معین مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله: کشت تریاک به صفر رسیده است

افغانستان، بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی مواد مخدر در جهان شناخته می‌شود؛ جایگاهی که سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با نام این کشور گره خورده و به اعتبار جهانی آن، آسیب زده است. این پدیده، در بیش‌تر از دو دهه‌ی گذشته، مبارزه‌ی شریکان بین‌‌‌المللی افغانستان را برای نابودی کشت و قاچاق مواد مخدر در این کشور با چالش روبه‌رو کرده بود؛ اما با حاکمیت امارت اسلامی، کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر کامل منع شد. در گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد (UNODC) اما، آمده که در ۲۰۲۲، افغانستان ۸۰ درصد مواد مخدر جهان را تولید کرده است؛ آماری ‌که امارت اسلامی آن ‌را «پروپاگندا» می‌خواند. برای روشن‌شدن وضعیت کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان، مبارزه‌ی امارت اسلامی برای نابودی آن و کشت بدیل مواد مخدر، نصیر کشاورز، خبرنگار سلام‌وطندار، گفت‌وگوی ویژه‌ای با عبدالحق همکار، معین مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله، انجام داده است که مشروح آن را می‌‌‌‌خوانیم:

پرسش: ما در ماه دهم ۲۰۲۳ قرار داریم و هنوز هیچ نهاد ملی و بین‌المللی، آماری از مقدار کشت مواد مخدر در افغانستان نشر نکرده است. می‌خواهم بپرسم که در این سال در افغانستان تریاک کشت شده است؟

پاسخ: در برخی از مناطق افغانستان، تریاک کشت شده بود. افغانستان به شما معلوم است که کشور کوهستانی‌ است و بعضی مردمان به فکر این ‌که می‌توانند فرمان را جدی نگیرند، تریاک کشت کرده بودند. الحمدلله ما توانستیم در هر جایی که مواد مخدر کشت شده بود، آن را از بین ببریم.

پرسش: در کدام ولایت بیش‌تر تریاک کشت شده است؟

پاسخ: به ‌نظرم در بعضی از ولایت‌ها کشت شده بود؛ بدخشان، ننگرهار، لغمان و بادغیس و بعضی از ولایت‌های دیگر. الحمدلله همه را از بین بردیم. علاوه بر آن، مردم هم با ما هم‌کار بودند. ما رفتیم نشست‌هایی هم‌راه‌ شان داشتیم که این حکم شیخ صاحب است؛ ضرر این عمومی است، فایده‌ی آن خاص است و به جیب چند نفر می‌رود؛ شما بیایید از کشت تریاک دست بردارید، تا خداوند بر ما رحم کند و مردم هم‌کاری کردند، کشت‌های خود را از بین بردند و پلیس هم تلاش کرد و از تمام افغانستان بدون کدام جنجال از بین رفت.

پرسش: اما گزارش‌هایی وجود دارد که پس از برداشت شیره، این مزارع تریاک از بین برده شده است؟

پاسخ: ما همه‌ی آن را زمانی محو کردیم که تازه رشد کرده بود. تیم سروی ما از جریان کشت ویدیو گرفته و همه ساحات جی‌پی‌اس شده است. این امکان ندارد که در کدام جایی شیره برداشت شده باشد و ما بعد آن ‌را از بین برده‌ باشیم. دنیا هم به این اقرار کرد که مزارع مواد مخدر در افغانستان، از بین رفته است.

پرسش: یعنی در سال ۲۰۲۳ تولید تریاک در افغانستان به صفر رسیده است؟

پاسخ: بله! به نظر من به صفر رسیده است.

پرسش: پس چرا کشورهای جهان نگران صدور مواد مخدر از خاک افغانستان استند؟

نه! یکی صادر است و دیگر کشت است. ممکن است هنوز جنس تریاک قدیمی در افغانستان وجود داشته باشد، چرس وجود داشته باشد و ممکن از یک جا به جای دیگر انتقال شود؛ اما کشت به صفر رسیده است.

