افغانستان ده سونگی سیاسی و حربی اوزگریشلر بیلن عیاللر گه تحصیلی و اجتماعی چیکلاولر یره‌تیلگنی‌دن کیین، اوشبو مملکت‌ده قیزلردن قطاری یالغیزلیکده مهاجرت قیلیش گه اولگورگن. سلام‌وطندار نینگ یالغیزلیکده مهاجرت قیلگن ۱۸ قیز بیلن اوتکزگن صحبتلری گه کوره، مذکور قیزلر مهاجرت یولیده روحی، جسمی و اجتماعی قیینچیلیکلر نی تجربه قیلگن.
اوشبو گزارش‌ده مهاجرت سببلری، اوشبو یول نینگ قیین شرایطی و بارگنلری مملکتدهگی یشش وضعیتی تیکشیریلگن. بو گزارش‌ده صحبت قیلگن قیزلر، افغانستان ده سونگی سیاسی اوزگریشلردن کیین، ۲۰۲۱-ییل باشی‌دن حاضرگچه مهاجرت قیلیش گه اولگورگنلر. اولردن ییتی ته‌سی ماسترلیک اوچون پرتگال، سکیز ته‌سی حیات کیچیریش اوچون آلمان، بیر ته‌سی ایشسیزلیک اوچون ایران و باشقه ایکی ته‌سی ایسه نابیللی کیله‌جک و تعلیم زمینه‌سی یوقلیگی سبب کانادا گه مهاجرت قیلگنلر.
قیزلر نینگ افغانستان دن مهاجرت قیلیش سببلری
مذکور گزارش‌ده صحبت اوتکزگن قیزلردن قطاری، تحصیلی فرصتلر یوقلیگی، اجتماعی تبعیض و اقتصادی نامناسب شرایط سبب، مملکت‌نی ترک قیلیش گه مجبور بولگنلر. اولر یخشی‌راق کیله‌جک ایزلشده، کوپینچه قیین‌چیلیککه دوچ کیلیشگن.
دایکندی یشاوچیسی بولمیش ۲۴ یاشر پروانه نینگ ایتیشیچه، باله‌لیک چاغیدن بیری شفاکار بولیب و دوالنیش خذمتلریدن فایده‌لنه آلمه‌یدیگن قیشلاقده‌گی عیاللر گه همکارلیک قیلیش نی ایسته‌ر ایکن؛ بیراق مذکور ایسته‌گی‌گه ییتیشیش، اونینگ عایله و دوستلریدن اوزاق قیلیب، بویوک و ناتانیش شهر گه سفر قیلیش‌گه مجبور قیلگن.
پروانه نینگ کوپه‌یتیریشیچه: «درس گه کوپ علاقم بار ایدی و دوام بیریش نی ایسته‌یدیم؛ بیراق کابل ده بولمه‌یدی و بورسیه آلدیم. مینی اوچون افغانستان نی ترک قیلیش و عایله‌مدن اوزاق بولیش کوپ قیین ایدی. باشده یالغیز مین نیمه‌ی قیله‌ی، بیران قیینچیلیک چیقگنی‌ده کیم گه ایته‌ی دیب کوپ قورقه‌ر ایدیم. حیاتیم نینگ تغییر قیلیشی نی بیلگنیم‌ده هم ینه قورقیدیم. هر کیچه اتاقیم‌ده یالغیز قالگنیم‌ده، اوی و عایله‌م یادم گه توشه‌دی و اولر نینگ یانیده بولگنیم کونلر فکرم گه توشه‌دی.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
افغانستان یشاوچیلری نینگ اقتصادی قیینچیلیکلری هم، قیزلر نینگ مملکت‌دن تشقی‌گه باریشلری گه سبب بولگن. افغانستان ده عیاللر گه ایشلش نینگ تقیق‌لنیشی و اقتصادی باسیم‌لر سبب، ایران گه مهاجرت قیلیش گه مجبور بولگن زهرا مرادی نینگ ایتیشیچه: «آته‌م کسل ایدی؛ آنهم هم ایشله آلمس ایدی. ایناغه‌م هم یوق ایدی. یازنه‌م ایران ده و ایران کیل و مینی بیلن کارخانه ده ایشله، ییتی مینگ افغانی بوله‌دی دیدی. مین هم کیتدیم ایران. اقتصادیمیز یخشی بولگنی‌ده کوپراق درس اوقه‌ر ایدیم؛ بیراق حاضر ایشله‌یمن و افغانستان گه پول یوباره‌من.»
یخشی‌راق کیله‌جککه صاحب بولیش خیالی، اوشبو قیزلردن هر بیری نینگ ایسته‌گن و مهاجرت قیلگن فکرلریدن دیر؛ بیراق مهاجرت یولی‌ده‌گی قیینچیلیکلر، اولر نینگ بو خیال گه ییتیشیش نی قیین قیلگن باشقه قیین‌چیلیکلردن دیر.
