پس از پخش خبری مبنی بر تصمیم حکومت سرپرست افغانستان برای بستن انستیتیوت‌های علوم طبی به روی دختران، موجی از ناامیدی و نگرانی عمیق میان دانش‌جویان و خانواده‌های آنان به وجود آمده است. هرچند این تصمیم هنوز به طور رسمی تأیید نشده است؛ اما ۲۱ دانش‌جوی دختر در گفت‌وگو با سلاموطندار تأکید کرده که مسئولان انستیتیوت‌ها آن‌ها را رخصت کرده و تنها برای گرفتن آزمون سمستر نهایی، ۱۰ روز فرصت داده اند.
پخش این خبر واکنش‌های گسترده‌ای را به دنبال داشته است. پزشکان، هشدار داده اند که این اقدام می‌تواند کم‌بود متخصصان زن در بخش صحی را تشدید کند و سلامت زنان و کودکان را به طور جدی زیر تأثیر قرار دهد.
فعالان حقوق زن و کارشناسان مسائل اجتماعی، نیز این تصمیم را تهدید جدی برای آینده‌ی زنان دانسته و نسبت به افزایش افسردگی و ناامیدی میان دختران هشدار داده اند. خانواده‌ها از این تصمیم عمیقاً ناامید شده اند و برخی حتا به ترک کشور فکر می‌کنند.
از سوی دیگر، واکنش‌های بین‌المللی شامل محکومیت شدید این اقدام بوده است. جامعه‌ی جهانی، این تصمیم را مغایر با حقوق بنیادین انسانی و تلاش‌های صورت‌گرفته برای بهبود وضعیت زنان در افغانستان می‌داند.
در حالی که هنوز هیچ بیانیه‌ی رسمی از سوی حکومت سرپرست در این باره پخش نشده، این خبر تا کنون به طور رسمی از سوی حکومت رد هم نشده است.
در همین حال، مسئولان شماری از انستیتیوت‌های علوم طبی که نخواستند نام شان در گزارش نوشته شود، ممنوعیت آموزش دختران را تأیید کرده اند. هم‌چنان، به نقل از برخی رسانه‌ها، منابعی در وزارت صحت عامه نیز این تصمیم را تأیید کرده اند.
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
ترس از آینده؛ نگرانی دانش‌جویان دختر از بسته‌شدن انستیتیوت‌های علوم طبی
پخش خبر تصمیم احتمالی حکومت سرپرست افغانستان برای بستن انستیتیوت‌های علوم طبی به روی دختران، موجی از نگرانی و ناامیدی را میان دانش‌جویان این انستیتیوت‌ها به وجود آورده است. هرچند این تصمیم هنوز به طور رسمی تأیید نشده است؛ اما ۲۱ دانش‌جوی دختر در گفت‌وگو با سلاموطندار تأکید کرده که مسئولان انستیتیوت‌ها آن‌ها را رخصت کرده و تنها برای گرفتن آزمون سمستر نهایی، ۱۰ روز فرصت داده اند.
این دانش‌جویان، از نگرانی عمیق خود در باره‌ی آینده‌ای نامعلوم و افزایش افسردگی ناشی از احتمال اجرایی‌شدن این تصمیم، سخن می‌گویند. بسیاری از این دختران که پس از بسته‌شدن دانش‌گاه‌ها، به انستیتیوت‌ها رو آورده بودند، می‌گویند که در صورت بسته‌شدن انستیتیوت‌های طبی، دیگر هیچ راهی برای ادامه‌ی تحصیل نخواهند داشت.
سونیتا، دانش‌جو در یکی از انستیتیوت‌های طبی در بلخ که در آخرین سمستر تحصیلی خود قرار داشت، میگوید: «چون در آستانه‌ی فراغت قرار داشتیم، خیلی متأثر شدم؛ چون زمانی که مکتب را تمام کردم، امارت اسلامی پوهنتون‌ها/دانش‌گاه‌ها و مکتب‌ها را به روی دختران مسدود کرد و ما آخرین فارغین صنف‌های ۱۲ بودیم. از این که پوهنتون‌ها مسدود بود، من تصمیم گرفتم تحصیلات خود را در انستیتیوت‌ها ادامه بدهم. خیلی جگرخون شدم؛ بعد از پوهنتون‌ها، انستیتیوت‌ها یگانه امید ما شده بود.»
زهرا، دانش‌جوی رشته‌های «نرسنگ و قابلگی» در انستیتیوت ابوعلی سینای بلخی، میگوید که این خبر او را کاملاً شکسته است. «واقعاً احساس نگرانی داریم؛ شکسته‌شدن یعنی یگانه امید ما بعد از بسته‌شدن مکتب‌ها و پوهنتون‌ها همین انستیتیوت‌ها بود که ما بتوانیم ادامه‌ی تحصیل بدهیم. در دو رشته درس می‌خواندم.»
۱۰ تن از این دختران که پیش از این دانش‌جوی رشته‌های مختلف در دانش‌گاه‌های دولتی بودند و با بسته‌شدن دانش‌گاه‌ها، به انستیتیوت‌ها رو آورده بودند، می‌گویند که تجربه‌ی تلخ دو سال پیش دوباره به آنان در جای دیگر تکرار شده است.