پرسش: یعنی هنوز از سال‌های گذشته تریاک در کشور باقی مانده و ممکن به بیرون صادر شود؟

پاسخ: امکان دارد و در مورد آن‌ هم، فرمان شیخ صاحب صادر شده است. ما تقریباً ۱۰ ‌هزار مظنونین را دست‌گیر کرده‌ایم، به قضا و محکمه تسلیم کرده‌ایم که در میان آنان قاچاق‌بران بزرگ حضور دارد. ۶۰۰ تا ۹۰۰ کارخانه را از بین برده‌ایم و این عملیات هر روز جریان دارد. باز هم گفته نمی‌توانم که هنوز مواد موجود نباشد؛ چرا که در افغانستان مواد خیلی زیاد وجود داشت.

پرسش: امریکایی‌ها در ۲۰ سال مصارف هنگفتی (هشت میلیارد دالر) برای از‌بین‌بردن کشت خشخاش هزینه کردند؛ اما نه ‌تنها کشت خشخاش متوقف نشد، بل افزایش هم پیدا کرد. امارت اسلامی چه‌ گونه موفق شد این کار را در کم‌ترین زمان انجام دهد؟

پاسخ: الحمدلله نبود فساد در امارت اسلامی، یک دلیل بزرگ برای این است که اگر فرمانی از سوی امیرالمؤمنین شیخ صاحب صادر می‌شود، تمام مجاهدین از آن دفاع می‌کنند. در محوکردن تریاک، وزارت‌های دفاع، امور داخله و تمام قطعات، والی‌ها و فرماندهان امنیه با ما هم‌کار استند؛ حتا ولسوال‌ها هم‌راه ‌ما هم‌کاری دارند. در گذشته کشت تریاک به ۹۵ درصد می‌رسید و بر ‌اساس سروی ملل‌ متحد در ۲۰۱۵ تعداد معتادان به ۳.۵ میلیون رسیده بود. من قبلاً هم گفتم که پیش از آمدن امریکایی‌ها، هیچ معتادی در سرک‌ها دیده نمی‌شد.

پرسش: کشاورزان سال‌ها عاید هنگفتی از فروش تریاک به دست می‌آوردند، چه ‌گونه امارت اسلامی توانست این کشاورزان را قانع کند که دیگر به کشت تریاک رو نیاورند؟ بدیل چه بوده؟

پاسخ: به‌ شما معلوم است که مفاد تریاک به جیب چند تن از افراد محدود می‌رفت؛ کشاورزان چندان مفاد به دست نمی‌آوردند؛ فقط به ‌اندازه‌ای که از کشت گندم حاصل می‌گرفتند. فایده‌ی اصلی کشت تریاک را کشورهای دیگر می‌خورند؛ قاچاق‌بران بزرگ؛ حتا قاچاقچیان افغانستان هم سود چندانی نمی‌بردند. وقتی مواد به اروپا و امریکا که می‌رسید، قاچاق‌بر پول زیاد به دست می‌آورد. ما شاهد وضعیت در افغانستان استیم. یک من (هفت کیلوگرام) تریاک، ۶۰ هزار کلدار پاکستانی بود که حالا ۱۰ هزار افغانی می‌شود؛ یعنی یک من آن ۱۰ هزار افغانی بود. حالا از پنبه کرده ارزان است. حالا الحمدلله تمام افغان‌ها این ‌را می‌دانند که ضرر این «تریاک» زیاد است. علاوه بر آن، گنه‌کار هم می‌شویم و از نگاه شرعی، کشت آن ناروا است و این گونه مردم قناعت کردند که دیگر تریاک کشت نکنند. تریاک کشت نکنید، پنبه و گندم کشت کنید.

