خلاصهی اجرایی
این نظرسنجی ملی به هدف بررسی میزان شوخطبعی و شادی در میان جوانان ۱۸ تا ۳۵سالهی افغانستان در سال ۲۰۲۵ انجام شده است. نتایج نشان میدهد که ۶۲ درصد از جوانان خود را شوخطبع میدانند و ۸۱.۵ درصد از طنز برای کاهش استرس استفاده میکنند.
نکتههای کلیدی
- حجم نمونه: ۵۰۰ جوان از ۲۲ ولایت.
- روش: نظرسنجی مقطعی با پرسشنامهی ساختاریافته.
پیشینهی مطالعه
شوخطبعی و شادی، از عاملهای مهم سلامت روان و رفاه اجتماعی اند که در بهبود کیفیت زندگی، کاهش استرس و تقویت روابط اجتماعی نقش اساسی دارند. نظریههای مختلفی همچون نظریهی برتری، ناسازگاری، تخلیه و ارتباطی، طنز را از زاویههای گوناگون توضیح داده اند. پژوهشها نشان داده اند که طنز میتواند اضطراب و افسردگی را کاهش دهد، سلامت جسمی را تقویت کند و کیفیت روابط اجتماعی را بهبود بخشد. مطالعات بینالمللی و منطقهای در کشورهای مختلف از جمله ترکیه، جاپان، ایران، عربستان سعودی و پاکستان، نیز تأیید کرده اند که جوانان از طنز به عنوان ابزاری برای مقابله با فشارهای روانی استفاده میکنند؛ هرچند عاملهای فرهنگی و اجتماعی در نوع و میزان استفاده از طنز تأثیرگذار اند. با وجود این، شکافهایی در ادبیات علمی وجود دارد از جمله کمبود مطالعات در جوامع تحت تنش و بحران، کمتوجهی به تفاوتهای فرهنگی و نبود پژوهشهای جامع در میان جوانان کشورهای در حال توسعه. افغانستان با بافت اجتماعی خاص، جمعیت جوان گسترده و میراث فرهنگی غنی، زمینهای منحصر به فرد برای بررسی طنز و شوخطبعی دارد؛ اما تا کنون پژوهش جامعی در این زمینه صورت نگرفته است. انجام این مطالعه میتواند الگوهای شوخطبعی جوانان افغان، نقش طنز در مقابله با استرس و تفاوتهای جنسیتی و منطقهای را روشن کرده و مبنایی برای برنامههای فرهنگی، آموزشی و سلامت روان در کشور فراهم کند.
روششناسی
طراحی مطالعه
- نوع مطالعه: توصیفی-مقطعی.
- جامعهی آماری: جوانان ۱۸ تا ۳۵سالهی افغانستان.
- روش نمونهگیری: تصادفی طبقهبندیشده.
- ابزار گردآوری داده: پرسشنامهی ساختاریافته–بستهی (چاپی و آنلاین).
متغیرهای اصلی
- متغیرهای جمعیتشناختی: سن، جنسیت، محل سکونت، وضعیت شغلی.
- متغیرهای وابسته: میزان شوخطبعی، نوع شوخی، زمان شوخی، محیط شوخی.
- متغیرهای کنترل: سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی.
روش تحلیل
- نرمافزار: SPSS v.28
- آزمونهای آماری: کای اسکوئر، t-test، ANOVA
پوشش جغرافیایی و جمعیتشناسی
نظرسنجی در ۲۲ ولایت افغانستان انجام شده است و ۵۰۰ جوان در آن شرکت کرده اند.
توزیع جغرافیایی
- کابل: ۱۴ درصد (بالاترین مشارکت)
- هرات: ۱۲ درصد
- فاریاب: ۱۱.۲ درصد
- نیمروز، فراه، هلمند: ۰.۲ درصد (کمترین مشارکت)
توزیع جنسیتی
- زنان: ۵۹.۶ درصد
- مردان: ۴۰.۴ درصد
گروههای سنی
- ۱۸ تا ۲۵ سال: ۴۸.۲ درصد
- ۲۵ تا ۳۰ سال: ۳۹.۴ درصد
- ۳۰ تا ۳۵ سال: ۱۲.۲ درصد
محل سکونت
- شهری: ۸۷.۶ درصد
- روستایی: ۱۲.۴ درصد
وضعیت شغلی
- بیکار: ۴۲ درصد
- شاغل: ۳۴.۴ درصد
- دانشجو: ۲۳.۶ درصد
یافتههای اصلی
میزان شوخطبعی
بیشتر شرکتکنندگان (۶۲ درصد) در این نظرسنجی، خود را فردی شوخطبع دانسته اند؛ در حالی که ۳۸ درصد چنین برداشتی از خود نداشته اند.
تفکیک جنسیتی نشان داد که مردان با ۶۹.۸ درصد، بیشتر از زنان (۵۶.۷ درصد) خود را شوخطبع توصیف کرده اند.
وقت تفریح
بیشتر از نیمی از جوانان (۵۲.۲ درصد) زمان مشخص برای تفریح در نظر دارند؛ در حالی که ۴۷.۸ درصد بدون زمان مشخص برای تفریح هستند.