مانیلا که در گذشته دانش‌جوی دانش‌کده‌ی ژورنالیزم دانش‌گاه پروان بود، میگوید: «واقعاً زمانی که از بسته‌شدن انستیتیوت‌ها خبر شدم، بسیار متأثر شدم؛ خیلی. واقعاً روحیه‌ام خراب شد؛ هیچ امیدی به من نماند؛ فکر کردم که آخرین راه همین بود؛ بالاخره این را هم سر ما بسته کردند. من قبلاً در دانش‌گاه پروان محصل ژورنالیزم بودم و آن جا درس می‌خواندم؛ سمستر اول را تمام کردم که متأسفانه دانش‌گاه‌ها به روی ما بسته شد.»
رقیه، دانش‌جوی پیشین رشته‌ی شرعیات، نیز میگوید: «رفتم یک هدف دیگر به خود تعیین کردم؛ درس خواندم و نمراتم کادری بود. داکتر می‌شوم بخیر، به خانواده‌ی خود، به وطن خود و به دختران دیگر کار کنیم. این بار واقعاً امید خود را از دست دادم؛ قبلاً پوهنتون بسته شد و یک امید بود که انستیتیوت است؛ این هم بسته شد.»
با گذشت بیش از سه سال از تحولات اخیر و شکل‌گیری نظام جدید در کشور، زنان هم‌چنان با محدودیت‌های روزافزون روبه‌رو اند. با این حال، شماری از دخترانی که در این گزارش گفت‌وگو کرده اند، هم‌چنان از حکومت سرپرست خواستار بازگرداندن حق آموزش به زنان هستند.
شقایق ۱۹ساله، باشنده‌ی پروان، میگوید: «خواستم از حکومت این است که دروازه‌های مکتب‌ها، پوهنتون‌ها … به روی دختران باز شود و یک آینده‌ی درخشان در کشور بسازیم.»
مریم ۲۰ساله، باشنده‌ی کابل، نیز میگوید: «از امارت اسلامی خواهش می‌کنم لطفاً ما هم انسان هستیم؛ ما هم حق داریم؛ خداوند حقوق زن و مرد را در تحصیل و تعلیم یک برابر ساخته؛ مردها و زن‌ها کدام فرقی در این بخش ندارند؛ کدام برتریت ندارند. مسلمان هستیم؛ حجاب اسلامی را رعایت می‌کنیم؛ خواهش می‌کنم دروازه‌های انستیتیوت‌ها را به روی ما باز کنید.»
نگرانی پزشکان و فعالان اجتماعی
پزشکان و فعالان اجتماعی، هشدار می‌دهند که منع تحصیل زنان در بخش‌های طبی، پیامدهای جدی برای نظام بهداشت افغانستان دارد. به گفته‌ی پزشکان، در آینده‌ی نه چندان دور افغانستان گواه خلای بزرگ کادر صحی زن خواهد بود.
محمدصادق کاروال، متخصص بیماری‌های داخله، میگوید: «از نظر طبابت، واضح است که تأثیرات منفی دارد؛ چون این جا یک جامعه‌ی سنتی است و خانم‌ها نمی‌خواهند توسط داکتر مرد معاینه شوند و طبعاً خلا ایجاد می‌شود. در ضمن، در بخش طبابت وجود داکتران از طبقه‌ی اناث اشد ضرورت است؛ چون خانم‌ها حتا اجازه نمی‌دهند که توسط داکتر از طبقه‌ی ذکور معاینه شوند.»
احمدراشد صدیقی، کارشناس مسائل اجتماعی و حسنا رئوفی، فعال حقوق زن، باورمند اند که این تصمیم افزون بر ایجاد مشکلات اجتماعی، بسیار متأثرکننده است.
احمدراشد صدیقی، میگوید: «متأسفانه مسدودکردن مرکزهای آموزشی به روی دخترخانم‌ها در هر رشته می‌تواند پیامدهای بد، منفی و ناگوار داشته باشد به ویژه رشته‌های طبی که بیشتر زنان توسط خود زنان تداوی می‌شوند. این می‌تواند چالش‌های بی‌شماری را به وجود بیاورد؛ چون ما یک جامعه‌ی سنتی هستیم و اجازه نمی‌دهیم که دختران و خانم‌های ما توسط مردان تداوی شود.»
حسنا رئوفی، نیز میگوید: «شنیدن و دیدن پیامی مبنی بر بسته‌شدن آخرین دروازه‌های امید و مبنی بر بسته‌شدن دروازه‌های تحصیل به روی دختران، نه تنها که خبر بد است؛ بل که نهایت متأثرکننده است. هر روزی که محدودیت جدید برای بانوان در افغانستان وضع می‌شود، وضعیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در افغانستان وخیم می‌شود و من منحیث یک زن متأسف هستم که دختران و هم‌نسلان ما در افغانستان نمی‌توانند که به آرزوهای شان برسند.»
