در جهان غرب و کشورهای توسعهیافته، وظیفهی پلیس نظمبخشی در جامعه بدون کاربرد زور و سلاح است. این موضوع اما در کشورهای جهان سوم به ویژه افغانستان، متفاوت است؛ زیرا در این کشورها پلیس وظیفههای گستردهتری را از تأمین امنیت گرفته تا پیگرد مجرمان و از تطبیق قانون تا پاسبانی از مردم و شهر انجام میدهد.
پس از فروپاشی حکومت پیشین در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، ساختارهای نظامی و امنیتی نیز فرو پاشید که این مسئله شهروندان را از افزایش جرمهای جنایی و بیثباتی در جامعه نگران کرده بود. با این حال، در بیشتر از دو سال گذشته، تلاشهایی برای سازماندهی پلیس و استحکام نظم در جامعه انجام شده است؛ اما پرسشهای جدیای نیز مطرح شده است از جمله این که چرا به رغم این تلاشها آمار جرمهای جنایی در جامعه در حال افزایش است و چرا بخش بزرگی از نیروهای امارت اسلامی لباس رسمی و نظامی ندارند؟ و چه زمانی افغانستان دارای پلیس مسلکی و آموزشدیده خواهد شد؟
سلاموطندار در این زمینه با عبدالمتین قانع، سخنگوی وزارت امور داخلهی حکومت سرپرست افغانستان، گفتوگوی ویژه انجام داده که متن کامل آن در ادامه آمده است.
پرسش: شما به عنوان سخنگوی وزارت اطلاعاتوفرهنگ کار کردید و اکنون سخنگوی وزارت امور داخله هستید، تفاوت کار در این دو وزارت چه گونه است؟
پاسخ: واقعاً فرق میکند، طبعاً لایحهی وظایف وزارت اطلاعاتوفرهنگ، حجم کار، حجم تشکیلات و مشکلات با این جا فرق میکند؛ اما آن چه مهم است، خدمت به مردم است. ما بر اساس اوامر بزرگان خود چه در وزارت اطلاعاتوفرهنگ باشد و چه در وزارت امور داخله، در خدمت مردم و خبرنگاران قرار داریم.
پرسش: از زمانی که به وزارت داخله آمدهاید، کمتر قابل دسترس هستید، چرا؟
پاسخ: در خدمت هستیم.
پرسش: شمار نیروهای پلیس ثبتشده در وزارت داخله چه تعداد است؟
پاسخ: وزارت امور داخله یکی از وزارتهای کلیدی کشور است و رسالت و مسئولیت بزرگی را برعهده دارد. شما میبینید که وزارت داخله قوهی اجرائیهی یک کشور است، قوهی تنفیذکنندهی قوانین شرعی و سایر قوانین است. قوهای است که با هر گونه فساد؛ چه فساد اخلاقی، اداری و جرایم به ویژه مبارزه با مواد مخدر و موارد امنیتی مبارزه میکند و در کنار موارد امنیتی، موارد خدماتی هم دارد، مثلاً ادارهی پاسپورت و ادارهی ترافیک ادارات خدماتی اند. ادای تمام این مسئولیتها نیاز به یک ساختار و تشکیلات منظم و مسلکی دارد و تشکیلات ما الحمدلله حدود ۲۰۰ هزار تن است. این افراد در سراسر کشور مشغول انجام وظیفه اند و روزبهروز مسلکی میشوند و مسئولیتی را که به دوش دارند، به گونهی درست انجام میدهند. امنیتی که امروز در کشور آمده، در دهههای متواتر یعنی در چهار دهه نبوده و امروز به کمک خداوند و همکاری ملت و سایر ارگانهای امنیتی، نظم عامه زیر کنترل است. مبارزه با فساد جریان دارد و ما در تمام موارد دستآوردهای خوبی داریم.
پرسش: کدام ویژگیهای پلیس امارت اسلامی با شرایط ملیبودن همخوانی دارد؟
پاسخ: پلیس ملی و پلیس امارت، همهی شان پلیس ملت و در خدمت مردم اند. آنان بر اساس اعتقادات، رسالت و لایحهی وظایف خود به مردم خدمت میکنند. انشاءالله که هم پلیس ملی اند و هم پلیس اسلامی و هم پلیس مسلکی.
