شبکه‌های اجتماعی که در نزدیک به یک دهه‌ی گذشته بخشی از زندگی جوانان در افغانستان شده، کاربردهای متفاوتی را در میان این نسل داشته/دارد. شماری از جوانان، تنها برای گذراندن وقت و فرار از بی‌کاری وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شوند و شماری هم برای دنبال‌کردن برنامه‌های آموزشی و افزایش مهارت‌های حرفه‌ای.
در این گزارش با ۱۳ جوان دختر و پسر گفت‌وگو شده که بیشتر شان، در یک شبانه‌روز چهار-پنج ساعت شان را با استفاده از شبکه‌های مجازی می‌گذرانند. هفت تن از این کاربران، گفته اند که از شبکه‌های اجتماعی برای اشتراک‌گذاری ایده‌ها، تجربه‌ها، معلومات و رشد مهارت‌ها استفاده می‌کنند، شش تن گفته اند که برای فرار از بی‌کاری به شبکه‌های اجتماعی پناه می‌برند.
حسیبا تاتاری، باشنده‌ی بامیان که پس از منع آموزش بالاتر از صنف ششم برای دختران، به نوشتن رو آورده، می‌گوید که شبکه‌های اجتماعی فرصت خوبی برای هم‌رسانی دست‌نوشته‌هایش با دیگران است. او که روزانه، شش-هفت ساعت را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کند، می‌گوید: «اکادمی آنلاین تأسیس کرده‌ایم که هم درس می‌دهم و هم می‌خوانم؛ هم‌چنان کتاب‌خانه‌ی آنلاین ساخته‌ایم که از طریق آن به جوانان دیگر کتاب می‌فروشم؛ شعر و رومان می‌نوسم و در گروپ‌ها شریک می‌کنم.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
شبکه‌های اجتماعی به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فردش، می‌تواند در کنار امکان هدردادن زمان و ظرفیت انسان، فرصت‌های سودمندی را نیز برای افراد فراهم کند و افتادن در هر کدام از این میدان‌ها، بستگی به انتخاب افراد دارد.
وحیده‌ی ۲۴ساله، باشنده‌ی تخار که در میان شبکه‌های اجتماعی بیشتر از انستاگرام و فیسبوک استفاده می‌کند، می‌گوید که در ابتدا از این شبکه‌ها برای سرگرمی استفاه می کرد؛ اما حالا بیشتر برنامه‌های آموزشی را در این فضا دنبال می‌کند. «ابتدا فقط برای سرگرمی چیزهای تفریحی را دنبال می‌کردم؛ اما حالا از برنامه‌ها خیاطی، گل‌دوزی و یادگیری مهارت آریش‌گری در شبکه‌های اجتماعی بیشتر استفاده می‌کنم.»
در میان جمعیت انبوهی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، شماری هم به دلیل داشتن وقت بی‌کار زیاد و دست‌رسی‌نداشتن به فعالیت سرگرم‌کننده‌ی دیگر، به این فضا پرت می‌شوند.
احسان حیدری که دو سال می‌شود که از دانش‌کده‌ی ادبیات انگلیسی دانش‌گاه تخار فارغ شده، می‌گوید به دلیل بی‌کاری بیشتر وقتش را در شبکه‌ها اجتماعی می‌گذارد. او، می‌گوید: «من روزانه ۴ تا ۵ ساعت از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنم و دلیل استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی این است که کدام مصروفیت دیگری ندارم.»
حبیب‌الرحمان، باشنده‌ی کابل که سه سال پیش از دانش‌کده ادبیات و علوم اجتماعی دانش‌گاه بدخشان فارغ شده و تا اکنون نتوانسته کاری برای خودش دست‌وپا کند، می‌گوید که برای فرار از بی‌کاری، بیشتر وقتش را در شبکه های اجتماعی سپری می‌کند. او، می‌افزاید: «به عنوان یک جوان که ۱۶ سال درس خواندم؛ اما از نبود کار بیشتر وقتم را فسیبوک سپری می‌کنم؛ چون وقتی که آدم کاری دیگر نداشته باشد مجبور وقتش را بی‌فایده در هر جای سپری کند»
با این حال، کارشناسان می‌گویند که وابستگی به شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به کاهش زمان مطالعه و فعالیت‌های مفید دیگر برای افراد شود. این عدم تعادل به تدریج می‌تواند بر سلامت روانی جوانان تأثیر منفی بگذارد.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
راشد صدیقی، جامعه‌شناس و استاد دانش‌گاه، در این باره می‌گوید: «روی روان ما تأثیر می‌کند و روان ما را از کنترل خارج می‌کند؛ دوم این که وقت ما ناحق ضایع می شود.» صدیقی، می‌افزاید که استفاده‌ی زیاد از شبکه‌های مجازی، به دلیل ایجاد وابستگی به خود و این فضا، به روبط اجتماعی کاربران نیز صدمه می‌زند.
جمال‌الدین سلیمانی، یکی دیگر از جامعه‌شناسان، می‌گوید که استفاده از شبکه‌های اجتماعی در افغانستان به دلیل محتوای «غیرعلمی و غیرحرفه‌ای» باعث پرورش جوانان کم‌ظرفیت و پرخاش‌گر می‌شود.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی چه برای یادگیری و چه برای وقت‌گذرانی، بخشی از زندگی شهروندان به ویژه جوانان شده که با گذشت زمان، همه‌گیرتر و اعتیادآورتر نیز می‌شود و به باور کارشناسان، برای کاهش آسیب‌پذیری در این فضا، نیاز است که برای استفاده‌ی سودمند آن فرهنگ‌سازی شود.
