آمارهای به دست‌آمده از وزارت صحت کشور و ریاست‌های صحت ولایت‌ها نشان می‌دهد که بیش به یک‌هزار داروخانه در مرکز و ولایت‌های کشور ثبت این وزارت نبوده و به‌گونه خودسر فعالیت می‌کنند.
وزارت صحت کشور تا کنون نتوانسته جلو فعالیت غیرقانونی این داروخانه‌ها را بگیرد. بررسی‌های سلام‌وطندار نشان می‌دهد که وزارت صحت و ریاست‌های صحت ولایت‌ها، آمار دقیق داروخانه‌های را که غیرقانونی فعالیت می‌کنند، ندارند.
به گفتۀ مسئولان وزارت صحت، شمار اندکی از این داروخانه‌ها از سوی وزارت صحت مسدود شده و پس از چندی، دو باره به فعالیت آغاز کرده‌اند.
شهروندان کشور از فعالیت خودسر داروخانه‌ها و ارائه خدمات غیرمعیاری آن‌ها شاکی اند و حکومت را در این زمینه به بی‌کفایتی و عدم توجه متهم می‌کنند.
قسیم، یکی از باشنده‌گان کابل در گفت‌وگو با سلام‌وطندار می‌گوید، خدماتی را که داروخانه‌ها ارائه می‌کنند، به هیچ روی معیاری نیست. به گفتۀ او، اکثریت داروخانه‌ها، داروی بی‌کیفیت وارد می‌کنند و این سبب شده است که بیمار‌داران جهت مداوا به کشورهای همسایه – پاکستان و هند – بروند.
او در این گفت‌وگو تأکید کرد که نسخه‌های اکثریت پزشکان را جز داروخانه‌های مربوط به خودشان، هیچ داروخانۀ دیگر خوانده نمی‌تواند.
فعالیت داروخانه‌های بدون مجوز به پایتخت خلاصه نمی‌شود. جواد توانگر، یکی از باشنده‌گان ولایت هرات می‌گوید، بیمارانی که نزد پزشک مراجعه می‌کنند، به دلیل کم‌کیفیت بودن دارو، به دردشان افزوده می‌شود.
او می‌گوید که مرزهای کشور به روی تمامی کسانی که از کشورهای بیرونی دارو وارد می‌کنند، باز است و داروهای که وارد می‌شود، از سوی وزارت نظارت نمی‌شود.
باشنده‌گان ولایت بلخ نیز از فعالیت داروخانه‌های غیرقانونی با ارائه خدمات کم‌کیفیت شاکی اند. نصیر احمد، باشنده این ولایت می‌گوید که وزارت صحت فعالیت داروخانه‌ها را نظارت نمی‌کند. او از قیمت بلند و فراوانی داروهای «تاریخ‌تیرشده» در داروخانه‌های این ولایت شکایت دارد. به گفتۀ او، اکثریت داروها تاریخ‌شان گذشته و با آن‌هم داروخانه‌ها به بیماران از همین داروها می‌دهند.
داروخانه‌های غیرقانونی چه‌گونه فعالیت می‌کنند؟
داروخانه‌های بدون مجوز در تمام ولایت‌ها بدون هیچ نوع محدودیت و پی‌گیری فعالیت می‌کنند. شماری از این داروخانه‌ها با آن‌که شناسایی و فعالیت‌شان متوقف شده، اما دوباره به فعالیت آغاز کرده‌اند. در برخی ولایت‌ها آمار دقیقی از داروخانه‌های بدون مجوز وجود ندارد. مسئولان صحی، دلیل مشخص نبودن داروخانه‌های بدون مجوز را ناامنی و سهل‌انگاری مسئولان محلی عنوان می‌کنند.
بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی وزارت و ریاست‌های صحت ولایت‌ها، بیش‌ترین داروخانه‌های غیرقانونی در ولایت ننگرهار فعالیت دارند.
در برخی از ولایت‌ها، دلایل امنیتی و حضور جنگ‌جویان گروه طالبان سبب شده است که وزارت صحت نتواند تیم بررسی خود جهت بررسی بفرستد. ولایت‌های فاریاب، سمنگان، لغمان، بدخشان، کاپیسا، تخار، نیمروز و نورستان از ولایت‌هایی اند که تا کنون نظارت و بررسی نشده‌اند.
