در فردای پس از فروپاشی جمهوری در آگست ۲۰۲۱، همه ساختارهای همگانی افغانستان از سیاست تا اقتصاد و از امنیت تا فرهنگ، با دگردیسی بی‌پیشینه‌ای روبه‌رو شد. با فروپاشی سیاسی در این دوره، رشد اقتصادی سیر نزولی را به خود گرفت و به نگرانی از فروپاشی کامل اقتصادی دامن زد. از سویی هم، در بیشتر از دو سال گذشته، بخش زیادی از اولویت‌های حکومت سرپرست، به گسترش روابط اقتصادی با منطقه و جهان محدود شده است؛ تا جایی که سیاست خارجی غیرمدون حکومت، بر محورهای اقتصادی می‌چرخد.
برای روشن‌شدن زمینه‌های سرمایه‌گذاری در افغانستان، آخرین آمارها از حجم واردات و صادرات و دست‌آورد سفرهای منطقه‌ای سرپرست وزیر صنعت‌وتجارت برای افغانستان، گفت‌وگویی را با عبدالسلام جواد آخوندزاده، سخن‌گوی وزارت صنعت‌وتجارت انجام داده‌ایم.
آقای جواد، شما میراث‌دار یک کشور وارداتی استید و این روند، کماکان ادامه دارد؛ سرپرست وزارت تجارت در اکثر سخن‌رانی‌های خود، می‌گوید که ما در یک انقلاب صنعتی قرار داریم؛ یعنی داریم با این روند کار می‌کنیم. می‌خواهیم بدانیم که این انقلاب صنعتی چیست و چه گام‌هایی در این راستا برداشته‌اید؟
جناب وزیر صاحب، در یکی از مصاحبه‌های خود گفته بود که ما انقلاب صنعتی را پیش می‌بریم و با چین و کشورهای منطقه، رقابت می‌کنیم. برداشت‌های مختلفی از این صحبت‌ها شده بود. هدف وزیر صاحب، این بود که ما می‌خواهیم در حد توان خود، صنعتی که در افغانستان داریم در آن انقلاب بیاوریم. انقلاب به چه معنا؟ ما می‌خواهیم در همه بخش، خود ما در افغانستان تولیدات داشته باشیم. به قدر کافی شرکت‌ها و فابریکهها فعالیت دارند؛ اما به اندازه‌ی نیازمندی خود کشور ما است و به اندازه‌ای که می‌خواهیم افغانستان را به یک افغانستان صنعتی و صادراتی تبدیل کنیم، نیست؛ لذا هدف وزیر صاحب، این بود که ما می‌خواهیم در بخش صنعت یک انقلاب را به میان بیاوریم و از این حالت بیرون شویم و یک افغانستان صنعتی جمع انقلابی که وزیر صاحب گفته بودند، داشته باشیم و در آینده، افغانستانی باشیم که به کشورهای مختلف صادرات داشته باشیم. هرچند در سال گذشته ارقامی که به ما نشان می‌داد که ما به ۶۹ کشور صادرات داشتیم و در جریان سال جاری، ارقامی که داریم نزدیک به ۸۰ کشور شده و ما می‌خواهیم این روند را ادامه دهیم و روابط حسنه‌ی تجارتی با کشورها داشته باشیم.
برای رسیدن به انقلاب صنعتی، چه گام‌هایی برداشته شده است؟
ما سهولت‌ها آوردیم به تاجران، به سکتور خصوصی خود، به بخش تولیدات خود و به صادرات خود. در بخش‌های مختلف در ابعاد مختلف، ما سهولت‌ها آوردیم تا سرمایه‌گذار داخلی و خارجی، اگر صنعت دارد، اگر تجارت دارد، اگر صادرات دارد، اگر واردات دارد، بتواند بدون کدام تشویشی، کار خود را پیش ببرد.
