افراد دارای معلولیت در افغانستان، با چالش‌های جدی در زندگی فردی و اجتماعی شان روبه‌رو اند و این چالش‌ها، گاهی آنان را از دست‌رسی به حقوق اساسی شان و حضور در اجتماع محروم کرده است. گفت‌وگوی سلام‌وطندار با ۳۱ جوان دارای معلولیت شامل ۲۲ پسر و نُه دختر نشان می‌دهد که بی‌کاری، برخوردهای نابرابر در اجتماع و کم‌شناسی برای ازدواج، از مهم‌ترین چالش‌ها در زندگی جوانان دارای معلولیت است.
مشکلات اقتصادی و معیشتی
افراد دارای معلولیت در بسیاری از کشورها از حقوق ویژه از جمله دریافت معاش از سوی حکومت برخوردار اند؛ اما در افغانستان با وجود پشتیبانی حکومت، معاش برای افراد دارای معلولیت کم‌تر از نیاز ماهانه‌ی دیگر افراد است. حکومت سرپرست، اعلام کرده که معیار پرداخت معاش افراد دارای معلولیت را نوع و میزان معلولیت شان تعیین می‌کند؛ چیزی که بسیاری از افراد دارای معلولیت از آن ناراض اند.
شماری دیگر از افراد دارای معلولیت به دلیل آگاهی‌نداشتن از حقوق شان، هنوز به برنامه‌های حمایتی از سوی حکومت ثبت نام نکرده اند. در این گزارش، با ۳۱ جوان دارای معلولیت که در سیستم پرداخت معاش از سوی وزارت امور شهدا و معلولین شامل اند، گفت‌وگو شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که ۲۶ تن این جوانان، از اندک‌بودن معاش و تأخیر در پرداخت آن از سوی این وزارت شکایت دارند.
این ۲۶ تن، گفته اند که در دوره‌ی جمهوری ماهانه از پنج تا ۳۰ هزار افغانی معاش دریافت می‌کردند؛ اما اکنون این مقدار به سه هزار افغانی در ماه کاهش یافته است.
علی ۳۵ساله، باشنده‌ی کابل، می‌گوید که در بیش از سه سال گذشته حقوقش از سوی حکومت به گونه‌ی کامل پرداخت نشده است. او می‌افزاید: «هیچ گونه حمایت از سوی دولت صورت نمی‌گیرد؛ در دوره‌ی سابق خوب بود معاش یک سال را به گونه‌ی مکمل می‌داد؛ اما از زمانی که نظام تغییر کرده هیچ وقت معاش مکمل نگرفته‌ام.»
۲۷ تن این جوانان، گفته اند که نبود فرصت‌های شغلی برای افراد دارای معلولیت به بزرگ‌ترین مشکل آنان بدل شده است.
احسان، باشنده‌ی هرات که دارای معلولیت نابینایی است، می‌گوید با این که تحصیل‌اش در بخش علوم اجتماعی را به پایان رسانده؛ اما به دلیل نبود فرصت‌های کاری بی‌کار است. «هفت سال تجربه‌ی کاری در بخش آموزگاری در لیسه مسلکی روشن‌دلان را دارم؛ نُه ماه در یک مرکز یادگیری زبان کار کردم؛ اما به دلیل تحولات سیاسی اکنون بی‌کار استم.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
چالش‌های اجتماعی و فرهنگی
گفت‌وگوی سلام‌وطندار، نشان می‌دهد که برخوردهای نادرست در برابر جوانان دارای معلولیت سبب شده که شماری از آنان نتواند ازدواج کنند. ۱۶ فرد گفت‌وگوشونده در این گزارش، گفته اند که به دلیل وجود نگرش‌های منفی در اجتماع هنوز نتوانسته اند ازدواج کنند.
احمد ۲۶ساله، باشنده‌ی بلخ، می‌گوید که بارها تصمیم به ازدواج گرفته؛ اما به دلیل باورهای نادرست در اجتماع موفق به این کار نشده است. او می‌افزاید: «خانواده‌ی طرف مقابل می‌گفتند که دختر خود را به فرد دارای معلولیت نمی‌دهیم؛ چون او چه قسم زندگی کند و چه گونه روزگار را پیش ببرد؛ با این باور بسیار ناامید می‌شدم و به این فکر می‌کردم که چرا زندگی این گونه می‌گذرد.»
از میان ۳۱ گفت‌وگوشونده در این گزارش، ۱۶ تن گفته که از رفتارهای تبعیض‌آمیز و برخوردهای نادرست مردم آسیب دیده اند و این رفتارها انگیزه‌ی حضور در اجتماع را از آن‌ها گرفته است.
فرزانه‌ی ۳۳ساله، باشنده‌ی لغمان که یک پایش را در اثر انفجار ماین از دست داده، می‌گوید: «افراد گاهی رفتار زشت می‌کنند؛ وقتی چنین رفتار را ببینم از آن افراد دوری می‌کنم؛ چون به ما ارزش قایل نیستند.»
