شفاخانه‌ی ۱۵۰ بستر ویژه‌ی ترک اعتیاد زنان و کودکان در ناحیه‌ی دوازدهم شهر کابل؛ جایی که به زنان و کودکان کمک می‌کند دوره‌ی بازپروری شان را طی کنند و به عنوان افراد سالم به جامعه بازگردند. در این گزارش، به درد دل زنانی گوش دادیم که ۱۵ روز نخست دوره‌ی ۴۵روزه‌ی ترک اعتیاد شان را با شوک‌های عصبی، تهوع‌ها و تشنج‌ها پشت سر گذاشته اند؛ ۱۵ روزی که دشواری آن با نشانه‌های ضعف بدنی و نداشتن تمرکز در گفتار شان پیداست.
۱۴ زن معتاد که سلام‌وطندار در این مرکز ترک اعتیاد با آن‌ها گفت‌وگو کرده است، می‌گویند که ناخواسته از سوی مردان یا قرارگرفتن در شرایطی که مردان عامل آن بوده، به مصرف مخدر معتاد شده اند. از میان این ۱۴ تن، شش تن آن‌ها توسط همسر، چهار تن توسط پدر و چهار تن دیگر به دلیل دوری از فرزندان، طلاق و هم‌نشینی با دوستان شان که به مصرف مخدر معتاد بوده، به مخدر آلوده شده اند.
برشنای ۲۰ساله، یکی از این زنان است که شوق رهایی از اعتیاد به مخدر در چشمانش برق می‌زند. پدر برشنا، شیشه مصرف می‌کرده که در نتیجه، او و سه خواهرش نیز به مصرف آن معتاد می‌شوند. آن‌ها در هشت سالی که شیشه مصرف می‌کردند، با دشواری‌های زیادی مواد به دست می‌آوردند. برشنا که در آستانه‌ی ۲۰سالگی قرار دارد و ازدواج نیز کرده است، می‌گوید که به دلیل حفظ زندگی مشترکش، تصمیم گرفته است که از منجلاب اعتیاد به مصرف مخدر، بیرون بزند. «از وقتی که عروسی کرده‌ام، تصمیم به ترک گرفته‌ام؛ ۱۰۰ درصد می‌خواهم ترک کنم؛ چون اگر رها نکنم، کل زندگی خودم را از دست می‌دهم؛ به خاطر شوهرم ترک می‌کنم.»
در میان زنان معتاد به مصرف مخدر، شمار بسیاری از آن‌ها به دلیل اعتیاد همسر شان به مخدر، به این مسیر افتاده اند. ماه‌گل، یکی از این زنان، می‌گوید از آن جا که شوهرش پول درمان بیماری‌‌اش را نداشت، به او مواد داد تا دردش آرام بگیرد و این گونه او، آهسته‌آهسته به مصرف مخدر معتاد شد. «پیش از عروسی خبر نداشتم که معتاد است؛ ایران رفته بود، تریاک می‌کشید….شدید مریض بودم، باز تریاک به من داد؛ جان‌دردی‌ام آرام شد، باز که مریض شدم، من هم استفاده کردم.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
صابره، زن دیگری در شفاخانه‌ی ۱۵۰ بستر ناحیه‌ی دوازدهم شهر کابل، می‌گوید پس از این که خواست به دلیل اعتیاد شوهرش به مصرف مواد مخدر و نداشتن تمایل به ترک آن از او جدا شود، شوهرش عمداً او را نیز به مصرف مخدر معتاد کرد تا از این کار جلوگیری کند. «شوهرم معتاد بود، نزدیک ۱۰ سال می‌کشید. پدرم سرش زور کرد که دخترم را طلاق بده، دستش را میده کرد او هم قصدی شد. من تکلیف سنگ گرده دارم.»
شمار بسیاری از زنانی که در این مرکز ترک اعتیاد به سر می‌برند، مادر اند؛ چیزی که باعث می‌شود در لحظه‌هایی که بدن و سیستم عصبی درخواست مواد می‌کند، به آن نه گفته و می‌خواهند با سپری‌کردن این روزهای سخت، بتوانند مادر خوبی برای فرزندان شان باشند.
نصیره، باشنده‌ی کابل که با دو کودکش در این مرکز دوره‌ی ترک اعتیاد را سپری می‌کند، می‌گوید برای این که بتواند بهتر به فرزندانش رسیدگی کند، خواسته است که اعتیاد به مصرف مخدر را کنار بگذارد. آغاز اعتیاد به مصرف مخدر، دلیل‌های زیادی دارد و در این میان، شماری از زنان برای این که بتوانند دوری از فرزندان شان را تحمل کنند، به مصرف مخدر رو آورده اند.
حلیمه، مادری که پس از جدایی از همسرش، از دو فرزندش دور شده است، می‌گوید که برای تحمل این دوری، ناچار شده است به مخدر پناه ببرد. «حلیمه هستم؛ ۲۷ سال دارم؛ شوهرم معتاد بود و اولادهایم را از پیشم گرفت و به ایران برد. هیچ کسی را نداشتم و یک برادرم بود که او هم ایران رفت و خودم بسیار تنها ماندم؛ شوهرم مرا رها کرد و به خاطر اولادهایم معتاد شدم. بسیار پشت اولادهایم گشتم؛ اما هیچ پیدا کرده نتوانستم. از خانه‌ی مادرم آمدم که اولادهایم را شوهرم برده بود؛ وقتی که شوهرم رفت، اول از مواد پودر شروع کردم.»
