نزاع بر سر رسیدن به قدرت سیاسی و ویژه‌گی‌های بالقوۀ شکل‌دهندۀ جنگ‌های داخلی و رشد تروریسم در افغانستان، هم‌واره این کشور را به پرتگاه سقوط کشانده؛ کشوری که از آغاز تاریخ معاصر آن تا کنون، از نداشتن دولت باثبات و مقتدر رنج برده است.
گسست‌هایی که در ساختار اجتماعی_فرهنگی افغانستان نهادینه شده، با افول اخلاقی جامعه، به خودی خود به ساحت سیاست راه یافته و در چند دهۀ گذشته، باعث شکل‌گیری و زوال حکومت‌های زیادی در افغانستان شده است؛ به نحوی که این جغرافیا در یک قرن گذشته، نزدیک به ده رژیم سیاسی مختلف را به تجربه گرفته است. در برآیند این گسست‌ها و ستیزهای سیاسی و جنگ‌های داخلی، میلیون‌ها شهروند افغانستان کشته و زخمی شده‌اند؛ زخم‌هایی که ظرفیت‌های بهینه‌یی را برای شکل‌گیری نزاعی تازه و دوام خون‌ریزی مهیا کرده است.
در سوی دیگر، حامد کرزی و محمداشرف غنی، دو رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، در زمان حکومت‌شان سیاست‌هایی را در پیش گرفتند که به گسترش شکاف‌های قومی_مذهبی و زبانی در جامعه منجر شده و در نهایت، به فروپاشی جمهوری و دستاوردهای بیست سال پسین انجامید.
دوام شکاف‌های قومی_مذهبی، زبانی و سمتی در افغانستان، از چند دهه به این‌سو پیوسته ناامنی را زیر پوست جامعه تزریق کرده و باعث شده است که هیچ دولت بااقتداری در کشو شکل نگیرد؛ هر حکومتی، پس از اجرای یک مانور، از میدان بیرون رانده می‌شود و سوارکار دیگری آغاز به تازیدن می‌کند. شکل‌نگرفتن دولت باثبات و مقتدر در افغانستان و دوام جنگ بر سر قدرت در دهه‌‌های پسین، بسترهایی را برای رشد تروریسم، قاچاق سلاح و مهاجرت‌های میلیونی شهروندان به کشورهای بیرونی فراهم کرده است.
براساس گزارش تازۀ شاخص جهانی صلح که از سوی انستیتیوت اقتصاد و صلح پخش شده، افغانستان برای پنجمین سال پیاپی در صدر فهرست کشورهای ناامن جهان قرار گرفته است. این گزارش که ۹۹.۷ درصد جمعیت جهان را پوشش می‌دهد، با بررسی و پژوهش در ۱۶۳ کشور، تهیه شده است.
انستیتیوت اقتصاد و صلح در ۲۰۲۲، با استفاده از ۲۳ عنصر بیشتر به‌هم‌مرتبط مانند تروریسم، جنگ‌های درون‌مرزی و بیرون‌مرزی، مهاجرت، اعتراض‌‌های خشونت‌آمیز، صادرات و واردات سلاح، بی‌ثباتی سیاسی و … در سه ساحت به‌شمول امنیت و مصونیت اجتماعی، ادامۀ درگیری‌های داخلی و بین‌المللی و درجۀ نظامی‌سازی، شاخص‌های صلح را به روش کمی بررسی کرده است.
بر مبنای این گزارش، آیسلند، کشور کوچکی که در نقطۀ تقاطع اقیانوس اطلس شمالی و قطب شمال واقع شده، از ۲۰۰۸ برای چهاردهمین بار پیاپی عنوان آرام‌ترین و صلح‌‌آمیزترین کشور را از آن خود کرده است. کشورهای نیوزیلند، ایرلند، دانمارک و آستریا، مقام‌های دوم تا پنجم را کسب کرده‌اند.
هرچند براساس یافته‌های گزارش شاخص جهانی صلح، جهان در یک‌ونیم دهۀ گذشته به سمت ناامن‌شدن در حرکت است؛ اما آن‌چه در رابطه به افغانستان نگران‌کننده است، قرارگرفتن این کشور برای پنجمین بار پیاپی در جای‌گاه ناامن‌ترین کشور جهان است. ثابت‌ماندن افغانستان در این جای‌گاه، نه‌تنها نبود تلاش برای توقف چرخۀ خشونت در این کشور را نشان می‌دهد؛ بل بدترشدن وضعیت با گذر زمان را نیز با خود یدک می‌کشد؛ زیرا شاخص جهانی صلح به‌طور کلی نیز از ۲۰۰۸ به این‌سو کاهش ۳.۲ درصدی را طی کرده است.
با توجه به فروپاشی زودهنگام جمهوری و روی‌کارآمدن دوبارۀ امارت اسلامی پس از بیست سال انزوا و تبعید که افزایش فقر، بی‌کاری محدودیت‌های اجتماعی_سیاسی و مهاجرت را برای شهروندان افغانستان به هم‌راه داشت، می‌توان به این نتیجه رسید که به این زودی‌ها ساختار سیاسی_حقوقی و اداری‌ای در کشور شکل نخواهد گرفت که بتواند افغانستان را کم‌ازکم از صدر فهرست کشورهای ناامن جهان، یک پله پایین بیندازد.