پرسش: برخی گزارش‌ها نشر شد که پس از فرمان رهبر امارت اسلامی، قیمت جهانی تریاک افزایش یافته و گفته می‌شود که حالا تریاک از افغانستان، به گونه‌ی کنترل‌شده به بیرون صادر می‌شود. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟

پاسخ: هر چیزی که زیاد باشد، قیمتش کاهش پیدا می‌کند و هر چیزی که کم باشد، قیمتش بلند می‌رود. حالا که مزارع مواد مخدر در افغانستان از بین برده شده و قاچاق‌بران دست‌گیر شده اند، طبعاً که قیمت مواد مخدر افزایش پیدا می‌کند؛ چرا که آن‌ها مواد ندارند. در گذشته، مواد در افغانستان زیاد بود؛ اما قیمت کم داشت. حالا قیمت آن بیش‌تر هم خواهد شد؛ چون مواد نیست. وقتی مواد نباشد، خود‌به‌خود قیمت افزایش پیدا می‌کند. هرچه کم‌تر باشد، گران‌تر می‌شود.

پرسش: امارت اسلامی را متهم می‌کنند که این مواد را به گونه‌ی کنترل‌شده صادر می‌کند؟

پاسخ: اگر این کار را می‌خواستیم، آن را منع نمی‌کردیم. ما هیچ‌ گاه کاری نمی‌کنیم که به خود مان فایده برسد و به مردم ضرر. ما تلاش داریم که از این ضرر هم مردم افغانستان و هم جهان را نجات دهیم و از جهان، می‌خواهیم که در این راستا ما را کمک کند. هیچ‌ گاه نمی‌خواهیم که ضرر ما به افغان‌ها و به دنیا برسد. این فرمان به منظور درامان‌ماندن از ضرر مواد مخدر صادر شد. ضرر این، تنها به افغان‌ها نه؛ بل به همه جهان می‌رسید و شما شاهد خواهید بود که دنیا هم از آفت مواد مخدر خلاص خواهد شد و افغانستان هم.

پرسش: دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد، در گزارشی گفته بود که در ۲۰۰۲، ۷۵ هزار هکتار و در ۲۰۲۱، ۱۷۷ هزار هکتار زمین زیر کشت خشخاش در افغانستان بوده است. فکر می‌کنید که دلیل افزایش کشت تریاک در ۲۰ سال حضور خارجی‌ها چه بوده و چه کسانی در آن دست داشتند؟

پاسخ: در این موضوع به شمول بیش‌تر مقام‌های حکومت پیشین، خارجی‌ها هم دست داشتند؛ اما اگر این‌ها می‌خواستند بند شود، وسایلی که نزد آن‌ها بود، با ما نیست، بودجه‌ای که آن‌ها داشتند، ما نداریم. ما با دست خالی آن را به صفر رساندیم؛ در حالی‌ که آن‌ها با وجود امکاناتی که در دست داشتند، می‌توانستند این را به صفر برسانند؛ اما آن‌ها خود شان تجارت و کاروبار آن را می‌کردند؛ مواد را خود شان انتقال می‌دادند و نمی‌خواستند که این روند پایان یابد. مدرک‌هایی که نزد ما است، از معتادان درخواست پول می‌کردند و می‌گفتند که در بدل پرداخت پول برای ‌ما، شما مواد تان را به فروش برسانید. به همین دلیل، معتادان در پل سوخته بودند و حکومت می‌توانست این اقدام را کند. به خاطری‌که بزرگان در این مورد تصمیم قطعی نگرفتند، به همین دلیل تعداد معتادان هر روز بیش‌تر می‌شد.

پرسش: در سطح بزرگ‌تر، چه کسانی از نظام پیشین در تولید و قاچاق مواد مخدر دست داشتند؟

پاسخ: اگر بزرگان و حاکمان دولتی پیشین تصمیم جدی می‌گرفتند، حتمی با آن امکاناتی که در اختیار داشتند، می‌توانستند مواد مخدر را از بین ببرند؛ اما تصمیم شان قاطع نبود و به همین دلیل، هر روز افزایش پیدا می‌کرد.

پرسش: خارجی‌ها دخیل بودند؟

پاسخ: خارجی‌ها در این مورد دست داشتند؛ به خاطری که خارجی‌ها به ناحق این مقدار پول را هزینه نمی‌کردند که نفهمند مصرف مواد مخدر زیاد است یا کم. ما با هر ماهی که سپری می‌شود، می‌دانیم که زیاد شده است یا کم. آن‌ها نیز می‌توانستند بر اساس سروی، بدانند که میزان مواد مخدر کم شده یا زیاد است. بر اساس معلومات، آن‌ها به خاطر جلوگیری هیچ کاری انجام نداده و تلاش نکرده اند؛ بل جوانان ما را با استفاده از مواد مخدر تربیه و زمینه‌ی کشت مواد مخدر را فراهم می‌کردند.