در دو سال گذشته، گفته می‌شود که ۸۰ درصد کارخانهها دوباره فعال شده است؛ دقیقاً این کارخانهها شامل کدام کارخانهها است؟
وقتی‌که تحول آمد در افغانستان، ما ارزیابی‌ای که کردیم، تقریباً در حدود ۸۰ درصد فابریکهها فعال بود، تعداد زیادی از این فابریکهها، بنا بر فساد مالی‌ای که وجود داشت و بنا بر زورگویی‌هایی که وجود داشت، نتوانسته بودند فعالیت شان را ادامه دهند. بعد از این که امارت اسلامی حاکم شد، مطمئن بر این شدند که دیگر دامن فساد برچیده شده و هیچ نوع مشکل و مانعی سر راه شان نیست و می‌توانند تجارت، صادرات و واردات شان را داشته باشند. مسئولان آن‌ها، آمدند و فابریکهها را فعال ساختند که الحمدالله ارقامی را که ما تازه از ارزیابی خود داریم، در حدود ۸۰ درصد فابریکهها فعال شدند و این روند ادامه دارد و ما از این بیشتر می‌خواهیم ادامه دهیم. به طور مثال، یکی دو نمونه را برای تان ذکر کنم: ماشینری که از خارج می‌خواهند به داخل بیاورند، ما تعرفه‌ی گمرکی را سر این واردات صفر کردیم. مواد خامی‌که به افغانستان می‌آورند برای تولیدات ما، بر سر آن یک‌ونیم نهایت دونیم فیصد مالیه وضع کردیم. به خاطر همان اراده‌ای که بر صنعتی‌شدن افغانستان داریم، بر صادراتی‌شدن کشور ما داریم، بتوانیم سهولت ایجاد کنیم این گام‌ها را برداشتیم.
این فابریکهها در کدام بخش‌ها می‌توانند نیازمندی افغانستان را مرفوع سازند؟
ما در ۵۱ سکتور خودکفا استیم. به این معنا؛ در بخش‌هایی که ما تولید داریم، یعنی هر سکتور ما یک الی ۱۵۰ فابریکه دارد که در بخش‌های پلاستیک، پایپ، در بخش‌های آهن‌آلات و در اکثر بخش‌ها، ما خودکفا استیم و در بعضی بخش‌های دیگر، ما تقریباً به خودکفایی رسیدیم که کوشش داریم به صورت کامل در همین بخش‌ها هم خودکفا شویم و بیشتر توجه ما در بخش تولیدات داخلی، سر کیفیت است؛ چون وقتی ما ملت را می‌گوییم بیایید از تولیدات داخلی استفاده کنید، باید مطمئن باشیم که کیفیت خوب دارد؛ چه در بخش مواد خوراکه باشد، چه در بخش البسه یا هر چیز دیگری. ما تیم‌های سیاری داریم که در کابل و ولایات فعال استند، می‌روند تمام چیز را ارزیابی می کنند. اکثر هم‌وطنان ما در جریان استند مواد خوراکه‌ای که از خارج افغانستان وارد می‌شد، آن‌ها را تاریخ نمی‌زدند که به طور کل، ما این روند را منع کردیم. بعضی اقلامی بود که یک ماه یا بیست روز به تاریخ انقضای شان می‌ماند، آن را می‌آوردند و تاریخ می‌زندند که خدا را شکر در همین دو سال ما توانستیم این تخلفات را کنترل کنیم و هیچ کسی را نگذاریم که از نام تجار و تجارت استفاده‌ی سو کند.
جدا از این که ما در بخش تولید پلاستیک‌باب به خودکفایی رسیدیم، در بخش صنایع غذایی در چه وضعیتی قرار داریم؟
ما در بخش کیک‌باب خودکفا استیم. در بخش تولید لبنیات تقریباً خودکفا شدیم. در اکثر موارد خوراکه‌باب که داخل خود افغانستان تولید می‌شود، ما به سمت خودکفایی روان استیم و کوشش داریم با مکمل‌شدن کانال قوش‌تپه، بخیر در تمام بخش‌های مواد خوراکه و حاصلات زراعتی خودکفا شویم.
یعنی در تولیدات داخلی، همان معیارهایی که نیاز است مراعات می‌شود؟
ما یک وبسایتی جور کردیم؛ سیستم و دیتابیسی ساخته‌ایم. وقتی یک فابریکه تولیدات دارد، هیئت ما می‌رود آن جا و روند تولید را بررسی می‌کند و می‌بیند که به همان ارقامی که ما مشخص کرده ایم، آیا همان فابریکه خود را عیار ساخته یا نه؛ اگر بود ما یک سرتفیکیت می‌دهیم، به تمام نهادهای ملی و بین‌المللی معرفی می‌کنیم که شما می توانید از مواد این بدون کدام تشویش استفاده کنید. از چیزهایی که این‌ها تولید می‌کنند، به خاطر که این‌ها برابر با معیارهایی است که ما مشخص کرده‌ایم. آن‌هایی که نرسیدند هنوز، ما آن‌ها را توصیه می‌کنیم که در بعضی بخش‌ها هم‌راه شان همکاری می‌کنیم تا این‌ها آهسته آهسته خود را برسانند، به چیزی که نیازمند کشور ما است.