مهاجرت یولی‌ده‌گی جسمی و روحی قیینچیلیکلر
سلام‌وطندار نینگ مملکت‌دن تشقی گه یالغیزلیکده سفر قیلگن ۱۸ قیز بیلن اوتکزگن صحبتلری نتیجه‌سیگه کوره، سفر قیلیش اوچون محرم‌سیزلیک، یول‌ده یالغیزلیک و جسمی خوفلر، مهاجرت یولیده مذکور قیزلر نینگ روپه‌ره بولگن بیر قطار قیین‌چیلیکلریدن دیر.
یخشی‌راق کیله‌جککه صاحب بولیش و حیات قیین‌چیلیکلریدن قاچیش مقصد آلمان گه مهاجرت قیلگن دیبا نینگ ایتیشیچه: «هیچ بیر یول آسان ایمس، افغانستان دن چیقیش نی ایسته‌گنیم‌ده محرم‌سیز چیقه آلمس ایدیم؛ حتا ایلچی‌خانه گه محرم‌سیز قویمس ایدیلر، هر بیری نینگ اوزی گه لایق قیین‌چیلیگی بار ایدی. پاکستان گه ییتیشیش یولیده قیرگه کیته‌سن و کیم‌سن دیب سوره‌سه‌لر، نیمه دیه‌ی دیب کوپ قورقه‌ر ایدیم. حتا بوندن قورقیدیم که مین بیر قیزمن و فکرم گه هر نرسه کیله‌ر ایدی و قیسی یولگه بولگنیمیز نی بیلمس ایدیک؛ خلاصه بیر لحظه هم فکرم آرام ایمس ایدی.»
شونینگدیک کاپیسا یشاوچیسی و یخشی‌راق حیات توزه‌تیش اوچون کانادا گه مهاجرت قیلگن سویتا گوهری هم شوندهی موضوعلرنی بیان قیله‌دی. «چونکه یکه ایدیم، محرم‌سیز بولگنیم اوچون مینی قیته یوبارمه‌سینلر دیب قورقیدیم. میندن کوپ سوراق سوره‌دیلر، بیراق چیگره‌دن اوتیش گه موفق بولدیم.»
چیگره‌دن اوتیش و حتا اوچینچی مملکتلر و نتیجه‌ده باره‌دیگن مملکت گه ییتیشیش بیلن، بو قیزلر نینگ قیین‌چیلیگی یکونلنمه‌یدی. مقصد مملکت گه ییتیشگن ایلک کونلریده، ینگی حیات و فرهنگ بیلن برابر بولیش، بو قیزلر نینگ باشقه قیین‌چیلیکلریدن دیر.
بارگنلری مملکت‌ده ینگی حیات بیلن عادت قیلیش
مذکور گزارش‌ده صحبت اوتکزیلگن ۱۸ قیزدن، ۱۷ ته‌سی غربی مملکتلر جمله‌دن پرتگال، آلمان و کانادا گه مهاجرت قیلگنلر. اولر نینگ ایتیشلریچه، ینگی تیل نینگ اورگه‌نیش و فرقلی فرهنگ‌لر بیلن عادت قیلیشلری خصوصیده قیینچیلیکلر بیلن روپه‌ره‌لر. بو قیینچیلیکلر اولر نینگ کونده‌لیک حیاتلری گه هم تاثیر قویگن.
فرانسه گه مهاجر بولگن بنفشه، مذکور مملکتدهگی قیینچیلیکلر و خواطرلر خصوصیده ایتیشیچه: «بو ییرده هم باشقه جایلر کبی ییش نان تیار ایمس؛ ایشسیزلیک، بو ییرده بولیشلری گه دوام بیریشلرینی تهدید قیله‌دی. کوچلی قرار و یکه بولگنیمیز مملکت‌ده مقصدلریمیز گه ییتیشیش اوچون سعی‌وحرکت، بیزلر نینگ یالغیز حمایتیمیز بولیشی ممکن.»
۲۰۲۳-ییلده آلمان گه مهاجرت قیلگن کبرا، تیل اورگه‌نیش نینگ اینگ اونملی قیین‌چیلیکلردن بیله‌دی. «اوشبو تیل [آلمانی] حقیقتاً قیین دیر که حاضرگچه اونینگ بیلن روپه‌ره‌من. گرچند حاضر یخشی‌راق بولگن‌مین؛ بیراق حاضرگچه قیین‌چیلیککه‌من. کوپینچه پیت بو قدر سعی‌وحرکت قیلگنیم بیلن ینه هم هیچ نرسه نی بیلمه‌یمن دیب توشینه‌من.»
یالغیز تیل اورگه‌نیش و ینگی فرهنگ بیلن عادت قیلیش بو قیزلر نینگ مهاجرت قیلیش‌دن کیین‌‌گی قیین‌چیلیکلریدن ایمس؛ بلکیم اولر عایله‌لری نینگ ساغینگنلری و روحی باسیم‌لرینی هم بیان قیله‌دیلر.
