تعریف انتخاب
انتخاب، فرایند گزینش کسی یا چیزی برای کاری است. به لحاظ روانی، انتخاب فرایندی است که شامل قضاوت در باره‌ی نقاط ضعف و قوت و گزینه‌های مختلف و برگزیدن یکی یا چند مورد از آن‌ها است. آزادی انتخاب، فرصت و استقلال فرد را برای انجام یک عمل انتخاب‌شده از حداقل دو گزینه‌ی موجود و بدون محدودشدن توسط دیگران، توصیف می‌کند.
بیان مسئله
حق انتخاب در یک جامعه‌ی سیاسی، به مجموعه‌هایی از حقوق برای انسان‌ها اشاره می‌کند که هر که از آن جهت که انسان است، باید از آن برخوردار باشد. اما حق انتخاب به عنوان امتیازهای انسانی برای زنان در افغانستان، با چالش‌ها و محدودیت‌های متنوعی روبهرو است. به همین اساس، مسئله‌ی اصلی در این پژوهش، بررسی میزان برخورداری زنان از حق انتخاب است. به عبارت دیگر، در این پژوهش میدانی به این مسئله پرداخته شده است که چه میزان از زنان از حق انتخاب برخوردار اند و این حق، بیشتر در کدام حوزه‌ها است و هم‌چنان بخش‌هایی از حق انتخاب زنان که به دلیل‌های مختلف از آن محروم هستند، کدام‌ها اند؟
پیشینه‌ی پژوهش
پس از روی‌کارآمدن حکومت سرپرست و تحولات سیاسی که سبب تغییرهای گسترده در زندگی اجتماعی زنان شد، کم‌تر به حوزه‌ی زنان پرداخته شده و حوزه‌ی حقوق زنان در این کشور محدود شده است. بنابراین، این نخستین پژوهش میدانی است که در باره‌ی میزان برخورداری زنان از حق انتخاب صورت می‌گیرد.
پرسش‌های اصلی پژوهش
- زنان در افغانستان چه قدر از حق انتخاب برخوردار اند؟
- زنان به گونه‌ی مشخص در کدام موارد زندگی از حق انتخاب محروم می‌شوند؟
اهداف پژوهش
- بررسی وضعیت حقوقی زنان؛
- ارائه‌ی آمار از زنانی که حق انتخاب ندارند و هم‌چنان زنانی که حق انتخاب محدود دارند؛
- بازتاب مواردی که زنان می‌توانند آن را انتخاب کنند؛ اما از انتخاب آن محروم شده اند.
زمان پژوهش
کار روی این پژوهش در ۱۵ جنوری ۲۰۲۴ آغاز شده و در ۱۵ مارچ به پایان رسیده است.
چالش‌های پژوهش
انجام هر پژوهش وابسته به زنان در شرایط کنونی افغانستان که بیشتر از ۶۰ مورد محدودیت در بخش‌های گوناگون بر زنان وضع شده، دشوار و زمان‌گیر است. در ادامه، به گونه‌ی فشرده به چالش‌هایی که در راستای انجام این پژوهش با آن روبهرو بوده‌ایم، اشاره می‌شود.
- زنان در افغانستان با توجه به محرومیت‌ها و محدودیت‌های وضع‌شده از تحصیل، کار و تفریح محروم شده اند و ناگزیر هستند در خانه بمانند؛ امری که دست‌یابی به زنان برای گفت‌وگو را دشوار کرده است.
- سنت‌های حاکم بر جامعه در امور خانوادگی، زنانی که در خانه هستند را مکلف به پذیرفتن بایدهایی می‌کند که حقوق شان نادیده گرفته می‌شود.
- اشتراک‌کنندگان در این سروی به دلیل نگرانی از بازخورد خانواده‌ها، دست به خودسانسوری می‌زدند.
- زنان سروی‌شده از حق انتخاب و این که خود شان می‌توانند انتخاب کنند، برداشت کامل نداشتند و این سبب شد که آنان در گزینش موارد پرسش‌نامه سردرگم شوند.