در بخش مصرف تولیدات فابریکه‌های داخلی چه اندازه میان شهروندان و فابریکهها اعتمادسازی صورت گرفته؛ چون اکثراً مردم علاقه‌مند استند که تولیدات بیرونی را استفاده کنند؟
ما تعداد زیاد از فابریکهها را معرفی کردیم به نهادهای ملی، بین‌المللی و به ملت خود هم معرفی کردیم؛ طوری که قبلاً گفتم، ما ارزیابی خود را انجام دادیم و درک کردیم، فابریکه‌هایی که ما معرفی می‌کنیم، قسمی نیست که فردا کیفیت او پایین بیاید یا کیفیت خود را پایین بیاورد. خصوصاً در بخش دوا چیزی که مهم‌تر است، یک فابریکه در کندهار است که ۵۱ قلم دوا تولید می کند. وقتی‌که رفت وزیر صاحب آن را افتتاح کرد، تمام معلومات آن را گرفت، هم‌راهش صحبت کرد که همین کیفیت که فعلاً است، چون ما اکثریت دوایی که وارد می‌کنیم به افغانستان، اکثریت کشورها دوای شان بی‌کیفیت است. این فابریکهها که در داخل داریم، ما از این‌ها نظارت داریم.
یعنی اعتمادسازی صورت گرفته؟
تقریباً که حاصل است و ما به ملت خود همه‌روزه اطمینان می‌دهیم فابریکه‌هایی را که ما به آن‌ها معرفی می‌کنیم، فعلاً به همان چه که خواست ملت است، خود را برابر بسازند.
به تازگی آماری از سوی اداره‌ی احصائیه نشر شده بود در ارتباط به صادرات، از میزان سال گذشته تا میزان سال جاری. این ها بررسی کرده بودند ۱۰ درصد کاهش یافته بود؛ در حالی که شما گفتید در سال گذشته، به ۶۹ کشور صادرات داشتیم؛ اما این سال در بیش از ۸۰ کشور؟
دلیل کاهش صادرات، بندش یا مشکلاتی که با پاکستان بود در همین اواخر الحمداالله رفع شد. دلیل کاهش صادرات، او هم خیلی محدود و در بعضی اقلام خیلی جزئی است. ما به اصطلاح بگوییم که پس ماندیم، از سال گذشته ما کوشش داریم به همان هدف که ما تعیین کردیم، که دوونیم میلیارد دالر است، ما سال گذشته توانسته بودیم الحمدالله دو میلیارد دالر صادرات کنیم. ما کوشش داریم به همان ارقام دو نیم میلیارد دالر خود را برسانیم و ما با کشورهای مختلف رابطه‌های جدید تجارتی را به خاطری برقرار کردیم که ما بتوانیم بیشتر صادرات کنیم و دست‌آورد داشته باشیم؛ چون سطح تولیدات ما در داخل کشور هم حاصلات ما در سال گذشته و امسال هم سطح تولیدات ما خیلی خوب بود.
در ارتباط به کیفیت تولید داخلی اگر حرف بزنید، آیا می‌تواند با تولیدات بیرونی رقابت کند؟
در اکثر اقلام وقتی که ما گفتیم نظارت داریم، نظارت ما به این معنا است که تیم‌های جدی ما ۱۴ نهاد است که با ما هم‌کار است و با وزارت خود ما است، وزارت مالیه، استخبارات و وزارت زراعت است. تمام این‌ها و ما بیش‌ترین کوشش ما بر این است که بتوانیم از تولیدات داخلی هم نظارت داشته باشیم هم وقتی که این را به بازار عرضه می‌کنیم و به کشورهای خارجی بتواند توانایی رقابت با تولیدات دیگر کشورها را داشته باشد. ما در جریان سال جاری، توانستیم به ترکیه صادرات داشته باشیم. جدیداً به هالند صادرات داشته باشیم به امریکا. دلیلش این است که ما کیفیت را بالا بردیم. وقتی که کیفیت بالا رفت خودبه‌خود ما بازاریابی خوب کرده می‌توانیم بر آن چه در افغانستان تولید می‌شود و خودبه‌خود کشورها می‌آیند. اناری که چند وقت قبل به چین رفته بود، در آن جا صدراعظم چین وقتی که از این انار می‌خورد خودش مصاحبه‌اش را می‌شنیدم که می‌گوید من به این کیفیت هیچ وقت انار نخورده بودم در عمر خود.
