گفت‌و‌گوی سلام‌وطندار با ۳۶ دختر و پسر جوان در کابل، نشان می‌دهد که دختران نسبت به پسران بیشتر از داشتن حق انتخاب محروم شده اند. در این گزارش با ۱۸ پسر و ۱۸ دختر گفتوگو شده که ۱۷ تن آن‌ها شامل سه پسر و ۱۴ دختر، گفته اند که حق انتخاب شان توسط خانواده و حکومت سرپرست از آن‌ها سلب شده است.
این جوانان، می‌گویند که حق ازدواج، حق تفریح، حق انتخاب دوست، حق انتخاب مکان زندگی، حق انتخاب بخش کاری و حق انتخاب رشته‌ی تحصیلی، از آن‌ها گرفته شده است. به گفته‌ی این جوانان، محدودیت‌های خانوادگی، چالش‌های اجتماعی و محدودیت‌های وضع‌شده از سوی حکومت سرپرست، سبب شده که در بخش‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی شان، حق انتخابی نداشته باشند.
باران ۲۳ساله، باشنده‌ی شهر کابل، می‌گوید که در بیشتر موردها استقلالیت فردی ندارد و حق انتخاب همسر، تفریح، انتخاب لباس، دوست و بخشی دیگری از حقوق اساسی‌اش از او گرفته شده است. او می‌افزاید: «باید به انتخاب خانواده‌ام باشد؛ من مقابله می‌کنم و می‌خواهم به شیوه‌ی خودم لباس بپوشم؛ از سوی خانواده، خویشاوندان و حکومت تهدید و سرزنش می‌شوم. انتخاب دوست و مکان به خواستم نیست و حق انسانی من تلف شده است.»
دخترانی که حق انتخاب شان را از دست داده اند، می‌گویند که در آینده نیز ناچارند با سلب‌شدن حق انتخاب شان کنار بیایند و به ناچار به ازدواجی که دوست ندارند، تن بدهند.
فرشته، باشنده‌ی چهارقلعه‌ی وزیرآباد کابل که ۱۸ سال دارد، می‌گوید که به دلیل دختربودنش در بیشتر بخش‌ها و مراحل زندگی، حق انتخاب از او گرفته شده است. او، می‌افزاید که دوره‌ی دانش‌آموزی‌اش را به پایان رسانده و با منع تحصیل دختران، دیگر به حق تحصیل دست‌رسی ندارد. «هنوز عروسی نکرده‌ام و اگر روزی عروسی کنم باید به خواست خانواده‌ام باشد؛ ما سید هستیم و در قوم ما رواج است هم‌راه کسی نمی‌توانیم عروسی کنیم که سید نباشد. نمی‌توانم تحصیلم را ادامه بدهم به خاطر که حکومت اجازه نمی‌دهد. حالا شرایطی شده که آزادی ندارم.»
از ۱۸ پسری که در این گزارش با آن‌ها گفتوگو شده، سه تن شان می‌گویند که در انتخاب دوست، تفریح، مکان زندگی و شغل، هیچ حق انتخابی ندارند.
صمد، باشنده‌ی ناحیه‌ی ۱۱ کابل که ۲۸ سال دارد، می‌گوید با این که به بلوغ کامل رسیده؛ اما خانواده‌اش در بیشتر موردها از او حق انتخابش را گرفته است. او می‌افزاید: «در رفتن به خارج از کشور و بعضی موضوع‌های دیگر باید اجازه‌ی خانواده‌ام باشند؛ حق انتخاب کار یا تجارت را ندارم؛ چون خانواده برایم اجازه نمی‌دهد.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
در سوی دیگر، ۱۹ جوان شامل چهار دختر و ۱۵ پسری که در این گزارش گفته اند، حق انتخاب شان از آن‌ها گرفته نشده، می‌گویند؛ با این که محدودیتی از سوی خانواده در رابطه به انتخاب‌های شان ندارند؛ اما محدودیت‌های وضع‌شده از سوی حکومت سرپرست، سبب شده که در بیشتر موارد حق انتخاب نداشته باشند.
بنفشه محمدی که حق انتخابش از سوی خانواده‌اش محدود نشده، می‌گوید:«به نظرم در شرایط کنونی ما هیچ حق انتخاب نداریم؛ حق تحصیل، حق پوشیدن لباس، رفتن به تفریح یا بودن با دوست‌های خود را نداریم. من حق تحصیل ندارم. مکان‌ها اختصاص داده شده به مردها.»