پرسش: گفته می‌شد که بخش بزرگی از مصارف جنگی نیروهای «طالبان» در دولت پیشین هم، از منبع مواد مخدر تأمین می‌شد؛ حداقل سالانه ۱۰۰ میلیون دالر؟

پاسخ: این موضوعی است که اصلاً قابل قبول نیست؛ به خاطری ‌که طالبان به آن اندازه تسلط به کشور نداشتند و صرف در ساحات محدود کوهستانی تسلط داشتند. پس چه طور می‌توانستند از کشت تریاک ۱۰۰ میلیون دالر به دست بیاورند؛ در حالی که بیش‌تر مناطق زیر سلطه‌ی حکومت قرار داشته باشد، راه‌های عمومی و ورودی آن تحت حاکمیت آن‌ها باشد. جلو قاچاق را این‌ها می‌گرفتند. پس وقتی طالبان را متهم به این موضوع و استفاده‌ی تریاک می‌کردند، چرا جلو آن را نمی‌گرفتند، چرا در مقابل اقدام جدی انجام ندادند؟

پرسش: از مواد مخدر به ‌عنوان منبع سوخت برای جنگ استفاده می‌شد؛ یعنی جنگ موجود در افغانستان را به مواد مخدر ربط می‌دهند که گویا مافیای بزرگی در پشت آن دست دارد. به نظر شما این نظریه چه اندازه درست است؟

پاسخ: در افغانستان ۴۰ سال حکومت سرپرست بود؛ ما یک فرد مسئول نداشتیم. دوره‌ی روس‌ها بود؛ زمانی که مجاهدین آمد در آن وقت نیز، جنگ بود و وضعیت کشور خوب نبود؛ پنج-شش سال پیش از حاکمیت امارت اسلامی مشکلات وجود داشت، جنگ بود. پس از آن دوره‌ی کرزی و اشرف غنی بود، اشغال کشور توسط امریکا بود. یعنی افغانستان زیر حاکمیت یک نفر مسئول نبود و یک مملکت که بی‌سرپرست باشد، در آن جا هر مورد صورت گرفته می‌تواند. وقتی امارت اسلامی در کشور حاکم شد، دولتی که در هر غم مملکت خود را شریک می‌داند، از هر مشکل خود را باخبر می‌سازد. پس بر این اساس، ممکن گروه‌های جنگی از این استفاده کرده باشند؛ اما مکمل متهم‌کردن آنان به استفاده‌ی تریاک قابل قبول ما نیست و نه استفاده از آن فایده‌ی زیاد دارد. مردم ما هیچ چیزی به دست نیاورده‌ اند؛ اگر ۱۰۰ میلیارد بود، ۷۰ میلیارد بود یا ۶۰ میلیارد، از تمامش در کشورهای خارجی استفاده شده، قاچاق‌بران بزرگ از آن استفاده کرده اند. در افغانستان هیچ چیزی هم نیست. شما می‌توانید زندگی فردی را ببینید که ۴۰ یا ۵۰ سال می‌شود تریاک می‌فروشد. زندگی او نه تنها بهبود نیافته که او حتا نتوانسته یک زندگی نرمال به خود بسازد. پس ما می‌بینیم ما هم شهروندان این کشور هستیم، در تمام مناطق رفتیم که استفاده از تریاک چه ‌فایده دارد. شهروندان از آن هیچ فایده‌‌ای به دست نیاورده اند. شاید در میان تمام شان، پنج نفر فایده کرده باشد که فایده‌ی این پنج نفر، ضررش به تمام کشور می‌رسد.

پرسش: پس از حاکمیت امارت اسلامی، چه تعداد قاچاق‌بر مواد مخدر بازداشت شده است؟

پاسخ: قسمی که قبلاً گفتم، بیش از ۱۰ هزار و ۴۰۰ تن در یک سال‌ونیم گذشته بازداشت شده و به دادگاه معرفی شده اند.

