بررسی میزان مهاجرت جوانان میان خانواده‌ها و پیامدهای آن

بیان مسئله

مهاجرت؛ پدیده‌ای که همواره هم‌آغوش و هم‌دم آدم‌ها بوده است و از سپیده‌دم تاریخ بشری تا به امروز به شیوه‌ها و چهره‌های گوناگون جریان و به تداوم خود ادامه داده است. علت مهاجرت برای افراد با ویژگی‌های مختلف شخصیتی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، می‌تواند متفاوت باشد و مشخص است که نتایج و پیامدهای متفاوتی با خود به‌ هم‌راه خواهد داشت. سطح مهاجرت و آمار جوانان مهاجر در یک جامعه که از ناامیدی و مشکلات اقتصادی رنج می‌برد، نشان‌دهنده‌ی عقب‌ماندگی در آن جامعه تلقی می‌شود؛ به همین دلیل، مسئله‌ی اساسی در این تحقیق میدانی این است که در میان خانواده‌هایی که در این تحقیق به‌ عنوان نمونه‌ی آماری در نظر گرفته شده است، از هر خانواده چه شمار عضو خانواده‌ی شان مهاجرت کرده اند و بیش‌ترین آمار مهاجرت در خانواده‌ی شان چه زمانی بوده است. هم‌چنان پرداختن به دلیل‌های مهاجرت جوانان، دیگر مسئله‌ای است که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است.

پیشینه‌ی پژوهش

با این که در باره‌ی مهاجرت و فرار جوانان از کشور به دلیل بی‌کاری، مهاجرت غیرقانونی جوانان و پیامد آن، وضعیت جوانان مهاجر و هم‌چنان بازگشت‌کنندگان گزارش‌هایی ارائه شده است؛ اما این که از هر خانواده چند تن اقدام به مهاجرت کرده اند؟ بیش‌ترین آمار مهاجرت میان خانواده‌ها چه زمانی صورت گرفته است و چه شمار از خانواده‌ها یا شهروندان خواهان مهاجرت اند و تصمیم ترک کشور را دارند، تا کنون تحقیقی درست و همه‌جانبه‌ صورت نگرفته است. به همین دلیل، در این تحقیق تلاش می‌شود با توجه به نمونه‌های انتخاب‌شده، آماری از خانواده‌ها ارائه شود و سپس، میزان مهاجرت در مقطع زمانی و علاقه‌مندی مردم به فرار از کشور مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت، به خانواده‌هایی پرداخته می‌شود که به دلیل‌های مختلف اعضای خانواده‌های شان ترک کشور کرده اند؛ چیزی‌ که تازگی و در عین حال، برجستگی این گزارش تحقیقی را نشان می‌دهد.

پرسش‌های پژوهش

1. آیا از خانواده‌ی شما کسی مهاجرت کرده است؟
2. چند تن از خانواده‌ی شما مهاجرت کرده است؟
3. بیش‌ترین رقم مهاجرت‌ها در میان خانواده‌ی شما چه زمان اتفاق افتاده است؟
4. دلیل یا دلیل‌های مهاجرت اعضای خانواده‌ی شما کدام‌ها است؟
5. اگر زمینه‌ی مهاجرت به شما فراهم شود، مهاجرت می‌کنید؟

اهداف پژوهش

1. بررسی میزان مهاجرت جوانان میان خانواده‌ها؛
2. ارائه‌ی آمار از افرادی که خواهان ترک کشور اند؛
3. دست‌یافتن به دلیل‌های مهاجرت جوانان از کشور؛
4. دست‌یافتن به بیش‌ترین افزایش مهاجرت در مقطع زمانی مشخص؛
5. پیامد ترک کشور از سوی جوانان در جامعه؛

زمان پژوهش

تهیه‌ی این گزارش به لحاظ زمانی از ۱ مارچ ۲۰۲۴ آغاز شده و در ۱۶ اپریل به پایان رسیده است.

روش پژوهش

با توجه به سوژهی گزارش و جمع‌آوری آمار، این پژوهش به شکل میدانی (توزیع پرسش‌نامه) صورت گرفته و با استفاده از برنامه‌ی SPSS، تحلیل و تبیین شده است.

چالش‌های پژوهش

از آن جا که انجام پژوهش‌‌ها در افغانستان به‌ دور از چالش نیست، در انجام این پژوهش نیز با چالش‌های زیر روبه‌رو بودیم:

1. کم‌کاری جامعه‌ی آماری برای انجام پژوهش؛
2. محدودبودن امکانات پژوهش؛
3. کم‌بود نیروی انسانی برای انجام پژوهش؛

متغیرهای پژوهش

سن، درجه‌ی تحصیل، مهاجرت، جوانان، خانواده و پیامد.

