هرچند پیش از همهگیری کرونا مهاجران افغانستان در کشورهای دیگر روزگار خوبی نداشتند، گسترش این ویروس این وضعیت را بدتر از گذشته ساخته است.
شماری از مهاجران افغانستان در کشورهای ترکیه، ایران و اروپایی از محدودیتهای شغلی و عدم برخورداری از امکانات بهداشتی سخت شکایت و انتقاد میکنند. به گفتۀ این مهاجران، پیش از گسترش کرونا کمتر با محدودیتهای کاری در کشورهای ترکیه و فرانسه روبهرو بودند؛ اما با اوجگیری این ویروس چرخۀ کار آنها کامل متوقف شده است.
نقیبالله ندیم، باشندۀ ولایت تخار و یکی از مهاجران افغانستان در ترکیه است. او به سلاموطندار میگوید، مشکلات مهاجران افغانستان در این کشور با گذشت هر روز بیشتر میشود.
او میگوید: «بعد از پیداشدن ویروس کرونا ۱۰ برابر مشکلات مهاجران در ترکیه افزایش یافته است. از جمله نداشتن شناسنامه، نداشتن حس کُد و رفتن برای کار از یک شهر به شهر دیگر درد بزرگی است برای یک مهاجر بدون مدرک. از طرف سفارت افغانستان برای مهاجران کمکی صورت نمیگیرد و مهاجران در حالت بیسرنوشتی بهسر میبرند. موسساتی که شناسنامه توزیع میکنند، به دور از حقیقت است و رفتن به شفاخانهها نیز برای ما مهاجران دشوار است.»
از سویی هم، مهاجران افغانستان در کشورهای اروپایی که در اردوگاهها بهسر میبرند، با اشاره به دشواریهای مهاجرت در این اردوگاهها تأکید میکنند که وضعیت آنان نگرانکننده است.
شبیراحمد حبیبی، مهاجر افغانستان در فرانسه که با شماری از دوستانش در اردوگاهی بهسر میبرد، از وضعیت زندهگیاش به سلاموطندار اینگونه حکایت میکند: «کسانی که در فرانسه در کمپها/اردوگاهها زندهگی میکنند، شرایط برای آنها سختتر است؛ بهویژه کسانی که پذیرفته نمیشوند و منفی اول و دوم را از سوی فرانسه میگیرند. اگر از دادگاه قبولی گرفته نتوانند، از کمپ بیرونشان میکنند و پولی که برایشان داده میشود، قطع میکنند و میگویند به هر جایی که میخواهی برو. فرانسه هیچگاهی دیپورت نمیکند، اما محدودیتهایی را وضع میکند که همان مهاجری که قبولی نگرفته خودش را باید دیپورت کند یا به یک کشور دیگر برود و خانه و پولش را میگیرد.»
در همین حال، آگاهان امور مهاجرت میگویند، در اوایل سال ۲۰۲۰ زمانی که راه عبوری مدیترانه بهروی مهاجران ایران، سوریه، عراق و افغانستان بهسوی اروپا بسته شد؛ میان کشورهای ترکیه و آلمان موافقتنامه امضا شد تا مهاجران در ترکیه نگهداری شوند و اتحادیۀ اروپا تعهد پولی در مقابل این توافقنامه داشت.
احمدالله بهاوی، آگاه امور مهاجران در ترکیه به سلاموطندار میگوید که با گسترش ویروس کرونا در ترکیه، نزدیک به ۳۰ درصد شهروندان این کشور بیکار شدهاند. به گفتۀ آقای بهاوی، حدود ۴ میلیون مهاجر از کشورهای افغانستان، سوریه، ایران و عراق در ترکیه زندهگی میکنند. او میافزاید که زندهگی مهاجران با گسترش ویروس کرونا سخت شده و زمینۀ کار به شهروندان ترکیه و مهاجران کم شده است.
او میگوید: «تولید و استحصال نیز کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۱ صنعت توریسم نیز در ترکیه ضعیف شده است. یکی از درآمدهای این دولت بهشمار میرفت و در سال ۲۰۲۱ که بودجۀ کمکی سازمان ملل متحد باید برای صحت مهاجران به مصرف میرسید، کاهش یافته است. زمانی که بخواهید کار پیدا کنید، نظر به قانون ترکیه اولویت برای شهروندان خودش داده میشود، بهخاطر استخدام یک شهروند خارجی صاحب کار ترکی باید مالیه زیادی به دولت بپردازد.»
با این حال، مسئولان ریاست مهاجران و بازگشتکنندهگان تخار با پذیرش انتقادهای وارده به این اداره میگویند که ادامۀ جنگ و ناامنی در سالهای اخیر سبب شده است شماری از باشندهگان این ولایت به گونۀ منظم و نامنظم عازم کشورهای بیرونی شوند. محمدیاسین لبیب، رئیس مهاجران و بازگشتکنندهگان تخار میگوید که محدودیتهایی که در این اواخر برای مهاجران در کشورهای بیرونی وضع شده، بیانگر مهاجرتهای نامنظم است.
همزمان با بازگشت و اخراج گروهی از مهاجران افغانستان از برخی کشورهای اروپایی و ترکیه، در تازهترین مورد سازمان بینالمللی مهاجرت یا IOM از بازگشت هزاران مهاجر از ایران و پاکستان خبر داده است. بر بنیاد آمار سازمان بینالمللی مهاجرت، تنها در هفتۀ گذشته ۲۶ هزار و ۸۰۱ مهاجر بدون اسناد از ایران به افغانستان بازگشتهاند که ۲۳ درصد افزایش را نسبت به هفتۀ گذشتهاش نشان میدهد.