عمده‌ترین اقلام صادراتی افغانستان، فرآورده‌های زراعتی است؟
فعلاً بیشتر اقلامی که صادرات داریم، فرآورده‌های زراعتی است و ما کوشش داریم برای آن بیشتر بازاریابی کنیم.
فرآورده‌های زراعتی که در بخش صادرات اگر به حساب بیاید، ما نمی‌توانیم در جمع کارهای تولیدی حسابش کنیم؟
تولیدی خود بخش جدایی است. ما آن‌ها را هم صادرات داریم؛ اما در سال جاری چنان چه پیش‌تر هم گفتم، سال گذشته و این سال ما توانستیم الحمدالله در بخش زراعت خیلی رشد داشته باشیم. ما در جریان همین سال، از رومی و بعضی سبزی‌ها حاصلات بیشتر گرفته بودیم. چون الحمدالله امنیت برقرار است، در تمام ولایت‌ها کشت و زراعت انجام می‌شود. برداشت میوه‌های فصلی ما در سال جاری، خیلی زیاد بود و توانستیم بیشتر صادرات نیز داشته باشیم.
در بخش واردات، کدام کشور بیشتر هم‌کار وارداتی افغانستان است؟
کشورهای مختلف است. در بخش تیل، گاز و آرد گندم، ما از روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و بعضی کشورهای دیگر واردات داریم. در بخش منسوجات کتانی و ماشین‌آلات موتر، ما بیشتر از چین واردات داریم. از پاکستان بوره و سمنت و از جمهوری ایران، گاز و تیل وارد می‌کنیم. در مجموع، ما کوشش کردیم با کشورها روابط تجارتی خود را برقرار کنیم. در گذشته، ۷۰ تا ۷۵ اقلام وارداتی ما از پاکستان انجام می‌شد؛ حالا ما توانسته‌ایم، راه‌های بدیل و جاهای بدیل پیدا کنیم و با کشورهای مختلف روابط تجارتی برقرار کنیم، تا ما متکی به یک کشور نباشیم. اگر رابطه‌ی ما با یک کشور خوب نباشد، نباید روی بازارهای ما تأثیر بگذارد.
در همین ارتباط، سرپرست وزرات تجارت، سفرهایی به منطقه و سفر اخیری که به پاکستان داشت، چه دست‌آوردی به افغانستان داشت؟
وزیر صاحب، در ماه جاری دو سفر داشت؛ یک سفر به جمهوری اسلامی ایران داشت و یک سفر هم به پاکستان. کمی مشکلات پیش شده بود در پاکستان. تقریباً بالاتر از سه هزار و ۵۰۰ کانتینر در بندر کراچی گیر مانده بود و حق ما است راه‌های بدیل داشته باشیم. با جمهوری اسلامی ایران صحبت صورت گرفت. در اکثر موارد، موافق شدیم و اجازه دادند که از بندر چابهار استفاده کنیم. بندری که در بین ما و پاکستان است، این بنادر باید ۲۴ساعته شود. در گذشته‌ها اکثر اقلام که می‌آمد و ساعت رسمی که خلاص می‌شد، موترها ایستاد بود و این را هم ما ۲۴ساعته ساختیم. با جمهوری اسلامی ایران، در اکثر موارد موافقت صورت گرفت که در بخش تجارت و ترانزیت، آزادانه ما از راه ایران استفاده کنیم. سفری که در این روزهای قبل جناب وزیر صاحب به پاکستان داشتند، دست‌آوردهای زیادی داشت و به توافقات زیادی رسیدند که اکثر کانتینرهایی که در آن جا بند بود، اجازه داده شد که فوراً انتقال پیدا کند و زودتر بیاید به داخل افغانستان.