فشرده‌ی گزارش

سلام‌وطندار برای بررسی میزان مهاجرت جوانان میان خانواده‌ها و پیامدهای آن، ۳۱۲ خانواده را در کابل نمونه‌ی آماری گرفته است. این پاسخ‌دهندگان در سن‌های مختلف قرار دارند که ۳۶.۵ درصد آنان در رده‌ی سنی میان ۱۸ تا ۲۴ قرار داشته، ۳۶.۹ درصد آنان در رده‌ی سنی ۲۵ تا ۳۰ بوده، ۱۶.۳ درصد پاسخ‌دهندگان در رده‌ی سنی ۳۱ تا ۴۰ و هم‌چنان ۱۰.۳ درصد آنان در رده‌ی سنی از ۴۰ به بالا قرار دارند.

این بررسی که به گونه‌ی میدانی (توزیع پرسش‌نامه) انجام شده، در نتیجه‌ی این بررسی به دست آمده است که از میان این ۳۱۲ خانواده، ۷۶.۵ درصد آنان گفته اند که اعضای خانواده‌های شان مهاجرت کرده اند.

از میان ۳۱۲ خانواده، ۲۳۸ خانواده که عضو خانواده‌های شان مهاجرت کرده اند، ۴۹.۹ درصد آنان گفته اند که یک عضو خانواده‌ی شان مهاجرت کرده است، ۲۷ درصد آنان بیش از دو عضو خانواده‌ی شان مهاجرت کرده است و هم‌چنان از ۲۶ درصد پاسخ‌دهندگان گفته اند که دو تن از اعضای خانواده‌ی شان مهاجر شده اند.

۲۳۸ خانواده که عضو خانواده‌ی شان مهاجرت کرده است، ۶۱ درصد آنان در این سروی گفته اند که برادر جوان شان به بیرون از کشور مهاجر شده است، ۱۵ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته اند که خواهر شان مهاجر شده است، پنج درصد از پاسخ‌دهندگان گزینه‌ی شوهر را انتخاب کرده اند. هم‌چنان، هشت درصد پاسخ‌دهندگان گفته اند که فرزند شان مهاجر شده است. هفت درصد از این خانواده‌ها گفته اند که دختر و پسر شان مهاجر شده است. پنج درصد گزینه‌ی پدر را انتخاب کرده اند.

در این پرسش‌نامه نیز از پاسخ‌دهندگان پرسیده شده است که اگر زمینه‌ی مهاجرت به شما فراهم شود، مهاجرت می‌کنید؟

۸۳ درصد از پاسخ‌دهندگان پاسخ «بلی» را انتخاب کرده و گفته اند که برای ساختن زندگی بهتر و فرار از مشکلات موجود در افغانستان، می‌خواهند کشور را ترک کنند. ۱۷ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته اند که ترک کشور نمی‌کنند و می‌مانند تا کشور را بسازند.

گزارش کلی

سلام‌وطندار برای بررسی میزان مهاجرت جوانان میان خانواده‌ها و پیامدهای آن، دلیل مهاجرت آنان، مشخص‌کردن این که از هر خانواده چند تن از جوانان مهاجرت کرده اند، نوعیت مهاجرت و علاقه‌مندی جوانان برای ترک کشور، سروی‌ای‌ را در کابل راه‌اندازی کرده است که در آن از ۳۱۲ خانواده پاسخ گرفته شده است. در این سروی، از میان ۳۱۲ تن از پاسخ‌دهندگان،  ۳۶.۵ درصد آنان در رده‌ی سنی میان ۱۸ تا ۲۴ قرار داشته، ۳۶.۹ درصد آنان در رده‌ی سنی ۲۵ تا ۳۰ بوده، ۱۶.۳ درصد پاسخ‌دهندگان در رده‌ی سنی ۳۱ تا ۴۰ و هم‌چنان ۱۰.۳ درصد آنان در رده‌ی سنی از ۴۰ به بالا قرار دارند.

۱۰۴ تن که ۳۳.۳ درصد این آمار را تشکیل می‌دهد، شمار اعضای خانواده‌ی شان میان ۷ تا ۱۰ تن بوده است. ۸۰ تن از پاسخ‌دهندگان گفته اند که شمار اعضای خانواده‌ی آنان میان ۵ تا ۷ تن بوده و ۵۳ تن از پاسخ‌دهندگان که ۱۷ درصد را تشکیل می‌دهد، شمار اعضای خانواده‌ی خود گزینه‌ی ۳ تا ۵ تن را انتخاب کرده است. ۷۵ تن که نشان‌دهنده‌ی ۲۴ درصد است، شمار خانواده‌های خود را بیش از ۱۰ تن گفته است.