پرسش: پلیس با همان ساختار میراثی نظام پیشین کار میکند یا تغییراتی در ساختار پلیس ایجاد شده است؟
پاسخ: ببینید پلیس به عربی «شُرطه» گفته میشود. در ترمینالوژی اسلامی، ریشهای بسیار کهن دارد. از زمان پیامبر اسلام (ص) مسائل امنیتی، نگهداری و سایر موضوعات مربوط شُرطه یعنی پلیس میشد که از همان زمان تا حال الحمدلله متعهدانه وظایف شان را بر اساس اصول و مقررات، لایحهی وظایف و امکانات کم به پیش میبرند.
پرسش: شما در یک کنفرانس مطبوعاتی آمار بلندی از جرایم را در اختیار رسانهها قرار دادید. بیش از هشت هزار قضیهی جنایی، آیا این آمار بلندی نیست؟
پاسخ: ببینید، جرایم در زندگی انسان دارای ریشهی دیرینه است. در جوامع بشری، جرایم و مشکلات معمول است. شما میبینید امروز در امنترین کشورهای دنیا شاید آمار جرایم بیشتر از افغانستان باشد. من آمار امریکا را مطالعه کردم و آمار جرایم در آن جا بیشتر از افغانستان است. اما با آمدن امارت اسلامی شما شاهد کاهش چشمگیر جرایم هستید. به این معنا که در سالهای گذشته شمار جرایم انجامشده در یک سال به ۳۵ تا ۴۰ هزار جرم میرسید و این آمار اکنون به ۱۰ تا ۱۵ هزار مورد کاهش یافته است.
پرسش: مقامهای امارت اسلامی همواره از تأمین امنیت سراسری و ۱۰۰ درصدی سخن میزنند؛ اما آماری که شما ارائه کردهاید، نشان میدهد که امنیت تا کنون به گونهی کامل تأمین نشده است. پاسخ تان در این زمینه چیست؟
پاسخ: من به شما گفتم که جرم دارای ریشهی کهن است و در هر جا ممکن رخ دهد؛ اما آمار نسبت به گذشته خیلی کاهش یافته است. ۴۵ تا ۵۰ هزار را نمیتوانیم با ۱۵ هزار مقایسه کنیم. این کاملاً نشانگر این است که پس از رویکارآمدن امارت اسلامی، جرم در تمام کشور به گونهی بیپیشینهای کاهش یافته است. اما مشکلاتی وجود دارد؛ مثلاً مشکلات اقتصادی یکی از عوامل وقوع جرم است که امارت اسلامی برای رفع این چالش روی زیربناهای اقتصادی کار میکند. خواهش من از جامعهی جهانی این است که رسالت خود را انجام دهند، پول و سرمایهی افغانستان را بدهند و سایر محدودیتهای وضعشده را بردارند تا جرایم در کشور کم شده و مشکلات اقتصادی مردم حل شود. یک موضوع مهمی که در قسمت جرایم وجود دارد، این است که پلیس باید آن را کشف و بررسی کند و حتا پیش از وقوع از آن جلوگیری کند که الحمدلله کار روی این مسئله نیز جریان دارد.
پرسش: جرایمی که رخ داده، چه بوده است؛ قتل، سرقت، دزدی یا آدمربایی؟
پاسخ: ببینید، جرم دو نوع است؛ جرایم جنایی و سایر جرایم که شامل قتل، دزدی، فساد اخلاقی، اداری، لواطت و دیگر جرایم میشود.
پرسش: در جریان یک سال گذشته، چه تعداد از این مجرمان بازداشت شده اند؛ آیا آماری در اختیار دارید؟
پاسخ: آمار جرایم در سال گذشته ۸۲۰۰ مورد بود که از این شمار ۷۰۰۰ مورد آن بررسی و به آنها رسیدگی شد. حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ مورد جرم دیگر تحت بررسی و کشف پلیس است و مجرمان فراری زیر پیگرد قرار دارند و ما دستآوردهای خوبی داشتیم و انشاءالله، آنان دستگیر خواهند شد.