فکر می‌کنید که مشکل، ریشه‌ای حل شده است؛ چون همواره مقام‌ها از پاکستان برمی‌گردند و با اعلامیه‌ای می‌گویند که سفر با‌دست‌آورد بود؛ اما بعداً بازرگانان ما با مشکل مواجه می‌شوند؟
یک چیز را من می‌خواهم دوستانه بگویم که بالای پاکستان ما اعتماد داریم؛ اما خود شان این اعتماد را از بین می‌برند. خلاف قوانین تجارت، خلاف قوانین ترانزیت، این‌ها اکثر اعمال را انجام می‌دهند که ما هم متضرر می‌شویم و آن‌ها هم متضرر می‌شوند. ملت دو طرف متضرر می‌شوند؛ اما این بار توافق صورت گرفت که پاکستان دیگر مشکل ایجاد نخواهد کرد.
اجناس صادراتی افغانستان، گاهی با مارک کشورهای دیگر به بازارهای بین‌المللی فرستاده می‌شوند. در این راستا چه قدر با اداره‌ی نورم و استندرد هم‌آهنگی وجود دارد؟
ما در دو بخش کار کردیم. در گذشته زعفران ما از افغانستان با یکی از کشورهای همسایه روان می‌کردیم؛ ولی آن‌ها به نام خود صادر می‌کردند؛ چون زعفران از کیفیت خوبی برخودار است. قالین و جلغوزه‌ی ما به دیگر کشور همسایه ما می‌رفت و آن‌ها هم به نام خود صادرات می‌کردند. ما با آن‌ها صحبت کردیم وقتی که از افغانستان صادر می‌شود، آن‌ها اجازه بدهند که در هر کشوری می‌رود، به نام افغانستان صادر شود؛ این یک بخش کار است. یک بخشی دیگر که ما صادرات می‌داشته باشیم، به کشورهای همسایه و آن‌ها دوباره به نام خود صادر می‌کنند. ما با آن‌ها صحبت کردیم که این عمل را انجام ندهند؛ اما هنوز هم این کار ادامه دارد. بعضی کشورها این کار را می‌کنند.
با توجه به مشکلات سیاسی، تحریم بانک‌های کشور و نبود برق، وزارت تجارت برای سکتور خصوصی چه سهولت‌هایی را فراهم ساخته است؟
در مورد برق در کندهار و هلمند ما توانستیم که برای سکتور خصوصی برق را ۲۴ساعته بسازیم. در کابل هم کار جریان دارد، تا بیشتر خدمات برق‌رسانی داشته باشیم و کار در فابریکه‌های ما جریان داشته باشد. در مزارشریف و در هرات با جمهوری اسلامی ایران صحبت کردیم که در بخش گاز و در بخش برق، هم‌راه ما همکاری داشته باشند و ما می‌خواهیم؛ چون ما تازه می‌خواهیم بندهای برق خود را جور کنیم و تازه می‌خواهیم که خودکفا شویم. فعلاً ما به همین نیاز داریم که از کشورهای دیگر برق را وارد کنیم. ما فعلاً از جمهوری اسلامی ایران، تاجیکستان، اوزبیکستان و ترکمنستان از این‌ها برق وارد می‌کنیم و ما کوشش داریم، بیشتر با آن‌ها صحبت کنیم؛ یعنی هنوز وابسته استیم. در بخش بانکی، ما در سال جاری صحبت‌هایی با امریکا داشتیم؛ یک تعداد بانک‌ها است که آن‌ها خود شان نمی‌خواهند که با ما دادوستد داشته باشند، این کار خود شان است. بانک‌هایی در لیست سفید است و هر تاجر ما خواسته باشد روان کند، پول‌های شان را یا از بیرون به افغانستان بیاورند، وزارت تجارت زمینه را مساعد می‌کند که پول خود را این‌ها روان کنند یا از بیرون بیاورند. به خاطر سرمایه‌گذاری خوش‌بختانه بانک‌های ما در لیست سفید است.
در بخش تجارت، بانک‌های افغانستان در استثنا قرار دارند؟
بله! در استثنا قرار داریم و در مجموع در بخش تجارت هیچ بانکی با ما مشکل ندارد.