پرسش: این قاچاق‌بران در چه سطحی استند؛ فروشنده، تسهیل‌کننده، یا در سطح بزرگ‌تری؟

پاسخ: در جمع آن‌ها، انواع قاچاق‌بران وجود داشت؛ کسی ‌که مواد را به فروش می‌رساند، آنان هم نزد ما مجرم استند چه به ‌سطح بزرگ و چه به ‌سطح کوچکی که به فروش برسانند. در میان کسانی که بازداشت شده اند، قاچاق‌بران بزرگ و کوچک وجود دارد.

پرسش: بر اساس کدام قانون، این قاچاق‌بران محاکمه می‌شوند؛ در حالی که قوانین نظام پیشین، دادگاه و سارنوالی/ دادستانی اختصاصی مبارزه با مواد مخدر نیز لغو شده است؟

پاسخ: پیش از این نیز، دادگاه‌های امارت اسلامی در هر ولایت در دادگاه‌های ابتدایی، قضایای مواد مخدر را بررسی می‌کرد و بر آن حکم شرعی را صادر می‌کرد و اکنون هم به ‌شمول ستره‌ محکمه/دادگاه عالی  و مسئولان، به خاطر جزادادن به کسانی که کار مواد مخدر را انجام می‌دهند، یک طرزالعمل جدید آماده می‌سازد که در آن، به تمام قاچاق‌بران جزا تعیین شده است که از یک گرام فروش مواد مخدر گرفته تا فروش، قاچاق‌بران، خریداران به تمام شان جزاهای مشخص تعیین شده که این حکم بعد از منظوری ستره‌ محکمه، به تمام دادگاه‌ها فرستاده می‌شود و بر اساس آن، به تمام قاچاق‌بران مواد مخدر جزای مشخص داده خواهد شد.

پرسش: ۳.۵ میلیون شهروند به مواد مخدر اعتیاد دارند، چه ‌شمار افراد دارای اعتیاد زیر درمان قرار گرفته اند؟

پاسخ: تا کنون ما تقریباً ۹۵ هزار معتاد را درمان کرده‌ایم و اکنون، ۲۰ هزار معتاد دیگر نیز در تمام کشور زیر درمان قرار دارند و این روند، ادامه خواهد داشت. ما در ولایت‌های مختلف به خاطر آنان مرکزهای درمان را ایجاد کردیم. در غزنی، هرات، کندهار، هلمند، کندز، بلخ، ننگرهار و بامیان و همین ‌گونه در کابل که از پیش وجود داشت، مرکزهای درمان معتادان را ایجاد کردیم و این ۲۰ هزار معتاد در آن زیر درمان قرار دارند و با تمام‌شدن زمان درمان این ۲۰ هزار را مرخص کرده و ۲۰ هزار دیگر را در این مرکزها زیر درمان قرار خواهیم داد.

پرسش: شکایت‌هایی وجود دارد که در درمان‌گاه‌های ویژه‌ی افراد معتاد به مواد مخدر، خدمات به گونه‌ای که نیاز است ارائه نمی‌شود؟

پاسخ: امارت اسلامی برای آنان بودجه‌ی مشخصی اختصاص داده است که برای هر معتاد با درنظرداشت مصرف روزانه‌اش، در نظر گرفته شده و این مصارف به وزارت صحت عامه داده شده تا به مرکزهای صحی بدهند. همین گونه، به معینیت مواد مخدر داده شده و اکنون اگر سر و وضع معتادان را ببینید، حتا نمی‌دانید که گاهی این معتاد بوده است.

پرسش: پس از ترک اعتیاد، زمینه‌هایی که شما برای این افراد فراهم کردید چیست تا دوباره به اعتیاد رو نیاورند؟

پاسخ: از طرف وزارت کار و امور اجتماعی، به ‌آن‌ها آموزش‌های حرفه‌ای داده می‌شود که همین چند وقت پیش، ۴۰۰ تن فارغ شد که حرفه‌های نجاری، خیاطی و حرفه‌های دیگر را یاد گرفتند و اکنون مصروف کاروبار خود استند.