متغیرهای پژوهش
حق، انتخاب، زنان، تحصیل، ازدواج، تفریح و سنت‌ها، از متغیرهای این پژوهش است.
فشرده‌ی گزارش
یافته‌های سروی سلام‌وطندار از بررسی صحبت‌های ۵۳۰ دختر و زن در شش ولایت نشان می‌دهد که ۶۱.۱ درصد دختران و زنان اشتراک‌کننده در این سروی، حق انتخاب در امور زندگی را ندارند و ۳۹.۹ درصد اشتراک‌کنندگان هم گفته که در برخی موارد زندگی حق انتخاب‌کردن داشته اند.
اشتراک‌کنندگان در این سروی در رده‌های مختلف سنی قرار داشته اند که بیش‌ترین رده‌ی سنی آن را زنان میان ۲۰ تا ۲۵ سال تشکیل می‌دهد که ۴۹.۲ درصد مجموع زنان سروی‌شده را شامل می‌شود.
این نظرسنجی در شش ولایت انجام شده که کابل با ۸۴ درصد اشتراک‌کننده، بیش‌ترین شمار اشتراک‌کننده و فاریاب با ۱.۳ درصد، کم‌ترین شمار اشتراک‌کننده را داشته است.
گزارش کلی
یافته‌های سلام‌وطندار از نظرسنجی ۵۳۰ دختر و زن در شش ولایت افغانستان نشان می‌دهد که ۶۱.۱ درصد این دختران و زنان در بخش‌های گوناگون زندگی شان، حق هیچ انتخابی را نداشته اند و در بیشتر امور زندگی چون آموزش، انتخاب لباس، مکان تفریح و سرگرمی، تصمیم‌های بزرگ خانوادگی و انتخاب شریک زندگی، به عوض آنان پدر، برادر و شوهر تصمیم گرفته است.
در این میان، ۳۸.۹ درصد زنان سروی‌شده، گفته اند که در برخی از موارد به صورت نسبی و تا اندازه‌ای حق داشته اند که ابراز نظر کنند.
یافته‌های سروی سلام‌وطندار از بررسی صحبت‌های ۵۳۰ دختر و زن نشان می‌دهد که ۵۶.۹ درصد از این دختران و زنان گفته اند در انتخاب‌هایی که به طور روزانه در خانه‌ی آنان صورت می‌گیرد، نقش ندارند یا بیشتر نقش آنان سلب شده و ۴۳.۱ درصد گفته اند که این حق بیشتر به آنان داده شده است.
از این میان، ۱۴.۶ درصد گفته اند که به طور کامل هیچ نقشی در انتخاب‌های روزانه در خانه‌ی شان ندارند. ۴۲.۳ درصد گفته اند که بیشتر نقش آنان در این گونه انتخاب‌ها از آنان گرفته می‌شود؛ اما در مقابل ۲۷.۲ درصد گفته اند که در این گونه انتخاب‌ها سهیم اند و ۱۵.۹ درصد دیگر هم گفته اند که به طور کامل از این نقش برخوردار اند.
در این سروی حق آموزش دختران و زنان نیز بررسی شده که ۳۲.۹ درصد دختران و زنان سروی‌شده گفته اند که در باره‌ی آموزش و ادامه‌ی تحصیل بیشتر توانسته اند که حق انتخاب داشته باشند. ۲۷.۲ درصد از این زنان کامل در حق تحصیل شان نقش داشته اند؛ ۲۳.۶ درصد گفته اند که این حق بیشتر از آنان گرفته شده است و ۱۶.۳ درصد زنان اشتراک‌کننده در این سروی کامل از حق انتخاب در روند آموزش محروم بوده اند.