اکثراً صادرات افغانستان متکی به فرآورده‌های کشاورزی است؛ اما در داخل وقتی با کشاورزان صحبت می‌شود، نگران نداشتن بازار برای فروش استند؟
ما خوش‌بختانه در سال جاری روی سردخانه‌هایی که غیرفعال شده بودند یا روی سردخانه‌هایی که کارشان نیمه‌تمام بود، روی این‌ها کار را شروع کردیم و کار سردخانه‌های جدید را شروع کردیم. ما فعال بسازیم و سکتور خصوصی ما در کابل در پروان در بعضی ولایت‌هایی که تقریباً ۱۴ ولایت است، شروع کردند. به این که سردخانه‌ها را ایجاد بکنند و بعد از این که سردخانه‌ها ایجاد شود، دیگر شکایت نمی‌باشد. ما می‌توانیم که همین فرآورده‌ها یا حاصلات موسومی خود را در این جا ذخیره بسازیم و در وقتی که ضرورت داریم به بازار عرضه بکنیم و رومی حاصلات خود ما در بازارها ۳۵ افغانی به فروش رسیده است؛ چیزی که ما ارقام داریم، چیزی که در بازار می‌بینیم، یک سیر رومی به ۲۰۰ افغانی رسیده است و بیش‌ترین رومی صادرشده حتا تا ترکیه ما هم در این سال بازاریابی خوب کردیم. به ترکیه و روسیه هم صادر شد و ما کوشش به این داریم که سردخانه‌هایی خود ما داشته باشیم و بتوانیم آن چه حاصلات ما می‌باشد، ذخیره کنیم.
برای تجارت و بازرگانی چه تعداد جواز جدید توزیع شده است؟
ما در سال گذشته، توانستیم تا ۳۸ هزار جواز را هم تمدید، تجدید و توزیع کنیم. ما توانستیم، سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کنیم در افغانستان. ما توانستیم در سال گذشته ۲۵۰ جواز خارجی توزیع بکنیم و دیگر افرادی که می‌خواهند از خارج به افغانستان برای سرمایه‌گذاری بیایند. در اکثر کشورها ما نمایندگی نداریم، سفارت‌های ما غیرفعال است و به هیمن دلیل، در خود وبسایت ما زمینه را مساعد کردیم تا یک تاجر بیاید در افغانستان سرمایه‌گذاری کند. از آن طریق، باید هم‌راه ما به تماس شوند. ما به وزرات خارجه مکتوب رسمی روان می‌کنیم. رسمی برای آن‌هایی که خارج استند، بیایند و سرمایه‌گذاری کنند. از کشور خود حرکت می‌کند و بعضی اسنادی که برای آن‌ها می‌دهیم، میدان هوایی کابل که رسیدند، در ظرف پنج دقیقه برای شان ویزه داده می‌شود؛ یعنی بزرگ‌ترین سهولت را ما برای شان ایجاد کردیم، در وسط سال گذشته افتتاح شده بود، ما توانسته بودیم ۲۰۰ جواز را از این طریق توزیع کنیم. برای بانوان متشبث بالاتر از هزار جواز توزیع شده است.
برخی از بانوان می‌گویند که زمانی برای گرفتن جواز تجارت مراجعه می‌کنیم، برای ما گفته می‌شود که شما حق کار را ندارید؟
این اشتباه است. همین لحظه‌ای که ما با شما حرف می‌زنیم، نمایش‌گاه بانوان جریان دارد. این نشان می‌دهد که اجازه است برای شان. وقتی ما گفتیم که به بانوان متشبث و بازرگان اجازه کار است. پس این هزار جواز را برای چه کسی توزیع کرده‌ایم. شرایط گرفتن جواز فقط با تذکره و عکس خود و مراجعه کنند برای شان جواز فعالیت داده می‌شود.
