در حالی‌که کشورهای اروپایی برای خارج‌کردن شهروندانش از افغانستان تلاش می‌کنند، در عین حال به منظور جلوگیری از موج جدید پناهنده‌گان به مرزهایش برای همکاری به پاکستان –برای مدت طولانی یک دولت منفور به شمار می‌رفت- رو آورده‌اند.
تنها ظرف یک هفته وزیران خارجۀ آلمان، هالند و بریتانیا از اسلام‌آباد دیدار کردند. این وزیران برای همکاری پاکستان در مورد بحران انسانی در افغانستان به این کشور وعدۀ کمک پول نقد کرده و از کمک پاکستان در زمینۀ خروج هزاران دیپلمات غربی و همکاران افغان‌شان از کابل تقدیر کرده‌اند.
در حالی‌که چارلز میچیل، رئیس شورای اروپا، جوزیپ بریل، مسئول سیاست خارجی اتحادیۀ اروپا پیام‌های دوستانه به پاکستان فرستاده‌اند، برنارد چلاگ‌هیک، سفیر آلمان در پاکستان می‌گوید، بدون همکاری اسلام‌آباد خروج کارمندان آلمانی و هالندی ناممکن بود.
این دوستی تازه به‌وجودآمده برای پاکستان در جزرومد دیپلماتیک یک تغییر چشم‌گیر به شمار می‌رود، زیرا اتحادیه اروپا از بهار امسال برای همکاری تنها روی هند دشمن اصلی پاکستان حساب باز کرده بودند. اتحادیۀ اروپا در ماه اپریل سال جاری استراتیژی هند- اقیانوس آرام را ایجاد کرد که به معنای افزایش همکاری اروپایی‌ها با هند علیه چین (متحد پاکستان) به شمار می‌رود. افزون بر این، بروکسل در ماه می گفت‌وگوی تجارت آزاد را با دهلی‌نو شروع کرد.
برگشت طالبان به قدرت، اکنون به پاکستان این فرصت را داده است تا خود را دوباره وارد بازی کند. پاکستان با استفاده از این توجه‌ها تلاش می‌کند وجهۀ بین‌المللی خود را بازسازی کرده و از موقعیت خود به عنوان مقصد اصلی مهاجران افغان به‌منظور گرفتن امتیازات برای اولویت‌های خودش مانند کمک‌های اقتصادی، مشوق‌های تجاری، مسافرت‌های آزادانه‌تر به اروپا و حمایت دیپلماتیک در مورد منطقۀ مورد مناقشۀ کشمیر استفاده کند.
به قدرت رسیدن دوبارۀ طالبان در یک برهۀ حساس اتفاق افتاده است، زیرا پاکستان و اروپا هردو سرگرم مبارزه با پیامدهای خروج آمریکا از منطقه است. آمریکا برای مدت زمان طولانی مهم‌ترین تأمین‌کنندۀ سلاح و کمک به پاکستان بود، زیرا این کشور از همکاری پاکستان در افغانستان استفاده می‌کرد. اما از زمانی‌که این روابط دوستانه به سردی گراییده است، اسلام‌آباد تلاش می‌کند با کشورهای دیگر ارتباط دوستانه برقرار کند. اروپا که با تصمیم خروج آمریکا پا در هوا مانده، حالا باید بدون کمک آمریکا از منافع خود در منطقه محافظت کند.
دوستان نیازمند
پاکستان پیش از بحران افغانستان در بروکسل محبوبیتی نداشت. این کشور محافظه‌کار اسلامی به وضعیت حقوق بشری و ایفای نقش دوگانه در افغانستان همواره مورد شماتت قرار داشت. در حالی‌که اتحادیه اروپا در بخش تجارت برای پاکستان یک شریک مهم تلقی می‌شود، اما این کشور در فهرست اولویت‌های اتحادیه اروپا در رده‌های پایین قرار داشت. اما با به قدرت رسیدن طالبان در ماه گذشته، تمام این موضوعات تغییر کرده است.
