بر اساس یافته‌های سلام‌وطندار که از طریق گفت‌وگو با مسئولان پیشین و کنونی خانه‌های امن یا مرکزهای پشتیبان زنان به دست آمده است، از میان ۲۷ خانه‌ی امن که در دوره‌ی جمهوری ایجاد شده بود، اکنون تنها یک خانه‌ی امن فعال مانده و متباقی آن بسته شده است.
مسئولان پیشین نهادهای پشتیبان زنان و فعالان حقوق زن، می‌گویند که آمار و معلومات دقیق از سرنوشت زنانی که به دلیل خشونت‌ها به خانه‌های امن پناه برده بودند، در اختیار ندارند.
به گفته‌ی آنان، گزارش‌هایی که به دست شان رسیده است، نشان می‌دهد که شماری از این زنان دوباره به خانواده‌های خود پیوسته و شماری دیگر در نتیجه‌ی خشونت‌ها جان داده اند.
آنان، می‌افزایند که تنها چند زن به یگانه مرکز پشتیبان فعال زنان پیوسته اند و از سرنوشت بیشتر آنان نیز خبری در دست نیست.
مرکز توسعه‌ی توانمندی‌های زنان افغان (WSTC)، نخستین خانه‌ی امن در افغانستان بوده که اکنون نیز فعال است.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
ماری اکرمی، بنیان‌گذار این مرکز در سال ۲۰۰۳ میلادی و محبوبه سراج، مسئول کنونی این مرکز، می‌گویند که شمار خانه‌های امن در دوره‌ی جمهوری در کشور به ۲۷ مرکز می‌رسید؛ اما اکنون تنها یک مرکز (مرکز توسعه‌ی توانمندی‌های زنان افغان) فعال باقی‌مانده است.
ماری اکرمی، رییس اجرایی شبکه‌ی زنان افغان در نظام پیشین و مؤسس این مرکز، می‌گوید که با فروپاشی جمهوری مسئولان مرکزهای پشتیبان زنان یا خانه‌های امن و زنانی که در این مرکزها نگه‌داری می‌شدند، همه به دلیل هراس از حکومت سرپرست متواری شدند. به گفته‌ی او، تنها مرکز توسعه‌ی توانمندی‌های زنان افغان برای پشتیبانی از زنان متضرر از خشونت، فعال باقی مانده است.
او می‌گوید: «در نخست تمام شیلترها بسته شد، حتا بسته که چه باز مانده شد و هر کس برآمد چرا که همگی فرار کردند که یگانه دفتر را که خانه‌ی امن ماند، دفتر WSTC است. خوبی گپ در این بود که خانم محبوبه سراج جان ماندند.»
محبوبه سراج، از فعالان حقوق زن که هم‌اکنون مسئولیت خانه‌ی امن یا مرکز توسعه‌ی توانمندی‌های زنان افغان (WSTC) را در کابل برعهده دارد، می‌گوید که ۵۹ زن در این مرکز پشتیبانی می‌شوند و این زنان توسط حوزه‌های امنیتی و سایر خانه‌های امن که اکنون بسته اند، به او رجعت داده شده است.
او می‌گوید که حکومت سرپرست از خانه‌ی امن آنان پشتیبانی می‌کند و کار آنان با مانعی روبه‌رو نشده است. بانو سراج، می‌افزاید: «در قدیم خود خانم‌ها درخواست می‌دادند از طریق کمیسیون حقوق بشر و وزارت امور زنان؛ اما فعلاً از طریق حوزه‌ها به ما معرفی می‌شوند. همانند سابق از خانم‌ها نگه‌داری می‌کنیم. فعلاً ۵۹ زن در خانه‌ی امن من مورد حمایت قرار می‌گیرد.»
با این حال، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت سرپرست، با رد گفته‌های محبوبه سراج، به سلام‌وطندار می‌گوید که در چارچوب حکومت کنونی، جایی برای فعالیت خانه‌های امن باقی نمی‌ماند.
سخن‌گوی حکومت سرپرست، می‌افزاید: «باید بگویم که بعد از آمدن امارت اسلامی افغانستان، ما در قوانین خود کدام جایی را به نام خانه‌های امن نداشتیم و نداریم. اکنون در کابل یا افغانستان ما کدام خانه‌ی امن نداریم.»
آقای مجاهد، فعالیت خانه‌های امن در نظام پیشین را راهی برای ازهم‌پاشیدن خانواده‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید که پس از فروپاشی جمهوری، تمامی خانه‌های امن بسته شده است.
او تأکید می‌کند: «تشویش از این بود که خانم‌ها ترک خانه بکنند و به یک گفتمان بسیار عادی و رنجش بسیار عادی خانه و خانواده را ترک کنند.»
از سویی هم، یک منبع معتبر از وزارت امور زنان نظام پیشین و مؤسس یگانه خانه‌ی امن فعال در کشور، گفته‌های ذبیح‌الله مجاهد را رد می‌کنند و می‌گویند که یک خانه‌ی امن هنوز فعال است.
ماری اکرمی، مؤسس نخستین خانه‌ی امن که این نهادش هنوز هم فعالیت دارد، می‌گوید که حکومت سرپرست در آغاز با فعالیت آنان مخالفت می‌کرد؛ اما پس از بررسی این نهاد و درک نیازمندی زنان به آن، این نهاد را مورد پشتیبانی قرار داده است.
بانو اکرمی، می‌افزاید: «این‌ها هم پسان‌تر متوجه شدند، دیدند آمدند خانه‌ی امن را دیدند. حتا تا دو هفته سه هفته کوچه‌ای که مربوط همو خانه‌ی امن می‌شد، محاصره بود. آن‌ها دیدند که در این جا دیگر کدام گپی نیست. دختران و زن‌ها واقعاً کسی را ندارند. کسانی که فامیل داشتند، کیس‌های شان را پذیرفتند رفتند؛ اما اکثریت دخترانی که یتیم بودند، اکثریت کسانی که هیچ کس را نداشتند، زنان آن‌ها خود شان ماندند و پسان‌تر حمایت کردند.»
