قویاش ۱۴۰۴-ییل، ۹-سنبله یکشنبه کیچه – میلادی ۲۰۲۵-ییل، ۳۱-آگست گه تینگ، کوچلی زلزله افغانستان شرقی حدودلری اینیقسه کنر ولایتینی قیمیردهتدی. بو زلزله نتیجهسیده، ۲۲۰۰ کیشی اولیب، ۴ مینگدن آرتیق کیشی یرهلنگن و شونینگدیک ۸۰۰۰ یشش اوی بوزیلگن. مذکور واقعهدن اوچ آی اوتگچ، سلاموطندار رادیوسی زلزلهدن جبرلنگنلرنینگ طبی خذمتلردن فایدهلنیش میزانی و ساغلیقنی سقلش وضعیتی تیکشیریش مقصد، کنر ولایتی څوکی (چوکی) تومنیده ۱۰۶۱ عایلهنینگ اشتراکی بیلن بیر سوراو اوتکزگن.
مذکور سوراو نتیجهسی اساسیده، کنر ده یوز بیرگن اولیملی زلزلهدن اوچ آی اوتگچ، سوراو گه قتنشگن یشاوچیلردن ۹۷.۴ فایزیده روحی قیینچیلیکلر بیلگیلری کوزهتیلماقده و بیش یاشنی تولدیرمهگن بالهلرنینگ ۶۸ فایزی ایسه توییب آوقتلنمسلیک و کسللیکلردن اذیت چیکماقده.
باشقه بیرتاماندن، افلاسلنگن سوو طفیلی کسللیکلر، جبرلنگنلر آرهسیده اینگ کوپ ترقلهدیگن ساغلیق قیینچیلیکلری حسابلنهدی. ۱۰۶۱ عایلهدن ۴۲ فایزی ایچکیتمه و قیتریش، ۱۴.۶ فایزی تورلیخیل کسللیکلر، ۸.۴ فایزی ایسیتمه و تیترهش و ۹ فایزی ایسه تنفسی قیینچیلیکلر بیلن روپهره بولگن.
شوندهی بیرحالده، عایلهلردن ۶۱.۷ فایزی آچیق فضا و ۳۴.۹ فایز ایسه خیمهلرده تیریکچیلیک قیلماقده که بو وضعیت، جبرلنگن عایلهلر آرهسیده کسللیکلرنینگ کوچهیشی اصلی عامللری حسابلنهدی.
معلوماتلرگه کوره، جبرلنگنلردن ۳۲ فایزی کسللیکلر بیلن قرشی کورهش اوچون ییترلی بولمهگن دستلبکی دوالنیش خذمتلریدن فایدهلنهدی. شوندهی بیرحالده، دوالنیش خذمتلریدن ۲۷.۷ فایز اورتهچه و ۹.۸ فایز ایسه هیچ فایدهلنه آلمهیدی.
شونینگدیک منطقهلردن ۹۴.۳ فایزینینگ تاغلی بولگنی، شاشلینچ طبی موردلر ییتیشیشینینگ کیچیکیشیگه سبب بوگلن. ایچکی کسللیکلر متخصصی مداد دانشورنینگ ایتیشیچه، وقتیده دستلبکی دوالنیش خذمتلریده فایدهلنیش جبرلنگنلر آرهسیده ایچکیتمه، توییب آوقتلنمسلیک، کولرا و محرقه کبی کسللیکلر کوپهیشی آلدینی آلیشی ممکن. «ساغلیقنی سقلش بولیمی، توییب آوقتلنمسلیک، توغیشدن آلدین و کیینگی مراقبتلر و روحی حمایتلردن برچهسی، عاجل اقدام گه نیازی بار. بو توغریده خذمتلر یرهتیلمهگنی صورتده، اوزاق مدتلی عاقبتلرنینگ کوریلیشی ممکن.»
شونینگدیک مذکور سوراوده آنهلر و بالهلر سلامتلیگی هم تیکشیریلیب و قولگه کیلگن معلومات گه کوره، حاملهدار عیاللردن ۲۹.۸ فایزی دوالنیش مرکزلریگه آزراق فایدهلنه آلهدی، ۴.۹ فایزی امکانیتسیز و مراقبت بولمسدن چقهلاغینی اویده دنیا گه کیلتیرهدی و بیش یاشنی تولدیرمهگن بالهلردن ۷۸.۸ فایزی کسل و توییب آوقتلنمهگن یا-ده ایکیسیگه چلینگن دیر.