پرسش: برای کشاورزانی که به فرمان امیرالمؤمنین لبیک گفتند و دیگر تریاک کشت نمی‌کنند، شما کشت بدیل در نظر دارید؟

پاسخ: امارت اسلامی ساخت حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ بند ‌آب‌گردان را برای بهترشدن کشت‌وکار کشاورزان روی دست دارد که با ساختن آن‌ها، مقدار آب افزایش می‌یابد و وزارت زراعت هم در نظر دارد که تخم‌های اصلاح‌شده را به کشاورزان توزیع کند و هم‌چنان با خارجی‌ها هم، کنفرانس‌هایی داشتیم و بیان کردیم که مواد مخدر تنها ضررش به افغانستان نه؛ بل به تمام کشورها است. با آن‌ها صحبت‌هایی داشتیم که در قسمت ازبین‌بردن کشت مواد مخدر و راه بدیل آن با ما هم‌کار باشند. تلاش داریم زمینه را برای شان فراهم کنیم که در آینده خود شان هم بدانند کشت مواد مخدر به ضرر ما و کشت نبات دیگر به سود ما است.

پرسش: آیا نهادهای بین‌المللی در امر مبارزه با مواد مخدر با شما هم‌کاری دارند؟

پاسخ: اکنون نهاد دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد با ما در قسمت ازبین‌بردن کشت مواد مخدر هم‌کار است و در بعضی از ولایت‌ها، پروژه‌های کوچک بدیل معیشت هم دارد. همین گونه با کشورهای مختلف ما گفت‌وگو داشتیم و برای‌ ما وعده‌ی هم‌کاری دادند و امید است که در آینده این اقدام ما به سوی مثبت برود و نتیجه‌ی خوب بگیریم. تا حال اما هیچ هم‌کاری نکرده اند و باید این‌ها با ما هم‌کاری کنند و شاید هم این‌ها خوش باشند که مواد مخدر کشت شود و به آن‌ها برسد؛ چرا که مفاد شان است. اگر این‌ها با ما هم‌کاری کنند یا نکنند، امارت اسلامی به اندازه‌ی توان خود مانع کشت و قاچاق مواد مخدر می‌شود.

پرسش: روش مجازات انتقال، فروش و خرید مواد مخدر چه ‌گونه است؟

پاسخ: در این مورد باید بگویم که از یک گرام گرفته تا ۱۰۰ کیلوگرام هم باشد، جزای خود را دارد؛ جزای مجرم از ۱۰ روز تا هفت سال زندان است. اگر یک کیلوگرام باشد، هفت سال برای آن جزا داده می‌شود و همین گونه، هر قدر که وزن مواد مخدر بیش‌تر باشد، جزای آن نیز بیش‌تر خواهد بود و اگر کم باشد، کم جزا داده می‌شود؛ مثل یک ماه، دو ماه، سه ماه تا هفت سال است و احتمال دارد که از این هم بیش‌تر شود.

پرسش: آیا در میان معتادان جمع‌آوری‌شده، زنان هم حضور دارند؟

پاسخ: در جمع معتادانی که جمع‌آوری کرده‌ایم، زنان هم وجود دارند که در هرات، غزنی و کابل هم بودند که زنان را به شفاخانه‌ی ۳۰۰بستر انتقال دادیم و زیر درمان قرار دارند و درمان‌گاه شان هم جدا است.

پرسش: چه زمانی افغانستان واقعاً در رده‌های نخست تولیدکنندگان تریاک در جهان قرار نخواهد گرفت؟

پاسخ: ما امید داریم که در آینده‌ی نزدیک، افغانستان از این جایگاه پایین می‌افتد و از این معضل رهایی می‌یابد؛ چرا که تمام مردم، مجاهدین و حکومت، این اراده را دارند که بعد از این، افغانستان جایگاه مواد مخدر نباشد و اگر چنین اراده‌ای باقی ماند، بسیار زود مواد مخدر در افغانستان از بین خواهد رفت.