با این همه، روشن نیست پس از بسته‌شدن خانه‌های امن، زنانی که به دلیل خشونت‌ها به آن جا پناه برده بودند، با چه سرنوشتی روبه‌رو شده اند.
مسئولان پیشین نهادهای پشتیبان زنان و فعالان حقوق زن، می‌گویند که گزارش‌هایی که به دست شان رسیده است، نشان می‌دهد که شماری از این زنان دوباره به خانواده‌های خود پیوسته و شماری دیگر در نتیجه‌ی خشونت‌ها جان داده و شماری دیگر آنان نیز زندانی شده اند.
محبوبه سراج، مسئول مرکز توسعه‌ی توانمندی‌های زنان، می‌گوید: «از طریق طالبان خانه‌های امن که بسته شد، یک تعداد زنان رفتند دوباره به خانواده‌های خود پیوستند. یک تعداد شان در زندان به یک مدت منتقل شدند. من فعلاً از سرنوشت همگی شان خبر ندارم. یک تعداد زنان پیش ما آمدند.»
شهرزاد اکبر، رییس کمیسیون منحل‌شده‌ی حقوق بشر افغانستان، می‌گوید که بر اساس اطلاعات او، شماری از خانه‌های امن پس از تغییر نظام بسته شده و زنان مجبور شده اند تا زندگی با خشونت را قبول کنند یا به زندگی شان پایان دهند. او می‌افزاید که هیچ مکانیزم حقوقی برای دفاع از زنان وجود ندارد.
شهرزاد اکبر، می‌گوید: «معلومات دقیق در مورد شمار شان ندارم و طبعاً حالا زنانی که قربانی خشونت هستند، متأسفانه برای اکثر شان یگانه گزینه زندگی با خشونت یا پایان‌دادن به زندگی خود است. متأسفانه آن قدر یک وضعیت دشوار آمده که ما به صورت بسیار مداوم اخبار خودکشی زنان را می‌خوانیم؛ چون به قدرت‌آمدن طالبان، افرادی را که در داخل خانواده خشونت می‌کنند، علیه زنان، به آن‌ها حس قدرت بیشتر داده است.»
در سوی دیگر، ذکیه رضایی، رییس پیشین امور زنان ولایت‌های دایکندی و بامیان، در باره‌ی سرنوشت خانه‌های امن، می‌گوید که شماری از زنان ساکن خانه‌های امن بازداشت و شماری دیگر به تنها خانه‌ی امن در کابل منتقل شدند.
او می‌افزاید: «ما شاهد خیلی از دست‌گیری‌ها بودیم که طالبان آن‌ها را دست‌گیر کردند. در قسمت سرنوشت زنانی که قبل از تغییر نظام در خانه‌های امن بودند، باید عرض کنم که از بعضی خانه‌های امن که من در جریان هستم، این‌ها کوشش شد که به فامیل‌های شان یا به یک کسی از اقارب شان تسلیم داده شوند تا بیشتر متضرر نشوند و در نهایت کسانی که هیچ گونه امکان که به جامعه مدغم شوند را نداشتند، آن‌ها به خانه‌ی امن کابل انتقال داده شدند.»
سلام‌وطندار را در تویتر دنبال کنید
با این حال، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت سرپرست، در باره‌ی سرنوشت خانه‌های امن پس از تغییر نظام، می‌گوید که با به‌قدرت‌رسیدن امارت اسلامی، هیچ خانه‌ی امنی فعال نبود و زنان خود شان از خانه‌های امن متواری شده بودند.
او می‌افزاید: «بعد از فتح، زمانی که ما کابل آمدیم، ما هیچ خانه‌ی امن ندیدیم که در آن جا خانم‌ها باشند. خانم‌ها خود شان از خانه‌های امن متواری شده بودند. ممکن بعضی‌ها خارج رفته باشند، بعضی‌ها پس به خانواده‌های خود ملحق شده باشند. حالا ما به نام خانه‌ی امن کدام جایی نداریم و آن جاهایی که قبلاً بود، مثلی که زندان‌ها تخلیه بود که ما آمدیم این جاها هم تخلیه بود.»
با این همه، کارشناسان مسائل حقوقی، وجود خانه‌های امن یا محل امن نگه‌داری زنان در کشورها را یک نیاز می‌دانند و می‌گویند در جامعه‌ای که بیشتر مردم آن بی‌سواد اند و آگاهی لازم ندارند، زنان بیشتر در معرض خشونت قرار می‌گیرند و نیاز است که برای نگه‌داری زنان متضرر از خشونت، محل‌های امن وجود داشته باشد.
صفا محمدی (نام مستعار)، وکیل مدافع در حکومت پیشین و مشاور حقوقی در حکومت کنونی، در این باره چنین می‌گوید: «خانم‌هایی که در معرض خشونت قرار دارند و محلی برای زندگی و سرپرستی ندارند، موجودیت خانه‌ی امن باعث می‌شود که این‌ها را از خشونت و خطرهایی که متوجه شان است، محافظت کند.»
گفتنی است که در دوره‌ی جمهوری، زنان متضرر از خشونت تا موقع حل قضیه‌‌‌ی شان و رفع عامل‌های خشونت، در خانه‌های امن نگه‌داری می‌شدند. با این که حرف‌وحدیث‌های بسیاری در مورد سوء‌استفاده از زنان در این مرکزها وجود داشت؛ اما این مسئله هیچ گاهی ثابت نشد.