پرسش: در عملیاتهایی که برای بازداشت مجرمان داشتید، چه قدر به حضور پلیس زن نیاز احساس میشود؟
پاسخ: افغانستان یک کشور اسلامی و با فرهنگ اسلامی است. ما در هر بخش به حضور زنان نیاز داریم و الحمدلله در ساختار وزارت امور داخله در بخشهای امنیتی زنان حضور دارند و ما در عملیاتها به پلیس زن نیاز داریم. زنان در بخش تلاشی و بازرسی حضور دارند و خدمت میکنند.
پرسش: با توجه به قوانین سختگیرانهی امارت اسلامی در قبال کار زنان، چه تعداد پلیس زن در چهارچوب وزارت امور داخله حضور دارند؟
پاسخ: من به شما گفتم که افغانستان یک کشور اسلامی است و بر اساس ضرورت و لزومدید، پلیس زن و مرد جذب میکنیم. زنان در بخشهای مختلف سرگرم کار هستند و تقریباً ۱۹۹۵ تن در بخشهای مختلف امنیتی و خدماتی؛ مثلاً در تلاشی، بازرسیها، پاسپورت و خدمات عامه هم در مرکز و هم در ولایتها مصروف خدمت هستند.
پرسش: در ارتباط رخداد جرایم که شما اشاره کردید، بیشترین آن در کابل رخ داده، آیا کابل هنوز در منطقهی سبز امنیتی قرار ندارد؟
پاسخ: ببینید، کابل پایتخت کشور است و موضوع دیگر جمعیت کابل است. شما حجم جمعیت را ببینید که میلیونها نفر در این جا زندگی میکنند که مشکلات مختلف را به وجود میآورند. من گفتم مشکلات اقتصادی میتواند عامل جرم و جنایت باشد که الحمدلله بیش از نیمی از مشکلات مرتبط با جرایم حل شده و ما در بخشهای مختلف خدمات بهتری ارائه میکنیم.
پرسش: آقای قانع، در کنار جرایم، انفجارهایی هم در کابل رخ داده، آیا اینها نشانهی ناامنی در کابل نیست؟
پاسخ: من گفتم پس از حاکمیت امارت اسلامی تلاش شده است تا امنیت به گونهی درست تأمین شود. ما با داعش روبهرو بودیم که در افغانستان ریشه دوانده بود. مخفیگاههای شان شناسایی و تخریب شدند. دستآوردهای خوبی در این زمینه داریم؛ اما برخی اتفاقاتی که میافتد، ما را هم متأثر میکند. با خانوادههای شان ابراز همدردی میکنیم و تلاش داریم بر اساس برنامههای بزرگ امنیتی که روی دست است، امنیت را خوبتر و بهتر تأمین کنیم. شما در عید امسال دیدید که با وجود مشکلات، حتا یک شلیک یا اتفاقی که سبب اخلال امنیت شود، رخ نداد؛ زیرا نیروهای امنیتی آمادگی داشتند و این بدان معناست که امنیت روزبهروز بهتر میشود و جناحهای مسلح از بین رفته اند.
پرسش: باشندگان کابل از سرقتهای مسلحانه شکایت دارند. آیا این ضعف نهادهای کشفی و استخباراتی است یا دزدان هنوز یک قدم از پلیس جلوتر اند؟
پاسخ: چنان چه قبلاً گفتم، ریشهی جرایم جنایی به گذشته برمیگردد؛ از آن نمیتوانیم جلوگیری کنیم. حجم جمعیت در کابل بالا است؛ اگر امنیت نباشد، و مسئولان نباشند، جرایم زیادی رخ خواهد داد؛ ولی الحمدلله امروز تغییرات بسیار بیپیشنیه و مثبتی در بخش امنیت و مبارزه با فساد در کشور رونما شده است. آمار قتل، دزدی و آدمربایی کاهش یافته و حتا به صفر رسیده است. ما برنامههای درازمدت و کوتاهمدت داریم تا این مشکلات را کاملاً مهار کنیم. یکی از این برنامهها نصب دوربینهای امنیتی است و تا کنون بیش از ۷۵ تا ۸۰ هزار دوربین در شهر کابل نصب شده که در پیشگیری از حوادث نقش بسیار خوبی داشته است.
