقیش اوچون نیمه قیلیش کیرهک؟
بانو ستوده نینگ ایتیشیچه، عیاللر گه اوی‌دن تشقری‌ده ایشلشلری ممکن بولگن ساحه و ایش امکانیتلری تامین‌لنمه‌گنی گه قدر، اولر روحی قیین‌چیلیکلردن اوزاق بوله آلمه‌یدیلر. «بو توغریده موسسه‌لر و دونرلر عیاللردن مالی حمایت قیلیشی کیرهک و شونینگدیک دولت عیاللر گه کوپراق توجه قیلیشی کیرهک.»
هرات ده روان‌شناس‌لیک و اجتماعی ایش بیلرمانلری نینگ ایشانچی گه کوره، جمعیت‌ده عیاللر نینگ روحی قیین‌چیلیکلردن چیقیشی اوچون، بیرینچی‌ده عیاللر روحی قیین‌چیلیکلری حقیده اهالی آگاهی‌لیگی سطحی نینگ یوقاری کیتیشی و کیین ایسه دوالنیش مرکزلرده ملکه‌‌لی روان‌شناسلر نینگ فعالیت قیلیشی و دوالنیش مرکزلر نینگ کوپهیشی کیرهک.