یکی از کارهای عمده که در دو سال اخیر وزارت تجارت انجام داده، برگزاری نمایش‌گاه‌ها بوده است؛ این نمایش‌گاه‌ها چه قدر توانسته در بخش رشد تولید کمک‌کننده باشد؟
وقتی که ما به ملت خود می‌گوییم تولیدات داریم، ملت ما باید آگاه شوند که در کدام بخش‌ها تولیدات داریم. خوش‌بختانه نمایش‌گاه‌هایی که در سال جاری گرفتیم، تصمیم داریم بالاتر از ۱۲ نمایش‌گاه بگیریم و این ارقام ممکن بلند برود؛ چون تقاضای سکتور خصوصی و مردم همین است که نمایش‌گاه‌ها بیشتر باشد. ما توانستیم در کابل سه نمایش‌گاه بزرگ را بگیریم. در مزارشریف، کندهار، جلال‌آباد و هرات توانستیم نمایش‌گاه بگیریم و وقتی که فیدبک گرفتیم، خیلی دست‌آورد خوب داشتیم. ما توانستیم تا از این نمایش‌گاه‌ها آن چه در افغانستان تولید می‌شود، چه در بخش تولید بانوان است و چه در بخش فابریکهها است، همه را برای ملت ارائه کنیم. ارزیابی‌ای که از نمایش‌گاه بانوان داریم، خیلی خوش‌حال اند.
در دو روز نخست، نمایش‌گاه پنچ نفر هم حضور نداشتند؟
من وقتی که در صحنه حضور داشتم، صدها بانو حضور داشتند، اصل گپ در این جا است که بعضی‌‌ها تبلیغات منفی به این خاطر می‌کنند که ما طبقه‌ی ذکور را اجازه نمی‌دهیم؛ چون خانم‌هایی که تجارت می‌کنند و خانم‌هایی که به دیدن این نمایش‌گاه‌ها می‌آیند، آزاد باشند. وقتی که ما شریعت می‌گوییم، باید به طور اساسی آن را تطبیق کنیم و صدها بانو می‌آیند از آن جا دیدن می‌کنند و خریداری دارند و بازار خوب است و این ادامه دارد.
در ارتباط به نمایش‌گاه‌های بین‌المللی بگویید. در گذشته یک نمایش‌گاه بین‌المللی در اوزبیکستان مشترکاً برگزار شده بود، چه نتیجه‌ای داشت؟
وقتی به بار اول آن جا رفتیم از افغانستان، ۲۵۰ تاجر ما یک‌جایی می‌روند و در آن جا بالاتر از ۸۰ غرفه از خود افغان‌ها بود. به همکاری قزاقستان برگزار شده بود. اکثر اقلام را که به فروش برده بودند، به فروش و قراردادهایی هم به امضا رسید. افرادی که از کشورهای دیگر آمده بودند، تولیدات ما را دیدند و تفاهم‌هایی صورت گرفت تا افغانستان بتواند به کشورهای دیگر صادرات داشته باشد و این نمایش‌گاه با یک پیش‌آمد خوبی روبه‌رو شد.
نرخ دالر در برابر ارز افغانی کاهش داشته، اما در نرخ مواد خوراکه تغییری نیامده، آیا وزارت تجارت روی بازار کنترل دارد؟
ما ۱۴ نهاد استیم که در بازار کنترل داریم. متأسفانه نرخ‌های جهانی بالا است؛ چه در بخش مواد خوراکه و چه در بخش مواد سوختی؛ اما با آن هم با کاهش دالر نرخ‌ها کم شده. به طور مثال نرخ تیل ۸۱ افغانی بود؛ اما حالا به ۶۱ یا ۶۲ افغانی رسیده است. در نرخ آرد، برنج و بوره نیز تغییر آمده و ما هر روز نرخ را نظارت می‌داشته باشیم و این نشان می‌دهد که نرخ‌ها کاهش داشته است؛ اما بازهم ما از سکتورهای خصوصی می‌خواهیم که توجه جدی بالای ملت داشته باشند؛ چون ملت ما زیاد توان ندارند و باید با کاهش دالر نرخ‌ها کاهش یابد. این‌ها نباید به نرخی که مواد را خریداری کردند، به همان نرخ مواد را بالای مردم به فروش برسانند.
با توجه به این که بازار افغانستان بازار آزاد است، وزارت صنعت‌وتجارت می‌تواند در کنترل نرخ‌ها دخیل باشد؟
ما که می‌گوییم بازار آزاد به این معنا نیست که بازار را مسدود می‌کنیم. ما نظارت به این داریم که نرخ‌ها بالا نرود، هم احتکار صورت نگیرد، مواد بی‌کیفیت وارد نشود. هدف ما از نظارت همین است. در گذشته‌ها توجه صورت نمی‌گرفت. بازار ما آزاد است؛ اما حالا نظارت می‌شود. ما نمی‌خواهیم که ملت ما اجناس و اموال بی‌کیفیت را استفاده کنند.