حریر که حق انتخاب از سوی خانواده‌اش برایش داده شده است نیز، می‌گوید: «خانواده‌ام تا حدی حق انتخاب برایم داده اند؛ حق انتخاب همسر را دارم؛ در بعضی موردها از طرف خانواده ممانعت نیست؛ اما به خاطر تغییر نظام، ما حق تحصیل و انتخاب پوشش را نداریم. بیشتر موضوع‌ها که در آن حق انتخاب نداریم به خاطر وضعیت کشور است.»
این جوانان، می‌گویند که هیچ نوع محدودیتی از سوی خانواده بر آن‌ها اعمال نشده و به هدف‌ها و خواسته‌های شان همیشه ارزش گذاشته شده است.
سید‌محب‌الله حسینی و ابوذر حسین، دو جوان در کابل که حق انتخاب دارند، می گویند: «حق انتخاب دارم؛ اجباری نیست؛ استقلالیت فردی دارم در قسمت دوست باید شرایط خانواده را درنظر داشته باشم.»
ابوذر حسین نیز، می‌گوید: «من در خانواده‌ی بزرگ شده‌ام که همیشه تصمیم‌ها بر اساس مشورت گرفته شده و اگر چیزی مربوط خودم بوده نظرم خیلی اهمیت داشته و پدر و مادرم به تصیمم اهمیت داده اند؛ در بسیاری موارد حق انتخاب داشته‌ام.»
فعالان حقوق زن با توجه به سهم درشت زنان در میان آن‌هایی که در زندگی حق انتخاب ندارد، می‌گویند که محدودیت‌های وضع‌شده بر زنان و وجود رسم‌و‌رواج‌های ناپسند در میان خانواده‌ها، سبب شده که دختران در بیشتر جنبه‌های زندگی شان حق انتخاب نداشته باشند.
زینب رضایی، فعال حقوق زن، می‌گوید: «مردم فکر شان این است که ما فرهنگی هستیم و از قدیم رواج است که شوهر از سوی خانواده انتخاب شود؛ لباس، طرز رفتار و حتا اجازه درس‌خواندن از سوی خانواده است. محدودیت‌ها اکنون بیشتر شده که این جای نگرانی و حتا سبب خودکشی و فرار دختران از خانه شده است.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
در همین حال، کارشناسان مسائل اجتماعی و روان‌شناسان، داشتن حق انتخاب را از نیازهای اساسی جوانان می‌دانند و می‌گویند که گرفتن این حق از آن‌ها، سبب بروز ناخوشی‌های روانی در جوانان شده و رشد اجتماعی را آسیب می‌زند.
ضیا نیکزاد، کارشناس مسائل اجتماعی، می‌گوید که گرفتن حق انتخاب از دختر و پسر پیامدهای خطرناکی برای زندگی فردی و اجتماعی آنان به دنبال خواهد داشت.
او می‌افزاید: «نیاز اساسی نسل امروز است که برای شان آزادی داده شود و خود شان مسیر زندگی و روش زندگی خود را خود شان انتخاب کنند. داشتن حق از اساسات زندگی است تا دختر و پسر آزادی فکر و آزادی عمل داشته باشند.»
یلدا وحیدی، روانشناس نیز، می‌گوید: «وضع محدودیت بالای فرزندان کار منطقی نیست؛ چون بالای روح و روان فرد خیلی تأثیر منفی می‌گذارد و سبب می‌شود که حتا فرد به گمراهی برود.»
با این همه، عبدالغفار فاروق، سخن‌گوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست، می‌گوید که این وزارت در باره‌ی اهمیت احترام به حق انتخاب، برنامه‌های آگاهی‌دهی برگزار کرده و در این راستا، در نزدیک به سه سال گذشته، توانسته به ۴۷۴۰ پرونده‌ی خشونت در برابر زنان رسیدگی و از ۴۸۹۰ مورد ازدواج اجباری زنان پیش‌گیری کند.
او می‌افزاید: «ما در این بخش کار‌های زیاد انجام داده‌ایم و برای مردم آگاهی‌دهی شده است. در حدود ۴۷۴۰ قضیه‌ی خشونت در برابر زنان رسیدگی و از حدود ۴۸۹۰ مورد نکاح جبری جلوگیری شده است.»
داشتن حق انتخاب که امروزه، مهم‌ترین پیش‌نیاز زندگی فردی شکوفا و رشد اجتماعی در هر جامعه است، از شمار زیادی از شهروندان در افغانستان از سوی خانواده و نهادهای همگانی سلب می‌شود که در این مسیر، دختران به دلیل عرف حاکم در میان خانواده‌ها، بیشتر هدف قرار می گیرند.