شماری از فعالان حقوق زن، می‌گویند که اعتیاد زنان به مصرف مواد مخدر توسط مردان، نوع دیگری از خشونت است که علیه زنان اعمال می‌شود و رهایی از آن نیز گاهی به رؤیایی تحقق‌ناپذیر می‌ماند. این فعالان، می‌‌افزایند که محدودیت‌های اجتماعی نیز سبب می‌شود که زنان بیش‌تری به مصرف مخدر گرایش پیدا کرده و این گونه می‌خواهند درد ناشی از پس‌زده‌شدن شان از اجتماع را تسکین دهند.
حمیرا فرهنگ‌یار، فعال حقوق زن، در این باره می‌گوید: «این بسیار تأسف‌بار است که زنان جبراً معتاد می‌شوند و این هم نوعی خشونت است. محدودیت‌هایی هم که وضع شده، یک هشدار خطرناک است؛ چون زنان و دختران به خاطر آرامش ذهنی به مواد مخدر رو می‌آورند؛ مثل تابلیت k یا مواد خطرناک‌تری چون شیشه.»
با این حال، روان‌شناسان، می‌گویند که اعتیاد به مصرف مخدر رابطه‌ی تنگاتنگی با بروز مشکلات روانی داشته و اختلال‌های ناشی از اعتیاد به مخدر، تأثیرهای مخربی بر زندگی فرد مصرف‌کننده دارد.
هبت‌الله ابراهیم‌خیل، روان‌شناس، می‌گوید که به زنان معتاد به مصرف مخدر، بایستی پشتیبانی بدون قضاوت صورت بگیرد تا بتوانند مصرف مخدر را کنار بگذارند. «زنانی که اعتیاد دارند، نباید مورد قضاوت قرار بگیرند؛ چون خود شان با یک مریضی، با یک اختلال روبه‌رو هستند که نمی‌توانند خود شان را خود درمان کنند؛ باید برای شان در مورد اعتیاد آموزش دهیم.»
هم‌زمان با این، ضیا نیک‌زاد، جامعه‌شناس، می‌گوید با توجه به نقشی که زنان در خانواده و جامعه دارند، اعتیاد زنان به مصرف مواد مخدر می‌تواند نسلی معتاد به مصرف مواد مخدر را وارد جامعه کند. «زنان جایگاه اساسی را در یک جامعه دارند؛ چون تربیت و بقای نسل توسط زنان صورت می‌گیرد؛ به همین اساس، به هر اندازه که مشکلات بر زنان وارد می‌شود، مشکلات بر همان قسمتی وارد می‌شود که زنان بر آنان تأثیرگذاری دارند؛ مثلاً اگر زنان به اعتیاد رو می‌آورند؛ یعنی نسل بعدی شان هم تأثیرپذیر است و به یک سمت‌وسوی نامطلوب حرکت می‌کنند.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
در همین حال، بسم‌الله حبیب، معاون سخن‌گوی وزارت امور داخله‌ی حکومت سرپرست، با این که آمار دقیقی از شمار زنان معتاد به مصرف مخدر ارائه نمی‌کند؛ اما می‌گوید که سال گذشته، یک هزار و ۷۴۹ زن معتاد به مصرف مواد مخدر از بخش‌های مختلف افغانستان گردآوری و به مرکزهای ویژه‌ی ترک اعتیاد فرستاده شده که از این میان، یک هزار و ۱۱۰ تن پس از سپری‌کردن دوره‌ی ترک اعتیاد مرخص شده اند.
او می‌افزاید: «در مجموع در یک سال به تعداد ۴۰ هزار تن معتادین از بخش‌های مختلف کشور از سوی پلیس مبارزه با مواد مخدر جمع‌آوری و به مرکزهای صحی معرفی شده اند که در میان این معتادین، تعدادی از اطفال زیر سن و خانم‌ها نیز موجود می‌باشد. در سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۷۴۹ تن از زنان و تعداد ۱۷۰۰ تن افراد زیر سن آغشته به مواد مخدر، از بخش‌های مختلف کشور جمع‌آوری و جهت تداوی به مرکزهای صحی معرفی شده اند که از این میان، تعداد ۱۱۱۰ تن زنان و تعداد ۸۴۴ تن افراد زیر سن بعد از صحت‌یابی دوباره از این مرکزها رخصت شده اند.»
شرافت زمان امرخیل، سخن‌گوی وزارت صحت عامه‌ی حکومت سرپرست، نیز می‌گوید که اکنون بیش از دو هزار و ۵۰۰ زن معتاد به مصرف مخدر در مرکزهای ویژه‌ی ترک اعتیاد زیر درمان قرار دارند. «در حدود دو سال از ۶۰ هزار تن بیشتر تداوی شده اند. اکنون ۱۰ هزار معتاد زیر درمان قرار دارند که بیشتر از ۲۵۰۰ تن شان زنان اند.»
با این حال، نبود سازوکار حمایتی پس از ترک اعتیاد، سبب شده است که شمار زیادی از آن‌هایی که دوره‌ی ترک اعتیاد را سپرده می‌کنند، باز هم به مصرف مخدر رو بیاورند؛ چیزی که زنان در شفاخانه‌ی ۱۵۰ بستر ویژه‌ی ترک اعتیاد در ناحیه‌ی دوازدهم شهر کابل را نیز نگران کرده است. این زنان از حکومت می‌خواهند که پس از سپری‌شدن دوره‌ی ترک اعتیاد، به آن‌ها زمینه‌ی کار را فراهم کند.
