افغانستان سُغورته (بیمه) قانونینینگ ایکینچی مادهسی شوندهی دیېدی؛ بیمه قیلووچی و بیلمه قیلهدیگن اورتهسیدهگی شرطنامه بار، اونگه کوره، بیمه قیلووچی معلوم بیمه بدلی عوضی گه قرشی تاماننینگ ضررینی قاپلش مجبوریتینی آلهدی. اوشبو قانون خادملر، اوقووچیلر و طلبهلر بیمهسی، هوا یولی بیمهسی، ترانسپورت واسطهلری تولیق بیمهسی، سیاحت بیمهسی،… یانغین بیمهسی، ساغلیق بیمهسی و باشقه توردهگی بیمهلرنی اوز ایچیگه آلهدی.
شو بیلن بیرگه، بعضی عیاللر گه کوره، کوپلب ایش جایلریده نهفقط خادملر اوچون بیمه موجود اېمس، بلکه بو حقده گپیریش هم اعتبار گه آلینمهیدی.
کابل یشاوچیسی ۴۰ یاشر زهرا، ایکی دههدن بیری دولت مکتبلریدن بیریده درس بیرگن و حاضرگچه هېچ قندهی بیمهدن فایدهلنه آلمهگن، توزیلمهدهگی بیپروالیک طفیلی مالیهوی تأمیناتسیز، ناانیق و خواطرلی کېلهجک بیلن یوزلشیش گه مجبور بولگنینی ایتهدی. او شوندهی دیېدی: «مین ۲۰ ییلدن بیری درس بیرگن من؛ بیراق بیزنینگ شرطنامهلریمیزده بیمه حقیده هېچ قندهی سۉز یوق. کسللنگنیمده و بیر هفته ایشلمهی قالگندیم، ایش حقیم توختهتیلدی، هېچ قندهی یاردم آلمهدیم و اگر وضعیتیم ېنهده یامانلشسه، نیمه قیلهمن، بیلمهی من.»
کاپیسالیک ۳۸ یاشر فاطمه، او بیر خصوصی کسلخانهده ایشچی صفتیده فعالیت قیلهدی ایتیشیچه، کسللیک یا که شخصی معمالر یوزهگه کیلگنده، عیاللر هېچ قندهی کفالتسیز ایشدن بوشهتیلهدی و هېچ قندهی موسسه جوابگر بولمهیدی. اونینگ کوپهیتیریشیچه: «بوتون حیاتیم دوامیده مین توشینمهگن ایدیم که، ایشچی هم بیمه گه ایگه بولیشی کېرهک؛ بیزنینگ هېچ قندهی شرطنامه بیمهمیز یوق. اگر کسللنسک یا که بیرار معما یوزهگه کېلسه، درحال ایشیمیزدن بوشهتیلهمیز و هېچ کیم جوابگر بولمهیدی.»
بیمه فقط مالیهوی واسطه اېمس، بلکه کسللیک، حاملهدارلیک، ایشدهگی حادثهلر و کسبی معمالر گه قرشی اېنگ مهم حمایه قلقانلریدن بیری دیر. ایشلهیاتگن عیاللر گه کوره، بیمه بولمهگنلری و آدملرنینگ بو حقده خبرسیزلیگی عیاللرنی ایشدهگی برقرار بولمهگن و خوفلی شرایطلرده قالدیرماقده.
کابل یشاوچیسی ۲۸ یاشر سهیلا، بیر خصوصی نهاد خادمی، عیاللر اوچون ایش و ساغلیق بیمه مجبوری بولیشی کېرهک دیېدی. اونینگ فکریچه، بیمه عیاللرنینگ ایشدهگی خوفسیزلیگی و ساغلیغینی تأمینلشی، شونینگدیک، اولرنی ایش محیطیدهگی ضعیفلیکلردن حمایه قیلیشی ممکن. او شوندهی دیېدی: «افسوس که بیز بیمه سۉزی کم ایشلهتیلهدیگن جمعیتده یشهیپمیز و بیمه شرایطلری بیز اوچون یرهتیلمهگن؛ عیاللر اوچون بیمه جوده ضرور، ایشسیزلیک، کسللیک یا که حاملهدارلیک شرایطیده او قۉللب-قوتلاوچی صفتیده خذمت قیلیشی ممکن. اېنگ کتته احتیاجیمیز ساغلیقنی بیمه قیلیش ساحهسیده بولیب، بو بیز اوچون اېنگ مهم دیر.»