برخی از سرمایه‌گذاران که در برخی از فابریکهها سرمایه‌گذاری کرده اند، شکایت دارند که ادارات متفاوتی در کار آن‌ها مداخله می‌کنند؟
از این آدرس به آن‌ها پیامم را می‌رسانم که هیچ کس حق ندارد مداخله کند؛ نه استخبارات، نه وزارت داخله. اگر مورد آزار قرار می‌گیرند، به ریاست‌های ما مراجعه کنند. بدون امر ریاست‌الوزرا، هیچ کسی حق ندارد که فابریکه را بسته کند. هر کس برای نظارت می‌رود، باید گزارش خود را به ما و ریاست‌الوزرا بفرستد. هیچ‌کس حق مزاحمت به فابریکه‌داران را ندارد.
نداشتن مشروعیت جهانی، چه اندازه بر عمل‌کرد وزارت صنعت‌وتجارت تأثیر گذاشته است؟
ما کارهای خود را در دو بحش تقسیم کردیم؛ کارهای سیاسی و کارهای تجاری. در بخش تجارت، ما با تمام کشورها در ارتباط استیم. ما از بیشتر از ۹۰ کشور واردات داریم. به بیشتر از ۸۰ کشور صادرات داریم. ما این پیام را به تمام جهان رساندیم که در بخش تجارت، می‌خواهیم که با تمام جهان ارتباط، صادرات و واردات و رفت‌وآمد تجارتی داشته باشیم. می‌خواهیم از فابریکه‌های آن‌ها در بخش‌های فن‌آوری و در بخش تولیدات دیدن کنیم. ما می‌خواهیم آن‌ها بیایند از افغانستان دیدن کنند و تجربه‌های خود را با ما شریک سازند. ما در این بخش با هیچ کس مشکل نداریم.
با توجه به کارهایی که شما اشاره کردید و اقداماتی را که به ویژه وزارت تجارت انجام داده، چه زمانی در بخش‌های تولیدی به خودکفایی می‌رسیم؟
ما تلاش داریم، همان طوری که گفتم، در ۵۱ قلم جنس به خودکفایی رسیده‌ایم و تلاش داریم، این آمار بلندتر برود. خودکفایی ما بستگی به کار بیشتر ما دارد و این‌که چه قدر می‌توانیم سهولت‌ها را برای سکتور خصوصی فراهم سازیم و آهسته آهسته و گام‌به‌گام به پیش می‌رویم. این را گفته نمی‌توانیم که ما در این سال یا سال بعد به خودکفایی می‌رسیم؛ ما در بخش ادویه، مواد غذایی و در بخش‌های مختلف خودکفا شویم. این همه به زمان نیاز دارد.
درپایان ۲۰۲۳ قرار داریم. در سال گذشته افغانستان نزدیک به دو میلیارد دالر صادرات داشته است. آیا آمار مشخصی از صادرات در سال ۲۰۲۳ وجود دارد؟
در سال گذشته‌ی هجری شمسی، تقریباً دو میلیارد دالر صادرات داشتیم و حالا هم تقریباً که در ماه هشتم قرار داریم و ان‌شاءالله صادرات ما بیشتر می‌شود. ارقامی که تازه در اختیار من قرار گرفته، در همین مدت در حدود ۹۰۰ میلیون دالر صادرات داشته‌ایم. از این که بخش عظیمی از صادرات ما را میوه‌های خشک تشکیل می‌دهد، منتظریم این فصل فرا برسد و به هدف دو میلیارد دالر صادرات خود خواهیم رسید.
برنامه‌ها و چشم‌انداز وزارت صنعت‌وتجارت برای سال ۲۰۲۴ چیست؟
ما برنامه داریم که سطح صادرات، تولیدات و سطح کیفیت کالای تولیدی خود را بلند ببریم. برای جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز تلاش داریم تا بیایند برای تجارت در افغانستان، در بخش معادن، زیربنا و زراعت سرمایه‌گذاری کنند. ما می‌خواهیم که دیگر جوانان افغانستان برای کارکردن به بیرون از کشور نروند، مسافر نشوند و این جا کار کنند تا یک افغانستان با اقتصاد پایه‌دار داشته باشیم.