پرسش: شما میدانید که مردم با پلیس سروکار دارند؛ اما مردم از برخوردهای غیرمسلکی پلیس به ویژه در پایتخت شکایت دارند، دلیل آن چیست؟
پاسخ: ببینید، در اوایل مشکلاتی وجود داشت و احتمالاً تعامل پلیس با مردم خوب نبود و مردم هم شکایت داشتند؛ اما امروز شما اگر یک گزارش داشته باشید، خیلی تغییرات مثبت آمده است. وزارت داخله این مشکل را درک کرده بود و از همان روز نخست روی آموزش و مسلکیسازی پلیس کار کرد و بخشی عظیم از انرژی و وقت ما روی نظم و رفتار نیک پلیس با مردم صرف میشود. امسال بیش از ۳۰ هزار پلیس از مرکزهای آموزشی، سند فراغت به دست آوردند. ریاستهایی وجود دارند که رضایت مردم را بررسی میکنند و بررسی تازهی ما نشان میدهد که مردم خیلی راضی و با پلیس همکار اند.
پرسش: آیا نداشتن یونیفرم رسمی برای پلیس یک چالش نیست؟
پاسخ: بلی، جامعهی ما نیاز دارد که پلیس مسلکی، متخصص، بادیسیپلین و با یونیفرم یکدست داشته باشد. ما در این راستا توجه خاصی داشتهایم و به بیش از ۶۰ درصد از پلیس ۲۰۰ هزار نفری در مرکز و ولایتها یونیفرم توزیع شده است؛ اما به دلایل مشکلات اقتصادی و تخنیکی موفق نشدهایم که به تمام پلیس یونیفرم توزیع کنیم. در جلسهی هیئت رهبری فیصله شد تا با یک شرکت قرارداد شود و این خلا نیز پُر شود. تلاش میشود تا در آیندهی نزدیک تمام پلیس ملی و اسلامی یونیفرم داشته باشند.
پرسش: آیا اعضای پلیس نظام پیشین نیز در ساختار کنونی پلیس حضور دارند؟ اگر بلی، در چه سطحی؟
پاسخ: بلی! پس از رویکارآمدن حکومت سرپرست، وزارت امور داخله اعلامیه صادر کرد و از تمام نظامیان پیشین خواست که میتوانند بیایند و خدمت کنند و هیچ مانعی در برابر شان وجود ندارد. بر اساس همان اعلامیه، شمار زیادی از اعضای پلیس پیشین برگشته و شامل وظیفه شده اند.
پرسش: یک منصوب پلیس بر اساس چه شرایطی میتواند رتبه بگیرد؟
پاسخ: من گفتم که بر اساس شایستگی، لیاقت و نرمهایی که ما داریم، در هر بخش باید افراد متخصص حضور داشته باشند؛ مثلاً برای یک سرباز ممکن است داشتن سند صنف ۱۲ مهم باشد. اما در بخشهای تخصصی و مسلکی افرادی بادانش بالاتر گماشته میشوند.
پرسش: گفته میشود که رتبههای نظامی بر اساس روابط توزیع میشود، آیا این موضوع حقیقت دارد؟
پاسخ: تا کنون چنین چیزی نبوده و این حرفها شایعه است. من گفتم که بر اساس نیازمندیها، شایستگی و لیاقت شان و بر اساس ابتکاراتی که در جریان وظیفه انجام میدهند، جذب کار میشوند. شما شاهد بودید که اکثر ریاستهای این وزارت تغییر و تبدیل شد و دلیل آن نیز همان اصولی بود که قبلاً اشاره کردم.