محیط شوخی
بیشتر پاسخدهندگان (۵۵.۴ درصد) ترجیح میدهند در جمع خانواده شوخی کنند؛ در حالی که ۳۶.۲ درصد جمع دوستان را انتخاب کرده و ۸.۴ درصد هر دو محیط را مناسب دانسته اند.
بررسی الگوهای جنسیتی نشان میدهد که مردان بیشتر در جمع دوستان (۴۳.۱ درصد) یا در هر دو محیط (۴۵.۵ درصد) شوخی میکنند و تنها ۱۱.۲ درصد شان محیط خانواده را برای شوخی ترجیح داده اند. در مقابل، زنان بیشتر در هر دو جمع (۳۹.۹ درصد) شوخی میکنند و در مقایسه با مردان سهم بیشتری در محیط خانواده (۲۶.۵ درصد) دارند.
نوع شوخی
بیشتر جوانان (۶۴.۲ درصد) شوخیهای کلامی مانند لطیفه و طنز را ترجیح میدهند و ۳۵.۶ درصد به شوخیهای فیزیکی گرایش دارند.
از منظر جنسیتی، ۷۲.۲ درصد مردان و ۵۸.۷ درصد زنان شوخی کلامی را انتخاب کرده اند. شوخی فیزیکی در میان مردان (۳۸.۹ درصد) اندکی بیشتر از زنان (۲۷.۵ درصد) گزارش شده است.
زمان شوخی
بیشتر پاسخدهندگان (۸۳.۷ درصد) بیان کرده اند که در زمان تفریح، مهمانی و استراحت شوخی میکنند. تنها ۱۵.۹ درصد شوخی را هنگام کار یا تحصیل تجربه میکنند.
تفکیک جنسیتی، نشان داد که مردان (۷۳.۲ درصد) و زنان (۶۳.۷ درصد)، در زمانهای فراغت بیشتر به شوخی میپردازند؛ در حالی که شوخی در محیط کار یا تحصیل کمتر رایج است.
شوخی به عنوان راهی برای کاهش استرس
بخش بزرگی از شرکتکنندگان (۸۱.۵ درصد) تأکید کرده اند که از طنز و شوخی برای کاهش استرس و غم استفاده میکنند.
در این میان، ۶۴.۸ درصد مردان و ۵۹ درصد زنان، بر این نقش مثبت شوخی تأکید داشته اند.
تحلیل و بحث
یافتههای این نظرسنجی، نشان میدهد که شوخطبعی و شادی در میان جوانان افغانستان، علیرغم چالشهای موجود، همچنان نقش مهمی در زندگی آنها ایفا میکند. نکتههای برجسته عبارت اند از:
- غالبیت شوخیهای کلامی: بیش از دو_سوم جوانان به شوخیهای کلامی گرایش دارند که نشاندهندهی اهمیت زبان و فرهنگ شفاهی در جامعهی افغانستان است.
- تفاوتهای جنسیتی: مردان بیشتر از زنان خود را شوخطبع میدانند و الگوهای متفاوتی در محیط و نوع شوخی نشان میدهند.
- نقش کاهش استرس: بیشتر قریب به اتفاق جوانان از شوخی به عنوان مکانیزم مقابله با استرس استفاده میکنند که اهمیت آن را در سلامت روان نشان میدهد.
- محدودیتهای زمانی: نزدیک به نیمی از جوانان زمان کافی برای تفریح ندارند که میتواند بر کیفیت زندگی آنها تأثیر منفی بگذارد.
نتیجهگیری
این نظرسنجی، نشان میدهد که شوخطبعی و شادی در میان جوانان افغانستان به ویژه در زمانهای فراغت و در جمع خانواده یا دوستان، نقش مهمی در کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی دارد. با وجود این که بیشتر جوانان خود را شوخطبع میدانند، عاملهایی چون نبود فرصتهای شغلی، محدودیت در برنامههای تفریحی و تفاوتهای جنسیتی در نوع و محل شوخی، از چالشهای جدی در مسیر افزایش نشاط اجتماعی محسوب میشوند.
پیشنهادها
باور بر این است که جوانان، ستون فقرات یک جامعه را تشکیل میدهند و وضعیت روحی و روانی آنها مستقیم بر ثبات، توسعه و آیندهی کشور تأثیرگذار است. شادی و نشاط در میان نسل جوان، تنها یک نیاز فردی نیست، بل یک ضرورت اجتماعی و ملی به شمار میرود.
بر بنیاد یافتههای این پژوهش، پیشنهادهای زیر ارائه میشود:
- توسعهی برنامههای تفریحی: ایجاد فضاهای مناسب و برنامههای تفریحی سالم برای جوانان.
- آموزش مهارتهای زندگی: تقویت مهارتهای مقابله با استرس و استفادهی سازنده از شوخطبعی.
- ایجاد فرصتهای شغلی: کاهش بیکاری به منظور بهبود وضعیت روانی جوانان.
- حمایت از تفاوتهای جنسیتی: درنظرگیری ویژگیهای مختلف جنسیتی در برنامهریزیها.
- پژوهشهای بیشتر: انجام مطالعات تکمیلی برای درک بهتر نیازها و چالشهای جوانان.