اسلام‌آباد در کمک به مقام‌های خارجی برای خروج از کابل نقش مهمی ایفا کرده است. با همکاری پاکستان ۲۴۹ شهروند هالند، ۲۰۱ شهروند بلجیم، ۲۱۶ ایتالیایی و ۲۷۳ دانمارکی توانستند از افغانستان خارج شوند. افزون بر این، پاکستان در روند تخلیۀ ۴ هزار شهروند افغانستان که با نیروهای آمریکایی و ائتلاف در کابل کار کرده‌اند، همکاری می‌کند. طالبان به دلیل رابطۀ مستحکم با پاکستان به این کشور اجازه داده است به پروازهایش به افغانستان ادامه داده و سفارتش را در کابل باز نگهدارد، حتا در زمانی‌که اکثر کشورها برای خروج از افغانستان در تقلا افتاده‌اند.
سیگرید کائگ، وزیر امور خارجۀ هالند روز چهارشنبه در یک نشست خبری در اسلام‌آباد گفت، «ما پاکستان را تحسین و به آن احترام فوق العاده‌یی داریم و می خواهیم یک بار دیگر قدردانی خود را تکرار کنیم.»
دومینیک راب، وزیر امور خارجۀ بریتانیا نیز در اسلام‌آباد اعلام کرد که بریتانیا تیم‌هایی را به کشورهای همسایه افغانستان از جمله پاکستان می‌فرستد تا وضعیت کسانی را که از افغانستان وارد پاکستان می‌شوند، بررسی کرده و آنان را راهی بریتانیان کنند. او اعلام کرد که بریتانیا برای مقابله با بحران انسانی، یک کمک فوری ۳۰ میلیون پوندی را به کشورهای همسایه افغانستان می‌فرستد که پاکستان در صدر آنان قرار دارد.
او می‌گوید، «پاکستان برای بریتانیا یک شریک مهم محسوب می‌شود.»
اروپا معتقد است که پاکستان در دراز مدت در جلوگیری از موج جدید پناهنده‌گان نقش حیاتی دارد. میزبانی از پناهنده‌گان در اروپا یک موضوع سمی به شمار می‌رود و این قاره مصمم است که از موج مهاجرانی که در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به مرزهایش رسید جلوگیری کند. پس از به قدرت رسیدن طالبان در ماه گذشته، اتریش قول داد که هیچ پناهندۀ افغانستانی را نمی‌پذیرد و امانویل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه گفت که اروپا باید از خود در برابر موج جدید از مهاجرت‌های نامنظم محافظت کند. این دقیقا همان نقطه‌یی است که رهبران اروپا نیازمند کمک پاکستان است. این کشور میزبان میلیون‌ها پناهندۀ افغانستان است و اروپا امیدوار است پاکستان از تعداد بیشتری از مهاجران میزبانی کند.
همین دو ماه پیش زمانی که وزیران خارجۀ آلمان و پاکستان باهم دیدار کردند، وزیر خارجۀ آلمان به وضعیت نامساعد اقتصاد پاکستان، قوانین توهین‌آمیز و سرکوبگرانه و عدم حمایت از اقلیت‌ها اشاره کرد.
لحن آقای هایکو ماس، در هفته گذشته کاملا متفاوت بود، «پاکستان به عنوان همسایۀ افغانستان تأثیر این بحران را به‌گونۀ ویژه احساس می‌کند. آلمان منطقه را به حال خود رها نمی‌کند. علاوه بر تعهدات مالی، ما به حمایت از پروژه‌های مشخص مانند مدیریت مرزها ادامه خواهیم داد.»
سیگرید کائگ، وزیر امور خارجۀ هالند در اسلام‌آباد گفت، «ما از نقش دراز مدت پاکستان در میزبانی از پناهنده‌گان افغانستان قدردان و سپاسگزاریم. ما در جست‌وجوی راه‌هایی هستیم که از طریق آن‌ها بتوانیم به پاکستان به عنوان کشوری که میزبان پناهنده‌گان است، کمک کنیم. ما می‌خواهیم در پاکستان سرمایه‌گذاری کنیم و با استفاده از بهبود وضعیت اقلیمی توجه کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری را در خود پاکستان جلب کنیم.»
یک مساعدت ساده
پاکستان با آگاهی از قدرت نفوذش، تلاش می‌کند تا علاوه بر تغییر وجهۀ جهانی‌اش برای به‌دست آوردن امتیازهای تجاری و اقتصادی نیز پافشاری کند.
