افغانستانده کیچیک یاشده تورموش گه چیقریش خاتین-قیزلرنینگ انسان حقلری اېنگ قیینچیلیکلریدن حسابلنهدی؛ انده-سنده عایلهلر قیزلرینی کیچیک یاشلیگیده مجبوری تورموش گه چیقرهدی و قیزلرنینگ بالهلیگینی وقتدن آلدین سوندیرهدیلر.
تخارلیک ۳۰ یاشر حلیمه گه کوره، تورموش گه چیقریلگن پیتیده فقط ۱۲ یاشر بولگن؛ بو یاش قانون اساسیده باله حسابلنهدی و مستقل قرار قبول قیلیش کوچیگه ایگه اېمس. توی قیلیشی دستلب زورهوانلیک و مجبوریت بیلن باشلنگنینی قوشیمچه قیلهدی، حلیمه.
او شوندهی دیېدی: «یخشی کونیم یوق اېدی، ۱۸-۱۷ ییل بولهدی توی قیلگنیمدن، ۷ ته بالم بار آتم کیچیکلیگیمده مجبوری تورموش گه چیقردی قبول قیلمهدیم آتم کلتکلهدی قبول قیلیشیم اوچون، ایریم میندن ۱۵ یاش کتته.»
اونینگ نیچه ییللیک قۉشمه تیریکچیلیگی، زورهوانلیک، جنجل و نارضالیک بیلن اوتگن.
حلیمه گه کوره، یاشلری اورتهسیدهگی کتته فرق و ایرینی تنلش حقی بیریلمسلیگی، حیاتینی برباد قیلدی و نهایت ایریدن اجرهلدی. اونینگ ایتیشیچه: «حیاتیمیز کوپ قیینیچلیک و معمالر بیلن اوتردی و کوپ اورردی، اولدن هم راضی اېمس اېدیم و ایریمنینگ یاشی میندن جوده هم کتته و نهایت اجرهشدیم.»
حاضر، حلیمه ۷ باله آنهسی؛ بالهلریدن بیری او بیلن تیریکچیلیک قیلهدی و باشقه بیر بالهسی آنهسی آلدیده دیر. اونینگ ایتیشیچه، آتهسی انچه ییل آلدین آلگن قراریدن افسوسده؛ بیراق بو افسوسلیک یوقاتگن حیاتینی قیته تیکلهی آلمهگن.
حلیمهنینگ حکایهسی، افغانستانده کیچیک یاشده مجبوری تورموش گه چیقریلگنلرنینگ بیر بیلگیسی؛ عایلهلر قیزلرنینگ راضیلیگی و کېلهجگی حقیده اویلهمسدن، اولرنینگ تقدیری حقیده قرار قبول قیلیب و بوندهی تویلر گه سبب بولهدی.
حقوقشناسلردن بعضیلری، بوندهی ایشنی خاتین-قیزلر گه قرشی بیر تور زورهوانلیک دیب، بو معما ساغلیق، عایلهوی زورهوانلیک و عیاللر اورتهسیده اوزینی اولدیریش کبی یامان عاقبتلر گه آلیب کیلیشی حقیده آگاهلنتیریشهدی.
اولرنینگ ایتیشیچه، کیچیک یاشده تورموش گه چیقریش خاتین-قیزلرنینگ انسان حقوقینی انیق ایاغ آستی قیلیش دیر؛ چونکی کېلهجک ایرنینگ تنلش حقی بیریلمسلیگی، اولرنینگ روحی و ایرکین حیاتی بولیشیدن محروم قیلیشگه سبب بولهدی.
حقوقشناس خاطره یاران، افغانستان مدنی قانونی ایکی تامان راضیلیگی بیلن نکاح باغلش گه تأکید اېتیلگنینی بیلدیرهدی. «۲۲ قانون مادهسی بالهلر حقینی قۉللب، بالهنینگ کیچیکلیکده (قانونی یاشنی تولدیرمسدن) تورموش گه چیقریلیشنی تقیقلهیدی. شونینگ اوچون نکاح قیلیشنی نظارت قیلیش اوچون میکانیسم قانونی بار، بیراق عملده ایریم قیینچیلیک بیلن روپهره دیر.»