پیامدهای روانی و اجتماعی و ناامیدی خانواده‌ها
روان‌شناسان، تأکید می‌کنند که این تصمیم اختلال‌های روانی شدیدی چون افسردگی، اضطراب و کاهش اعتمادبه‌نفس را میان دختران تشدید می‌کند.
حسینا محمدی، روان‌شناس، در این باره میگوید: «سبب بیش‌ترشدن چالش‌های روحی و روانی در دخترخانم‌ها شده است؛ این‌ها را دچار اختلالات متفاوت چون افسردگی، وحشت‌زدگی، وسواس، اضطراب و بعضی از اختلالاتی که وجود دارد می‌کند و دختران از این اختلالات رنج می‌برند. این‌ها فکر می‌کنند که هیچ آینده‌ای ندارند و تبدیل شدند به کسانی که اعتمادبه‌نفس ندارند.»
از سویی هم، شماری از خانواده های این دختران با ابراز نگرانی از بسته‌شدن انستیتوت‌های طبی به روی زنان می‌گویند که ادامه این روند آینده فرزندان‌شان را تهدید می کند و ممکن است آنان را به مهاجرت از کشور وادار کند.
بشیراحمد و سحر، پدر و مادر دو دختر که از ادامه‌ی تحصیل در انستیتیوت‌ها باز مانده اند، شرایط کنونی را بسیار دشوار توصیف می‌کنند.
بشیراحمد، میگوید: «متأسفانه که شاهد این هستیم که دیروز باز اعلان شد که سر همه دختران افغانستان انستیتیوت‌ها بسته شد؛ بسیار تأثیر خراب دارد سر همه به خصوص خودم. یک دخترم انستیتیوت می‌رود و بخش قابلگی را می‌خواند؛ دیروز آمدم خانه گفت پدر انستیتیوت‌ها را بند کردند؛ گریه هم کرد؛ بسیار جگرخون شدم. آدم روز‌به‌روز ناامید شده می‌رود از این وطن. اگر توانش را داشته باشم، یک روز هم در این وطن نمی‌باشم.»
سحر، نیز میگوید: «از وقتی که خبر شدم انستیتیوت‌ها به روی دختران بسته شده، شب‌وروز خود را گم کرده‌ام؛ خوابم پریده؛ نمی‌فهمم که چه قسمی دختر از درس‌مانده‌ی خود را دلداری بدهم؛ نمی‌فهمم چه کنم که خوش‌حال شود. دخترم در پوهنتون بود؛ او سرش بند شد و بدرقم افسرده شد؛ چند دوره پیش داکتر روان‌شناس بردمش؛ باز گفتمش برو انستیتیوت بخوان. آن جا که رفت، آن هم سرش بند شد.»
واکنش‌ها در برابر این تصمیم
بسته‌شدن انستیتیوت‌های طبی به روی زنان در افغانستان، ضمن این که موجی از نگرانی و ناامیدی را میان دانش‌جویان، خانواده‌ها و فعالان حقوق بشر به وجود آورده، واکنش‌های تند بین‌المللی را نیز برانگیخته است.
رابرت دیکسن، شارژدافر سفارت بریتانیا برای افغانستان، در حساب کاربری اکس خود بازداشته‌شدن زنان از آموزش‌های طبی در افغانستان را «توهین» دیگری به حقوق زنان در زمینه‌ی آموزش خوانده است.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
همین گونه، دیدبان حقوق بشر، در واکنش به این تصمیم گفته است که این ممنوعیت منجر به «درد، بدبختی، بیماری و مرگ زودرس زنان در افغانستان می‌شود.»
سازمان عفو بین‌الملل، نیز این تصمیم را یک حمله‌ی سیستماتیک دیگر بر اساس جنسیت به زنان و دختران افغان می‌داند و میگوید که این محدودیت‌ها نه تنها زنان افغان را از آخرین امکانات آموزش محروم می‌کند؛ بل پیامدهای منفی بر صحت زنان نیز خواهد داشت.
نصیراحمد فایق، سرپرست نمایندگی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد، در واکنش به سکوت دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، گفته که از این سکوت به شدت متعجب شده و این اقدام یوناما را غیرقابل قبول دانسته است.
با این همه، حکومت سرپرست افغانستان، هنوز این تصمیم را به گونه‌ی رسمی تأیید نکرده است. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت سرپرست، به سلاموطندار میگوید که در این باره جزئیات بیشتر در دست‌رس ندارد. «این موضوع را درست آگاهی ندارم؛ جزئیاتش مربوط وزارت صحت عامه می‌شود.»
تلاش کردیم دیدگاه وزارت صحت عامه را نیز داشته باشیم؛ اما با تلاش‌های پی‌هم موفق نشدیم. با این که مسئولان حکومتی در تماس با سلاموطندار به طور رسمی این تصمیم را تأیید نکرده، برخی منابع در وزارت صحت عامه به شماری از رسانه‌ها ممنوعیت آموزش دختران در انستیتیوت‌های طبی را تأیید کرده اند.
گفتنی است که انستیتیوت‌های علوم طبی در حالی به روی دختران بسته شده است که این انستیتیوت‌ها آخرین فرصت آموزشی به دختران در افغانستان محسوب می‌شد.