از میان ۳۱۲ خانواده، ۲۳۸ خانواده که از لحاظ درصدی ۷۶.۵ درصد را تشکیل می‌دهد؛ گفته اند که اعضای خانواده‌ی شان مهاجرت کرده است. از میان ۲۳۸ تن، ۱۴۶ خانواده که ۴۷ درصد را نشان می‌دهد، گفته اند یک تن از اعضای خانواده‌ی شان مهاجرت کرده است، ۲۷ درصد آنان گفته اند که بیش از دو تن و هم‌چنان ۲۶ درصد پاسخ‌دهندگان گفته اند که دو عضو خانواده‌ی شان مهاجر است.

۲۳۸ خانواده که اعضای خانواده‌ی شان مهاجرت کرده اند، در پاسخ به این که کدام عضو خانواده‌ی شما مهاجر شده است، درصدی بیش‌تر آنان گزینه‌ی برادر را انتخاب کرده اند که ۶۱ درصد را نشان می‌دهد. پس از برادر، گزینه‌ی خواهر بیش‌ترین درصدی را داشته که ۱۵ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته اند خواهر شان مهاجرت کرده است. پنج درصد از پاسخ‌دهندگان گزینه‌ی شوهر را انتخاب کرده اند. هم‌چنان، هشت درصد پاسخ‌دهندگان گفته اند که فرزند شان مهاجر شده است. هفت درصد از این خانواده‌ها گفته اند که دختر و پسر شان مهاجر شده است. چهار درصد گزینه‌ی پدر را انتخاب کرده اند.

از میان ۲۳۸ خانواده، ۱۶۰ تن از پاسخ‌دهندگان که ۶۷ درصد را نشان می‌دهد، گفته اند که نخستین عضو خانواده‌ی شان در دو سال‌‎ونیم گذشته مهاجرت کرده است. هم‌چنان ۷۸ تن از آنان که نشان‌دهنده‌ی ۳۳ درصد از پاسخ‌دهندگان است، گفته اند که نخستین عضو خانواده‌ی شان بیش از سه سال می‌شود که مهاجر شده است.

۷۷ درصد از خانواده‌هایی که عضو خانواده‌ی شان مهاجر است، به ما پاسخ داده اند که بیش‌ترین رقم مهاجرت میان اعضای خانواده‌های شان در سه سال پسین و پس از تحولات سیاسی در افغانستان صورت گرفته است. هم‌چنان ۲۳ درصد از خانواده‌ها در پاسخ به این پرسش گفته اند که بیش‌ترین رقم مهاجرت میان اعضای خانواده‌های شان بیش از سه سال بوده است.

از خانواده‌هایی که مورد نمونه‌ی آماری ما قرار گرفته اند، پرسیده شده، دلیل یا دلیل‌های مهاجرت اعضای خانواده‌ی شما کدام‌ها است؟ ۷۷ تن آنان که ۳۱.۸ درصد را نشان می‌دهد، مشکلات اقتصادی، امنیتی و ناامیدی به آینده را از دلیل‌های مهاجرت اعضای خانواده‌های شان عنوان می‌کنند. ۳۰.۶ درصد آنان تنها مشکلات اقتصادی را پاسخ گفته اند. به همین ترتیب، ۲۶ درصد آنان گزینه‌ی ناامیدی به آینده را انتخاب کرده اند و هم‌چنان ۱۱.۶ درصد آنان مشکلات امنیتی و تهدیدها را پاسخ گفته اند.

در این سروی، نوعیت مهاجرت اعضای خانواده‌ی شان نیز پرسیده شده است که ۱۲۰ تن از پاسخ‌دهندگان که ۵۱ درصد خانواده‌ها را نشان می‌دهد، پاسخ داده اند که اعضای خانواده‌ی شان مهاجرت قانونی کرده اند. هم‌چنان ۴۹ درصد آنان در پاسخ به پرسش ما گفته اند که مهاجرت غیرقانونی کرده اند.

در این سروی‌ که در کابل به راه انداخته شده بود، از نمونه‌ی آماری که شمار آنان به ۳۱۲ خانواده می‌رسید، پرسیده شده است که اگر زمینه‌ی مهاجرت به شما فراهم شود، مهاجرت می‌کنید؟ از میان ۳۱۲ تن، ۲۵۸ تن آنان که ۸۳ درصد را تشکیل می‌دهد، گزینه‌ی «بلی» را انتخاب کرده و گفته اند که برای ساختن زندگی بهتر و فرار از مشکلات موجود در افغانستان، می‌خواهند کشور را ترک کنند. ۱۷ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته اند که ترک کشور نمی‌کنند و می‌مانند تا کشور را بسازند.

پیشنهاد‌ها

با درنظرداشت نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

1. فرصت‌های شغلی برای جوانان به منظور کاهش مهاجرت آنان ایجاد شود.
2. انگیزه و امید به آینده برای جوانان ایجاد شود.
3. در باره‌ی پیامدهای مهاجرت‌های غیرقانونی، باید آگاهی‌دهی شود.