شو بیلن بیرگه، کیچیک یاشلیگیده تورموش گه چیقیشنی تجربه قیلگن بعضی قیزلرنینگ ایتیشیچه، عایلهلرنینگ اقتصادی قیینچیلیگی، چېکلاولر و جمعیتدهگی ناتوغری عنعنهلر سببلی عایلهلر اولرنی مجبوری شکلده تورموش گه چیقرهدی؛ بوندهی نکاحلر بعضی حالتلرده فزیکی و روحی زورهوانلیکلر گه آلیب کیلهدی.
کنرلیک ۱۶ یاشر مریم، جمعیت تامانیدن قضاوت قیلینمسلیگی و عایلهوی باسیم سببلی، شکایت قیلیش اوچون هېچ قچان حرکت قیلمهگنینی بیلدیرهدی.
او شوندهی دیېدی: «آتم و آنم ایکیلهسی عایلهمیز اوچون یخشی اېکنلیگینی ایتدیلر مین راضی اېمس اېدیم اولرنینگ قراریگه قرشیلیک قیله آلمهدیم، هېچ جایگه شکایت قیلمهدیم چونکه مردملر آرتیمدن یامان گپیرهدی.»
تخار یشاوچیسی ۲۰ یاشر ندا، اقتصادی مشکل کیچیک یاشلیگیده تورموش گه چیقیش گه اصلی عاملی اېکنینی معلوم قیلهدی. اونینگ ایتیشیچه: «آته و آنهم مجبوری شکلده تورموش گه چیقردی چونکی اقتصادی مشکلیمیز بار اېدی عایلهمیز اوستیده باسیم کوپ بولگندی و مینی تورموش گه چیقیشیم گه مجبور قیلدیلر.»
عینحالده، عیال حقوقی فعالی تهمینه منگل، افغانستانده عیاللرنینگ قۉللب-قوتلاوچی ایچکی نهادلرنینگ فعالیتی کمهیشیگه قرهمسدن، دولت ایجابی یوللر بیلن کیچیک یاشده توی قیلیشگه مانع بولیشی ممکن دیېدی.
او شوندهی دیېدی: «مملکتده عیاللرنی قۉللب-قوتلاوچی نهادلر محلی رهبرلر بیلن خبردار قیلیش، عایلهلرنی حقوقی و اقتصادی حمایه قیلیش و تورموش گه چیقیشنی رسمیلشتیریش آرقهلی، مجبوری تورموش گه چیقریشنی کمهیشیگه یاردم بیریشلری ممکن.»
شرعیت نقطهی نظریدن راضیلیک، فکری و جسمانی بولوغ گه یېتیشیش، نکاحنینگ اساسی شرطلریدن حسابلنهدی.
دین عالمی قطبالدین مجتهد شوندهی دیېدی: «عقد صحی هم بولسه، نکاح عقلی، فکری بلوغ و قیزنینگ راضیلیگی همده جسمانی و روحی ضررسیز بولیشی درکار.»
شو بیلن بیرگه، اسلام امیرلیگی امر معروف و نهی منکر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی سیفالاسلام خیبر، اوتگن بیر ییل دوامیده یوزلب کیچیک یاش و مجبوری نکاح آلدی آلینگنینی ایتهدی. اونینگ ایتیشیچه: «اماملر بیلیشهدی بوندهی نکاح مجبوری دیر ېنه هم نکاح باغلشهدی قانون نقطهی نظردن جزالنتیریلیب عدلی و قضایی ارگانلر گه تاپشیریلهدی. محتسبلر، دین عالملری و قوم آقسقاللریگه اهالینی خبردار قیلیب و کیچیک یاش همده مجبوری نکاح گه توسیق بولیشلری بیلدیریلگن.»
عینحالده، بیرلشگن ملتلر تشکیلاتینینگ بالهلرنی قۉللب-قوتلاوچی صندیغی (یونیسف) میلادی ۲۰۲۵-ییلگی گزارشیده آسیا جنوبیده ۲۹۰ میلیون قانونی یاشنی تولدیرمسلیک نکاح بولگنی و افغانستان اولر آرهسیده اېنگ یوقاری بولگنینی اعلان قیلگن. یونیسف، کمبغللیک و مکتبلر دروازهسی باغلیق قالیشینی افغانستانده کیچیک یاشده تورموش گه چیقیش اصلی عامللریدن دیگن.