نسایی-ولادی متخصصی زرعونه محبتنینگ ایتیشیچه، توغیشدن آلدین و کیینگی مراقبتلر و دوالنیش مرکزلریدن فایدهلنه آلمسلیک، قان کملیگی قیینچیلیکلری یرهتیلیشی، آنهلرده تورلی کسللیکلر، جنین توشیشی و حتا آنه و چقهلاقنینگ اولیمیگه سبب بوله آلهدی. «بیر آنه حاملهدارلیک دورهسی و توغیشدن کیینگی مراقبتلرنی کورمهگنی صورتده، آنه بیلن جنین ساغلیگی جدی تهدید بیلن روپهره بولهدی که حتا اولرنینگ اولیمیگه سبب بوله آلهدی. خذمتلردن فایدهلنه آلمسلیک یا-ده کیچیکتیرلیشی، عیاللرنی حاملهدارلیک یا-ده توغیش جریانیده قان کملیگی، وقتدن آلدین چقهلاقنینگ توغیلیشی، جنین توشیشی و باشقه کسللیکلرگه سبب بولهدی.»
بو سوراو نتیجهسی اساسیده، جبرلنگن عایلهلر آرهسیده روحی قیینچیلیکلر ترقهلیشی انقراضلی سطحده قرار تاپگن. ۸۳.۳ فایز جدی روحی اوزگریشلرنی تجربه قیلماقده و ۹۷.۴ فایزده ایسه روحی علایملری کوریلهدی.
روانشناسلردن لیلا عزیزینینگ ایتیشیچه، آفتلر و طبیعی حادثهلر یوز بیرگنیدن کیین، اهالی روحی قیینچیلیکلر جملهدن جدی تشویش، افسردهلیک، ایقوسیزلیک، استرس، دایمی شکلده قورقیش و یاندهشوولری اوزگریشی بیلن روپهره بولهدی و اولرنینگ قیته روحی سلامتلیگیگه قیتیشی اوچون روانشناسلیک حمایتلری کورسهتیلیشی جدی بیر نیاز دیر. اونینگ کوپهیتیریشیچه: «یقینلرینی قولدن بیرگنلری پیتده، اوزون مدتلی قیغو-الم بیلن روپهره بولهدیلر. بو کیشیلرنینگ حمایت بولیشی اوچون روانشناسلیک دستلبکی اقداملر بار و اونینگ رعایت بولیشی کیرهک. جدی شکلده جبرلنگن بولسهلر، اولرگه اورته تخصصی ییچیم یوللرنینگ کورسهتیلیشی و توپلم جلسهلر اوتکزیلیشی کیرهک. جبرلنگن کیشیلرنینگ تانیلیشی و اولرگه دوالنیش جلسهلری آلینیشی کیرهک.»
بو بیلن بیرگه، اسلام امیرلیگی ساغلیقنی سقلش وزیرلیگی سوزلاوچیسی شرافت زمان امرخیلنینگ سلاموطندار گه ایتیشیچه، کنر ولایتیده دوالنیش خذمتلری کورسهتیلیشیده هیچ قندهی جدی بیر قیینچیلیک یوق. «زلزله یوز بیرگنیدن کیین، تیکلریمیز ساحه گه باریب و اوندن کیین نیچه دوالنیش مرکزنی او ییرده آچگنلرو. بیرته کمپیمیز بار و حاضر او ییرده دوالنیش خذمتلری کورسهتیلهدی. توپلم شکلده کنر ده ۶۰ دن آرتیق دوالنیش مرکزیمیز بار و یالغیز کنر ولایتینینگ جبرلنگن ایکی تومنیده، قریب ۱۰ ته دوالنیش مرکزلرنی آچگنمیز. کنر ولایتیده ساغلیق سکتوریده هیچ بیر قیینچیلیک یوق.»
خلقارا ساغلیقنی سقلش تشکیلاتی، عیال ساغلیق خادملری کملیگی و دوالنیش مرکزلریده خصوصی فضا یوقلیگینی، عیاللرگه ساغلیقنی سقلش خذمتلر کورسهتیلیشیدهگی چیکلاونینگ اصلی عامللری عنوان قیلگنی و شونینگدیک بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی ۱۹-سپتمبرده بیر خبرنامه آرقهلی، عیاللر و قیزلرنینگ کنر ولایتیده یوز بیرگن زلزلهدهگی اینگ کوپ جبرلنهدیگن گروهلری اعلام قیلگنی بیرحالده، بو سوراونینگ نتیجهسی، ساغلیقنی سقلش خذمتلریگه نیازمندلیکنی کورستهدی.