گفتوگوشوندگان این گزارش، انفجار ماین‌های به‌جامانده از جنگ، درگیری‌ها، رویدادهای ترافیکی و معلولیت مادرزادی را از دلیل‌های اصلی معلولیت شان عنوان می‌کنند. ۱۰ تن از گفتوگوشوندگان این گزارش دارای معلولیت مادرزادی اند، شش تن در اثر انفجار ماین‌های به‌جامانده از جنگ و ۱۴ در رویدادهای طبیعی، به معلولیت دچار شده اند.
عبدل منیر ۳۳ساله، باشنده‌ی پروان، می‌گوید که در ۲۴سالگی در اثر انفجار ماین هر دو پایش را از دست داد. «خانه‌ی ما بمباران شد؛ یک کودک و همسرم از بین رفتند؛ خودم و یک کودک دیگرم دچار معلولیت شدیم؛ از آن روز تا اکنون زندگی به دشواری می‌گذرد.»
۱۰ تن از گفتوگوشوندگان این گزارش، گفته اند که به خدمات بهداشتی دست‌رسی ندارند و شماری هم تجویز داروی نادرست را دلیل معلولیت شان می‌دانند.
روح‌الله، باشنده‌ی لغمان، می‌گوید که بسیاری از افراد داری معلولیت به خدمات آموزشی و بهداشتی دست‌رسی ندارند. «وسایل بهداشتی از سوی دولت یا کدام مؤسسه به ما داده نشده است؛ به خدمات بهداشتی هم به گونه‌ی درست دست‌رسی نداریم.»
مریم، باشنده‌ی کابل، می‌گوید: « وقتی بسیار سخت بیماری بودم، پیش داکتر رفتم؛ برایم داروی اشتباه داد؛ سه روز سر درد بودم؛ پس از آن دید چشمانم کم شد؛ هر قدر درمان کردم نشد که بینایی خود را داشته باشم.»
محمد‌الله، روان‌شناس، می‌گوید که رفتارهای تبعیض‌آمیز و برخورد نامناسب با افراد دارای معلولیت سبب ایجاد اختلال‌های روانی و مشکلات ضدشخصیتی در آنان خواهد شد. «افرادی که با تبعیض و رفتارهای نامناسب روبه‌رو می‌شوند از لحاظ روانی یک اختلال ضدشخصیتی اجتماعی را در خود تبارز می‌دهند؛ چون آن‌ها تصور می‌کنند که جامعه برای شان تنگ شده و هیج فردی از آن‌ها حمایت نمی‌کند.»
کمیته‌ی بین‌المللی صلیب سرخ در افغانستان، می‌گوید که این نهاد توانسته خدمات گسترده را به افراد دارای معلولیت فراهم کند.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
پرویزاحمد فیضی، سخن‌گوی کمیته‌ی صلیب سرخ در افغانستان، می‌گوید: «اکنون از ۸۵۸ کارمند، ۷۴۳ آن دارای معلولیت استند که ۸۷ درصد نیروی کار این برنامه را تشکیل می‌دهد. خدمات شامل جلسه‌های فیزیوتراپی، ساخت اعضای حرکی و مصنوعی، ویزیت در منزل، ارائه‌ی قرضه‌های کوچک بدون سود و و ارائه‌ی آموزش حرفه‌ای برای افراد دارای معلولیت است.»
نجم‌الدین هلال، ریس مرکز اورتوپیدی کمیته‌ی صلیب سرخ در کابل، می‌گوید که شماری قابل توجه افراد دارای معلولیت در این شفاخانه ثبت نام شده که به آنان خدمات بهداشتی ارائه می‌شود. «در تمام پروگرام بالاتر از ۸۰۰ تن کار می‌کنند که بیش از ۹۰ درصد شان دچار معلولیت اند؛ افراد داری معلولیت کار می‌کنند؛ ما در تمام مرکزهای خود بالاتر از ۲۶۰ هزار فرد دارای معلولیت را ثبت نام کردیم.»
با این همه، وزارت امور شهدا و معلولین، می‌گوید که اکنون ۱۹۰ هزار فرد دارای معلولیت در این وزارت ثبت اند که ماهانه به آن‌ها حقوق پرداخت می‌شود.
فیصل خاموش، سخن‌گوی این وزارت، می‌گوید: «شماری از افراد داراری معلولیت که به گونه‌ی مادرزاد دچار معلولیت شده بودند، در فرم نظامی ثبت نام کرده بودند؛ وقتی حقیقت آشکار شد، معاش این افراد کاهش یافت.»
اتحادیه‌ی اروپا، در سوم دسمبر ۲۰۲۴ اعلام کرد که افراد دارای معلولیت در افغانستان در دست‌رسی به مراقبت‌های بهداشتی و خدمات توان‌بخشی با مشکل جدی روبه‌رو اند. این نهاد، از جامعه‌ی جهانی خواسته که برای ایجاد یک جامعه‌ی فراگیر به ارائه‌ی خدمات به نیازمندان در افغانستان تلاش کند.