پرسش: برخی از گروهها اعلاناتی را نشر میکنند که در بعضی از ولایتهای کشور عملیاتهایی را انجام داده اند. این مسئله چه قدر رهبری وزارت امور داخله را نگران کرده است؟
پاسخ: وزارت امور داخله در تمام نقاط کشور امنیت را تأمین کرده و فعالیتهای زیاد انجام داده است. بعضی از عناصر مفسد و مخرب که میخواستند امنیت کشور را مختل کنند، کاملاً پاکسازی شده اند و امروز چیزی نیست. البته بعضی فعالیتهای شان دیده میشود؛ مثلاً در یک کاستر برادران فقیر و مظلوم اهل تشیع را هدف قرار دادند. یا دیروز یک بمب دستی را در سرک پرتاب کردند و میخواستند پلیس را مجروح بسازند که ناکام شدند. امروز هیچ گروه و عناصر مسلح در کشور حضور فیزیکی و مرئی ندارد. چه داعش باشد یا تیتیپی و یا گروههایی مانند جبههی مقاومت و ما از این ناحیه نگرانی نداریم. ما تلاش داریم که امنیت تمام مردم افغانستان را چه سنی و چه شیعه، به گونهی درست تأمین کنیم و در این زمینه تفکیکی هم وجود ندارد.
پرسش: جبههی موسوم به «آزادی» از عملیاتهایی که انجام داده، ویدیوهایی را نشر کرده است؛ مثلاً در کاپیسا، لغمان و برخی از ولایتهای دیگر، دیدگاه شما در این مورد چیست؟
پاسخ: نه، این اشتباه است. من از دو قضیه که در آخر رخ داده بود، به شما گفتم. آنها از بمب دستی کار گرفتند که یکی منجر به انفجار یک تانکر آب در تخار شد و در مرکز هم یک فرد ملکی مجروح شده بود و از مجاهدین کسی آسیب ندیده است. علیه آنها طوری عملیات صورت گرفته و طوری امنیت تأمین شده که تمام شان تخریب شده است. شما شاهد هستید که ما مرکزها و مخفیگاههای داعش را تخریب کردیم و به کسی اجازهی مختلسازی امنیت را نمیدهیم.
پرسش: اما داعش میآید و به سادگی در قلب کابل مسئولیت انفجاری را برعهده میگیرد. همین چندی پیش در برچی به یک کاستر حمله شد و شما نیز به آن اشاره کردید. داعش مسئولیت آن حمله را برعهده گرفت، دیدگاه شما در این مورد چیست؟
پاسخ: گفتم که بعضی مشکلات وجود دارد. کشوری با چنین بزرگی، با حجم زیادی از مردم، طبعاً این جا کسی شاید باشد که با آنان همکاری کند. من گفتم که داعش ریشهی مستحکم داشت؛ اما امروز به صفر رسیده است. هیچ کاری نمیتوانند و بر مردم عادی حمله میکنند. من گفتم که باز هم توجه میکنیم که مردم ما را تخریب نکنند. من به خانوادههای شهدا تسلیت میگویم. البته خیلی توجه صورت میگیرد، انشاءالله امنیت ۱۰۰ درصد تأمین خواهد شد. در تأمین امنیت، برنامههای استراتژیک طولانیمدت و کوتاهمدت داریم که انشاءالله عملی خواهد شد.
پرسش: برنامههای بزرگی که قرار است امنیت را ۱۰۰ درصد تأمین کند، چیست؟
پاسخ: برنامههای درازمدت و کوتاهمدت هم در مرکز است و هم در ولایتها. ما بر اساس کارشناسیهای امنیتی، بسیاری از برنامهها را عملی کردیم. یکی را مثال دادم که نصب دوربینهای امنیتی بود. موارد دیگر را نیز با رسانهها در میان خواهیم گذاشت.
پرسش: با توجه به برنامههای امنیتی وزارت امور داخله، چه چالشهایی در مسیر تأمین امنیت در کشور وجود دارد؟
پاسخ: گفتم که امنیتی که در کشور تأمین شده، بیپیشینه است. در موردی، یکی از دوستان شکایت داشت که مشکل اقتصادی دارد. زمانی که جویای کسبوکارش شدم، پاسخ داد که کارش تابوتسازی بوده که اکنون کساد شده است. این یک نمونه است که با تأمین امنیت در کشور شغل تابوتسازی از رونق افتاده است؛ در حالی که پیش از این صدها تن روزانه کشته و زخمی میشدند و صدها جرم مختلف روزانه اتفاق میافتاد. به همین دلیل، میگویم که ما الحمدلله در تأمین امنیت دستآوردهای خوب و مثبتی داشتهایم.