اوزینی یالغیز حس قیلیش و عایله‌دن اوزاق بولیش
یالغیزلیک و عایله‌دن اوزاق بولیش، مهاجر بولگن قیزلر نینگ اینگ قیین قیین‌چیلیکلریدن بیری حساب‌لنه‌دی. اولر عاطفی حمایت قیلووچیلری بولمه‌گنی و یالغیزلیک اینیقسه آنه و عایله‌لریدن اوزاق بولیش‌دن شکایت قیله‌دیلر.
بو قیزلردن بیری شکیبا هم باشقه اونلب قیز کبی آرزولری گه ییتیشیش اوچون اوزاق مملکتلر گه سفر قیلگن؛ بیراق ینه هم ساغینیش و قیغولر دایم اونی بیلن همراه بولیب و هیچ بیر وقت اونی اونوته آلمه‌گن.
تحصیلی مهاجرتی‌دن ایکی ییل اوتیب، عایله اینیقسه آنه‌سیدن اوزاق بولیش نی اوزی گه بیر قیغو بیله‌دیگن شکیبا نینگ ایتییشیچه: «آنهم نی ساغینه‌من، هر وقت یادم گه توشه‌دی. ینه هم یولیم گه دوام بیریش اوچون قرار آله‌من؛ بیراق کیچه‌لر یکه بولگنیم‌ده آنهم یادیم گه توشه‌دی.»
شکیبا کبی فریبا هم عایله‌سی نینگ ساغینیش خصوصیده ایتیشیچه: «بو ییرگه ییتیشگنیم‌ده، بیر بولیمیم نینگ اوی‌گه قالگنی نی حس قیلدیم، اولر یانیده بویوک بولگنیم کیشیلر نی ساغینه‌من. کوچه‌میز نینگ گوجوم‌لیک سیسی، شهریمیز هواسی نینگ ایسی و عایله‌م که دایم یانیم گه ایدی. بو ییرده یکه‌من. یانیم گه دوستلریم بولگنی‌ده هم بیر نرسه کم کبی بوله‌دی. ساغینیش بیر سایه کبی یوزیم گه توشگن.»
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
روان‌شناسلر نینگ ایشانچی گه کوره، مهاجر قیزلر اجتماعی ترماقلرنی ایجاد قیلیش، ینگی دوستلر نی تاپیش و ینگی محیط گه اورگه‌نیش بیلن، مهاجرت نینگ روحی قیین‌چیلیکلریدن آزاد بوله آله‌دیلر.
روان‌شناسلردن زهرا میرزایی نینگ ایتیشیچه: «یکه مهاجرت قیلگن قیزلر، وقتلری نی اوتکزیش و محیط بیلن تانیش و مذکور مملکت نینگ کوریش گه سزاوار جایلرینی کوریش اوچون حل یول اختریشلری و کوپینچه دوست تاپیشلری کیرهک. عایله‌لری بیلن صحبت قیلسینلر که بو رقم بو وضعیت‌دن چیقسینلر.»
بولر گه علاوه، مهاجرت بوییچه ایش بیلرمانلر نینگ ایتیشلریچه، تورلی مدنیت بیلن روپه‌ره بولیش، مهاجرلر گه کوپینچه قیینچیلیکلر سبب بولیشی ممکن.
مهاجرت بوییچه ایش بیلرمانلردن عنایت‌الله الکوزی نینگ ایتیشیچه: «یکه سفر قیلیش و مهاجرت، قیزلر گه روحی قیین‌چیلیکلرنی یره‌ته آله‌دی، چونکه فرهنگ نقطه‌ی نظریدن که افغانستان اسلامی بیر مملکت دیر و باشقه مملکتلر فرهنگی ارزشلری بیلن برابر ایمس.»
مهاجرت اجتماعی بیر واقعه‌لردن بیری صفتیده، دایم بیر قطار قیینچیلیکلر بیلن همراه بولگن. سونگی ییل‌لرده افغانستان ده قیزلر برابریده کوپینچه چیکلاولر نینگ یره‌تیلگنی و اولر نینگ تحصیل و ایش‌دن محروم بولگنی بیلن، قیزلردن قطاری یکه و عایله‌لری بیلن باشقه مملکتلر گه مهاجرت قیلگنلر.
جاری ییل اسد آیی‌ده خلق‌ارا مهاجرت تشکیلاتی آرقه‌لی ترقه‌تیلگن گزارشی اساسیده، ۲۰۲۰-ییل‌دن بویان قریب سکیز میلیون افغانستان‌لیک یشاوچی مملکتلرینی ترک قیلیب و اولردن ۸۵ فایزی قوشنی مملکتلر اینیقسه ایران و پاکستان گه کیتگنلر.
