هرچند ویروس کرونا در افغانستان هنوز هم یک خطر مهم و جدی پنداشته می‌شود، اما مشکلات بیماران کرونا به دورۀ بیماری ختم نمی‌شود. گزارش‌های پزشکی و اطلاعاتی که شماری از مبتلایان ارایه کرده‌اند حاکی از آن است که حتی با از بین‌رفتن این ویروس در بدن و پایان دورۀ بیماری، بیماران با عوارض آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
شماری از افرادی‌که بیماری کرونا را سپری کرده‌اند، به این باوراند که این ویروس مشکلات جسمی و اختلالات روحی نزد آن‌ها ایجاد کرده است. ظاهر شیرزاد، یکی از باشنده‌گان ولایت کندز که به یروس کرونا مبتلا شده بود می‌گوید، پس از بهبودی هنوزهم زکام، نفس‌تنگی، استرس، فشارهای عصبی و درد عضلانی را در خود احساس می‌کند.
او می‌گوید: «خوشبختانه ویروس کرونا را شکست دادم، اما هنوزهم علایم و نشانههای این یروس در بدن من دیده می‌شود. گاهی ریزش و یا زکام می‌شوم. ترس دارم دوباره به این ویروس مبتلا نشده باشم.»
شیرزاد می‌گوید، پس از آن‌که آزمایش کرونایش مثبت تشخیص شد، بهداشت فردی و فاصلۀ اجتماعی را رعایت کرده است تا خانواده‌اش را آلوده نکند. اما این موضوع او را در معرض آسیب‌های روحی قرار داده است.
او می‌افزاید: «دردها و علایم را گذراندم. واقعن قابل نگرانی‌ست گاهی اوقات احساس می‌کنم هنوز هم این ویروس در وجودم است. هنوز حس بویایی من صد در صد خوب نشده، هراس دارم که این ویروس به اعضای خانواده‌ام سرایت نکند، این مسأله مرا زیر فشار روحی و روانی قرار داده است.»
شهباز صابری، یکی دیگر از بیماران بهبود یافتۀ کرونا نیز از داشتن عوارض مشابه شکایت دارد. او می‌گوید: «زمانی‌که یک انسان به ویروس کرونا مبتلا می‌شود بعد از صحت‌یاب‌شدن با عوارضی چون ضعف جسمانی، یادفراموشی و کم‌شدن حس بویایی روبه‌رو می‌شود. این علایم مرا با مشکلات روبه‌رو کرده است.»
صابری از دیگر شهروندان کشور می‌خواهد که کرونا را جدی بگیرند، هنگام بیرون‌رفتن از خانه ماسک بپوشند و توصیه‌های بهداشتی و فاصلۀ اجتماعی را رعایت کنند.
روان‌شناسان، عوارض و اختلال‌های روحی پس از کرونا را نوعی اختلال پس از سانحه یا تروما می‌نامند.
محمود صدری، استاد دانشگاه و روان‌درمان‌گر در این باره می‌گوید: «هر پیامی که وقوع مجدد این شوک (تروما) را به وجود بیاورد احتمالا، اختلال پس از سانحه را در میان افراد برجسته می‌سازد، اما مسألۀ مهمی که می‌تواند به میزان شدت این اختلال کمک کند، این است که به چه میزان افراد مبتلا به کووید ۱۹ تجربه‌یی بیماری ناخوشایند را داشته است.» آقای صدری در ادامه می‌افزاید: « آن دسته از افراد که به کووید ۱۹ مبتلا شده باشند و میزان بیماری در آن‌ها شدید بوده و نفس‌تنگی و درد عضلانی و زمان قرنطینه‌شدن‌شان طول کشیده باشد، با شنیدن پیام شیوع مجدد کرونا و یا موج دوم آن از طریق رسانه‌ها اختلالات روانی پس از سانحه نزدشان افزایش می‌یابد.»
او می‌گوید، باید از میزان پیام‌های هشداردهنده کاسته شود و آگاهی‌های عمومی نیز شامل روش‌های درمانی و پیش‌گیرانه باشد، تا بدین ترتیب زمینۀ مبارزه با کرونا در میان افراد بیشتر شود. به گفتۀ او، این روی‌کرد می‌تواند افراد را از نظر روانی تقویت کند.
در این حال دکتر منیر واحدی، متخصص بیماری‌های داخله می‌گوید، مبتلایان به ویروس کرونا پس از بهبودی شماری از علایم این بیماری را با خود خواهند داشت که دوام آن در افراد متفاوت است.
این پزشک می‌گوید: «ابتدا شروع ویروس کرونا از طرق سیستم تنفسی با سرفه‌های خشک آغاز می‌شود، بعد اختلال می‌دهد. ویروس کرونا می‌تواند سیستم تنفسی را از کار بی‌اندازد. حد اکثر اختلالات را نزد افراد مبتلا ایجاد می‌کند. بیماران کرونا حد اکثر بیش از یک‌ماه این اختلالات را دارند. اما افرادی که زیر استرس ویروس کرونا می‌روند، احتمال دارد اختلالات و اعراض روانی و روحی در نزد آن‌ها به شکل دایمی باقی بماند.»
به گفتۀ واحدی، ترس مبتلایان کرونا از شیوع موج دوم این یروس و ابتلای دو باره به این بیماری، آن‌ها را به سمت اضطراب و استرس و در نتیجۀ اختلالات شدید روحی سوق خواهد داد.
آگاهی‌دهی، ایجاد فضای سالم فکری، فراهم‌سازی سیستم درمانی مناسب و تقویت سیستم دفاعی بدن، می‌تواند از میزان ابتلا به بیماری و شدت عوارض پس از آن بکاهد.
رادیو زهره – ولایت کندز