پرسش: آقای قانع، در ارتباط با سوءاستفاده از نام و یونیفرم پلیس هم شکایتهایی وجود دارد، این موضوع چه قدر جدی است؟
پاسخ: این مسئله جرم است. هر کسی که این کار را میکند، بر اساس اصول با آنان برخورد میشود. چنین افرادی بازداشت شده و بر اساس قانون مجازات میشوند. هیچ کسی حق ندارد از نام و یونیفرم پلیس سوءاستفاده کند.
پرسش: شکایاتی نیز وجود دارد که گویا متهم بازداشت شده بدون ثبوت جرم توسط پلیس مورد لتوکوب قرار میگیرد، آیا این مسئله حقیقت دارد؟
پاسخ: بلی، ما شاهد بودیم و یوناما نیز آمار بزرگی را ارائه کرد. ما کمیسیون ایجاد کرده و این مسئله را بررسی کردیم و بعد این موضوع رسانهای شد؛ برخی مشکلات در بعضی ولایتها وجود داشت. ما مظنونی داریم که پس از ثبوت جرم، مجرم شناخته و در نهایت حکم دادگاه در موردش صادر میشود. پیش از حکم دادگاه هیچ کسی حق برخورد غیرقانونی با متهم را ندارد. رهبر امارت اسلامی فرمان صادر کرده و سرپرست وزارت امور داخله، نیز هیئتهایی به ولایتها فرستاده است. یک هیئت برای تطبیق فرامین به ولایت غزنی رفت و به برخی مشکلات رسیدگی کرد. مراجع وجود دارد، وزارت داخله و شمارهی ۱۱۹ پلیس همه در خدمت مردم است که میتوانند شکایتهای خود را درج کنند. ما دادگاه نظامی داریم که یکی از ادارات بسیار موفق و عالیرتبه است و حتا والی نمیتواند خلاف رأی آن عمل کند. حتا اگر یک والی خلاف نرمها عمل کند، از سوی دادگاه نظامی جلب میشود. شهروندان میتوانند شکایتهای خود را درج کنند و ما به این شکایتها رسیدگی خواهیم کرد.
پرسش: مردم در تأمین امنیت چه قدر با پلیس همکاری میکنند؟
پاسخ: ببینید، دستآوردهایی که امروز وزارت داخله در بخش مبارزه با فساد، مبارزه با مواد مخدر، در قسمت تأمین امنیت دارد، منشای آن همکاری مردم بوده است. ما شوراهای مردمی داریم که با ما خیلی همکاری میکنند و تأمین امنیت امروز نتیجهی همکاری مردم با پلیس است.
پرسش: آقای قانع، میخواهم به عنوان پرسش پایانی بپرسم، افغانستان چه زمانی دارای پلیس مسلکی و آموزشدیده خواهد شد؟
پاسخ: بعد از این که امارت اسلامی روی کار آمد، وزارت امور داخله از همان روزهای نخست برنامهی مسلکیسازی، تخصصیسازی و آموزش پلیس را روی دست گرفت. هزاران تن از مرکزهای آموزش پلیس سند فراغت گرفته اند. حدود ۲۲۰ تن لیسانس فارغ شده اند. ۴۰ تن دیگر از خارج کشور با سند ماستری برگشتند و بیش از ۱۰۰ تا ۲۰۰ دانشجوی دیگر در خارج مشغول تحصیل اند. در داخل کشور تمام مرکزهای نظامی، جزوتامها و قطعات پلیس مصروف آموزش و مسلکیسازی پلیس است. گفتم که اکثر انرژی و تمرکز ما صرف این برنامهها شده است. مردم افغانستان به پلیس مسلکی نیاز دارند و در آیندهی بسیار نزدیک ما شاهد خواهیم بود که تمام اعضای پلیس ما مسلکی شده اند.