شاه‌محمود قریشی، وزیر خارجۀ پاکستان از همتای بریتانیایی‌اش خواست تا پاکستان را از «فهرست سرخ» بریتانیا حذف کند. براساس این فهرست، مسافرت شهروندان کشورهایی که گمان می‌رود شیوع ویروس کرونا در آن‌ها شدید باشد، به بریتانیا ممنوع است. وزیر خارجۀ بریتانیا تأیید کرد که مقام‌های دو کشور برای بررسی این موضوع روز دوشنبه باهم دیدار می‌کنند. موضوعی دیگری که از وزیر خارجۀ بریتانیا خواسته شد، حذف نام پاکستان از «فهرست خاکستری» بود. براساس این فهرست که به‌نام گروه ویژۀ اقدام مالی یاد می‌شود، کشورهایی که مشغول پولشویی یا حمایت مالی از تروریستان است در این فهرست قرار می‌گیرند. این فهرست علاوه بر این‌که وجهۀ پاکستان را در سطح بین‌المللی لکه‌دار و دسترسی این کشور به اعتبارات بین‌المللی را نیز سخت‌تر می‌کند.
اسلام‌آباد تلاش می‌کند تا کشورهای اتحادیۀ اروپا را به حفظ طرح تجارتی موسوم به جی‌اس‌پی+ راضی کند، طرحی که به پاکستان اجازه می‌دهد تا کالاهای خود را با تعرفۀ پایین یا بدون تعرفه به کشورهای اروپایی صادر کند. این طرح به بهبود وضعیت حقوق بشر، از جمله رعایت حقوق کودکان کار، آزادی بیان و مذهب منوط است، اما گروه‌های مدافع حقوق بشر بدترشدن وضعیت حقوق بشری در این کشور را مستندسازی کرده‌اند.
خواستۀ دیگر پاکستان از کشورهای اروپایی، مجوز پرواز به خطوط هوایی بین‌المللی پاکستان به اتحادیه اروپاست. پروازهای هواپیماهای خطوط هوایی بین‌المللی پاکستان یا پی‌آی‌ای در ماه جون سال گذشته پس از آن لغو شد که گزارش شد، لیسانس صدها پیلوت این خطوط هوایی جعلی‌ست.
افزون بر این، پاکستان برای میزبانی از پناهنده‌گان در حال ورود افغانستان به پاکستان، خواستار کمک‌های اقتصادی شد که بسیاری از کشورهای اروپایی حسب‌المقدور به اجرای آن متعهد شدند. خواست دیگر پاکستان از کشورهای اروپایی حمایت دیپلماتیک از کشمیر است، منطقه‌یی که هردو کشور هند و پاکستان بر آن ادعای مالکیت دارند.
به نظر می‌رسد پاکستان می‌خواهد با کشورهای اروپایی به یک توافق پربار دست یابد، شبیه به توافقی که ترکیه برای جلوگیری از ورود پناهنده‌گان به اروپا با این قاره انجام داد. پاکستان نیز می‌خواهد همین استراتیژی را دنبال کند.
ظاهراسلم جانجوا، سفیر پاکستان در اتحادیه اروپا می‌گوید، «اگر پناهنده‌گان به پاکستان سرازیر شوند روی ما تأثیرگذار خواهد بود و ممکن است آنان در پاکستان توقف نکرده و از آنجا به دیگر کشورها بروند این مربوط به کشورهای دیگر است تا سهم خود را ادا کنند.»
پاکستان از سال ۱۹۷۹ همزمان با تهاجم شوروی به افغانستان، برای برقراری ارتباط دیپلماتیک، تجاری و لوجستیکی میان افغانستان و دیگر کشورها نقش حیاتی داشته است. حالا که افغانستان به‌دست طالبان افتاده است و پاکستان نیز این گروه را به خوبی می‌شناسد، به نظر می‌رسد هر کشوری که بخواهد با طالبان وارد معامله شود نیازمند همکاری و کمک پاکستان خواهد بود.
پاکستان به ادامۀ تعاملات غرب امیدوار است و هشدار داده است که اگر این تعاملات انجام نشود کشورهای غربی باید منتظر پیامد آن باشد.
شاه‌محمود قریشی می‌گوید، «به حال خود رها کردن خطرناک است و هیچ‌کسی از آن نفع نمی‌برد. و کسی هم نمی‌تواند پیامد آن را پیش‌بینی کند.» مشخص نیست که منظور آقای قریشی پاکستان بود یا افغانستان.
منبع: پولتیکو
برگردان: علی احمدی