مسئولان ریاست‌های صحت شماری از ولایت‌ها فعالیت داروخانه‌های بدون مجوز را رد می‌کنند. ریاست‌های صحت ولایت‌های هرات، بلخ، بادغیس، سرپل، لوگر، غرنی، جوزجان، فراه و وردک می‌گویند که هیچ داروخانه غیرقانونی در این ولایت‌ها فعالیت ندارد و تمام داروخانه‌های این ولایت‌ها، قانونی و ثبت ریاست صحت عامه این ولایت‌ها اند.
در برخی از ولایت‌های دیگر، نیاز مردم به دارو سبب شده است که داروخانه‌ها بدون مجوز فعالیت کنند.
خلیل‌الله، مدیر قوانین صحی و بررسی ریاست صحت ولایت پنجشیر می‌گوید که داروخانه‌های این ولایت بر بنیاد تصمیم حکومت محلی پنجشیر فعالیت می‌کنند. او دلیل فعالیت داروخانه‌های بدون مجوز را، عدم دست‌رسی باشنده‌گان این ولایت به مراکز صحی عنوان می‌کند.
چرا فعالیت داروخانه‌های غیرقانونی متوقف نشده است؟
مسئولان وزارت صحت کشور می‌گویند که شمار داروخانه‌ها همه‌روزه در حال تغییر است و این وزارت تیم نظارتی کامل برای نظارت از کارکردهای آنان ندارد.
نعمتالله نوروزیان، رئیس انسجام خدمات بعد از مارکیت اداره ملی تنظیم ادویه و محصولات صحی می‌گوید که تیم‌های نظارتی همه‌روزه در حال بازرسی اند و در صورت دریافت شکایت و یا مواجه شدن با داروخانه‌های بدون مجوز، فعالیت‌شان را متوقف می‌کنند.
به گفتۀ نوروزیان، در سال جاری خورشیدی، مسئولان ۴۳ داروخانه در مرکز، به دادستانی معرفی شده‌اند. او افزود که در تشکیل فعلی وزارت، واحد‌های ولایتی وجود ندارد و به دلیل کمبود تشکیلات، ریاست‌ها خود را پاسخ‌گو نمی‌دانند.
آقای نوروزیان تصریح می‌کند که رقم درشت داروها از مراجع غیررسمی به‌گونه قاچاق وارد بازار کابل می‌شود و سپس به ولایت‌ها فرستاده می‌شود. به گفتۀ او، بیش‌ترین رقم داروهای بی‌کیفیت از پاکستان وارد کشور می‌شود. او در ادامه گفت که تیم‌های بررسی در هر هفته، از یک الی ده داروخانه، داروهای بی‌کیفیت ضبط می‌کنند.
نماینده‌گان مردم در مجلس، وزارت صحت کشور را مسئول این وضعیت می‌داند و این وزارت را به بی‌توجهی متهم می‌کنند. غلام حسین ناصری، عضو کمیسیون تفتش مرکزی مجلس نماینده‌گان می‌گوید، اگر بیماری پس از استفاده داروهای بی‌کیفیت و «تاریخ‌تیر» بمیرد، مسئول این مرگ وزارت صحت خواهد بود.
بر بنیاد معلومات اداره ملی تنظیم امور دوایی، در حال حاضر ۵۰ شرکت داخلی در افغانستان وجود دارد که ۱۵ درصد داروی مورد نیاز کشور را تولید می‌کنند و متباقی از کشورهای بیرونی وارد می‌شود.
بر اساس اطلاعات او، از میان تمامی شرکتهای که در کشور فعالیت می‌کنند، حدود پنج تا ده شرکت داروی نسبتاً با کیفیت تولید می‌کنند.
آمارهای به دست‌آمده از وزارت و ریاست‌های صحت نشان می‌دهد که در کل کشور، یازده‌هزار و ۴۵۰ داروخانه فعالیت دارد که از این میان در پانزده ولایت کشور، یک‌هزار و ۵۴۷ داروخانه بدون جواز فعالیت دارند. در هشت ولایت دیگر، شمار داروخانه‌های که بدون مجوز فعالیت می‌کنند، مشخص نشده است. دلیل مشخص نبودن داروخانه‌های بدون مجوز در این ولایت‌ها، ناامنی گفته شده است. آمارهای این وزارت نشان می‌دهد که در نه ولایت دیگر، تمامی داروخانه‌ها ثبت و راجستر اند.