نتایج این سروی نشان می‌دهد که ۱۱.۲ درصد از اشتراک‌کنندگان هیچ حقی در انتخاب لباس‌های شان ندارند. ۲۹.۹ درصد دختران و زنان اشتراک‌کننده در این سروی گفته اند که بیشتر لباس‌های شان بر اساس صلاح‌دید دیگران انتخاب می‌شود. ۲۷.۲ درصد گفته اند که بیشتر می‌توانند لباس‌های شان را خود شان انتخاب کنند و ۳۱.۸ درصد دیگر گفته اند که این حق به طور کامل به آنان داده شده است.
مصروفیت‌های روزانه‌ی زنان در این سروی نیز بررسی شده است که ۱۲.۳ درصد گفته اند به گونه‌ی کامل هیچ حقی در انتخاب مصروفیت‌های روزانه‌ی شان ندارند. ۳۵.۵ درصد گفته اند که در بیشتر حالت‌ها این حق از آنان گرفته می‌شود؛ ۳۲.۱ درصد گفته اند که می‌توانند در مصروفیت‌های روزانه‌ی شان سهیم باشند و ۲۰ درصد دیگر نیز گفته اند که به طور کامل می‌توانند مصروفیت‌های روزانه‌ی شان را خود شان انتخاب کنند.
۴۰.۸ درصد از پاسخ‌دهندگان این سروی، گفته اند که در انتخاب مکان برای زندگی شان اصلاً حقی به آن‌ها داده نشده است و هیچ نقشی نداشته اند که محل زندگی شان را تعیین کنند. ۲۷.۸ درصد گفته اند که بیشتر از آنان این حق گرفته شده است؛ ۱۸.۷ درصد برای انتخاب مکان زندگی بیشتر نقشی داشته و ۱۲.۷ درصد از این زنان حق کامل داشته اند که خود انتخاب کنند مکان زندگی شان کجا باشد.
۲۳.۴ درصد گفته اند که در انتخاب تفریح و سرگرمی‌های روزانه هیچ حقی ندارند. ۳۷.۸ درصد گفته اند که بیشتر این حق از آنان گرفته می‌شود؛ ۲۴.۸ درصد گفته اند که تفریح و سرگرمی‌های شان بیشتر به انتخاب خود شان است و ۱۴ درصد دیگر نیز گفته اند که به طور کامل می‌توانند نوع تفریح‌های خود را خود شان انتخاب کنند.
در این سروی، حق زنان در انتخاب تصمیم‌های بزرگ خانوادگی هم بررسی شده است که از میان این ۵۳۰ زن، ۲۲.۵ درصد گفته اند که هیچ نقشی در این گونه تصمیم‌ها ندارند. ۴۰.۶ درصد گفته اند که بیشتر این حق از آنان گرفته شده است؛ ۲۳.۴ درصد گفته اند که بیشتر از آنان نیز نظر گرفته می‌شود و ۱۳.۴ درصد دیگر نیز گفته اند که به طور کامل می‌توانند در تصمیم‌های بزرگ خانواده سهیم باشند.
۲۱.۶ درصد از اشتراک‌کنندگان این نظرسنجی، گفته که در انتخاب شریک زندگی شان هیچ نقشی نداشته اند. ۳۴.۶ درصد گفته اند که این حق بیشتر از آنان سلب شده است؛ ۲۳.۱ درصد گفته اند که بیشتر این حق به آن‌ها داده شده و ۲۰.۸ درصد دیگر گفته که شریک زندگی شان را خود شان انتخاب کرده اند.
پیشنهاد‌ها
- مردان و زنان باید این را بدانند که زنان به عنوان یک انسان حق انتخاب در زندگی شان را دارند.
- به انتخاب زنان باید احترام گذاشته شود.
- دختران و زنان باید در تمام امور زندگی شان از پوشاک گرفته تا تحصیل، حق انتخاب داشته باشند.
- سنت‌های حاکم در جامعه مبنی بر حق‌نداشتن زنان در انتخاب، به مرور زمان از میان برداشته شود.
- در این راستا رسانه‌ها، عالمان دین و حاکمان کشور باید برنامه‌هایی را در نظر بگیرند.