شو بیلن بیرگه، بعضی عیال حقوقی فعاللری و اقتصاد شناسلر، بیمهنی بیر شخص خصوصاً ایشلهیاتگن عیاللر اوچون ضرور دیب حسابلهیدی و اونینگ یوقلیگی مالیهوی خوفسیزلیک و ایشدهگی حمایهنی خوف آستیگه قوییشینی تأکیدلهیدی.
عیال حقوقی فعالی تهمینه منگل شوندهی دیېدی: «عیاللرنینگ بیمه حقوقیدن خبردار بولیشی جوده مهم دیر. بیمه عیاللرنینگ مالیهوی خوفسیزلیگی اوچون کوچلی تیهنچ دیر. کوپلب عیاللر افغانستانده بیمهنینگ افضللیکلرینی بیلمسلیکلری سببلی اوندن محروم دیر. بیمهنینگ یوقلیگی عیاللرنی اېنگ کیچیک حادثهلرده هم جدی ضعیف حالت گه سالیشی ممکن.»
اقتصاد شناس احمدولی سازش هم شوندهی دیېدی: «گرچی اقتصادی خرهجتلر آلدیندن انیق بولمسه هم، بیمه قیلینگنده خرهجتلرنی آلدیندن بشارت قیلیشی، تحلیل قیلیش و بهالش ممکن بولهدی؛ یعنی بیر معناده کېلهجکنی حاضرگی زمانگه آلیب کېلهمیز. بیمه کوتیلمهگن قشاقلیکنینگ آلدینی آلهدی و شخصلرنی چقور قشاقلیککه توشیشدن سقلهیدی. انقراض دوریده او قۉللب-قوتلهیدی، انسان قدر-قیمتینی حمایه قیلهدی و آدملرنی سرمایه یاتقیزیش گه اوندهیدی.»
شو بیلن بیرگه، بعضی حقوقی مسئلهلر بوییچه متخصصلر بیمهنینگ اهمیتیگه اورغو بیریب، ایشچیلرگه خصوصاً خوفلی کسبلرده ایشلاوچیلر گه بیمه تأمینلهمسلیک ایش بیروچی تامانیدن حقوقی بوزیلیش صفتیده قرهلیشی ممکنلیگینی آگاهلنتیرهدیلر.
حقوق شناس زیبا زحل گه کوره: «افغانستان ایش قانونیده و افغانستان تامانیدن قبول قیلینگن ایریم خلقارا ایش قانونلریده، جملهدن خلقارا ایش تشکیلاتی کنوانسیونلریده، ایشچیلرنی ایشدهگی خوف و ساغلیق معمالریدن حمایه قیلیش اوچون بیمه مجبوری اساسی حقوق صفتیده حسابلنهدی. ایشچیلر گه، خصوصاً خوفلی یا که آغیر ایشلر بجریشده بیمه تأمینلهمسلیک ایش بیروچی تامانیدن حقوقی بوزیلیش صفتیده کوریلیشی ممکن و بو فقرالیک همده جنایی جوابگرلیکنی کیلتیریب چیقرهدی.»
اسلام امیرلیگی مالیه وزیرلیگی مسئوللری، قویاش ۱۴۰۰-ییل، ۲۲-حوتده، رسمی خط آرقهلی افغانستانده برچه بیمه کمپنیهلری فعالیتینی توختهتگنینی اعلان قیلدیلر، بونی بیمه مسئلهلرینی اسلام شرایط نقطهی نظریدن قیته کوریب چیقیش مقصدیده قیلیندی.
