افغانستان از جملۀ کشورهایی‌ست که شمار زیادی از شهروندانش به دلیل ناامنی، بیکاری و فراهم نبودن شرایط لازم زنده‌گی، مهاجرت نامنظم را در پیش می‌گیرند.
شهروندان برای دست‌یافتن به زنده‌گی آرام از طریق مهاجرت نامنظم به کشورهای اروپایی می‌روند که متقبل دشواری‌های زیادی نیز می‌شوند. شهروندان کشور از خطرات مهاجرت نامنظم واقف نیستند و از جانب دیگر درخواست پناهنده‌گی شمار آنان از سوی کشورهای مهاجرپذیر رد می‌شود.
مشکلات مهاجرت نامنظم تنها به زنده‌رسیدن در کشورهای اروپایی خلاصه نمی‌شود، بل پناهجوی افغانستانی با رد درخواست پناه‌جویی، مشخص‌نشدن درخواست پناهنده‌گی، گنگ‌بودن سرنوشت و خطر بازگشت دوباره به افغانستان روبه‌رو است.
شیوع ویروس کرونا در یک سال اخیر رنج پناهجویان را مضاعف کرده و تأثیرات منفی بر زنده‌گی آنان در کشورهای اروپایی گذاشته است. بیشتر کشورهای اروپایی برای مهار و کنترل این ویروس محدودیت‌های زیادی را وضع کرده‌اند.
ساخت و تطبیق پالیسی‌های جدید کشورهای اروپایی یک چالش دیگر در برابر زنده‌گی پناهجویان افغانستانی است. آنان با بیکاری، عدم دست‌رسی به خدمات صحی و مشکلات روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
الیاس محمدی، چندین سال است که در سویدن زنده‌گی می‌کند. او پیش از شیوع ویروس کرونا در کنار تحصیل مصروف کار در یکی از رستورانت‌های این کشور بود. اما با وضع محدودیت و بسته‌شدن رستورانت‌ها کارش را ازدست داده و اکنون بیکار است.
او می‌گوید: « پیش از ویروس کرونا می‌توانستم کار کنم روزهای رخصتی که از مکتب رخصت بودم می‌توانستم راحت کار کنم، اما بعد از شیوع ویروس کرونا بیکار شدم در آن زمان فقط درس می‌خواندم و کار نبود چون ویروس کرونا کارها را پرچاو کرده بود. شخصاً خودم بعد از شیوع ویروس کرونا بیکار شدم. چون هر جای که می‌رفتم و می‌گفتم کارگر نیاز دارید؟ می‌گفتند ویروس کرونا است و کاری وجود ندارد. قبل از ویروس کرونا کار داشتم روزهای شنبه و یک شنبه.»
عبدالباسط انصاری، مشاور بخش رسانه‌های وزارت مهاجران وبازگشت‌کننده‌گان می‌گوید، با همه‌گیری ویروس کرونا و وضع محدویت‌ها در کشورها، مهاجران افغانستانی نتوانستد همانند قبل به کارهای‌شان ادامه دهند.
به گفتۀ او، وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان در راستای حل مشکلات پناهجویان افغانستانی با مسئولان اداره‌های پناهجویان در اروپا گفت‌وگو کرده‌اند و تلاش دارند تا با تطبیق برنامه‌ها برای شماری از پناهجویان زمینه‌های کار در این کشور فراهم شود.
«در قسمت آزاد بودن در بخش این که آن‌ها بتوانند به شکل آزاد کار و شغلی برای خود انتخاب کنند. طبعا صحبت‌های صورت گرفته است.»
همه‌گیری ویروس کرونا تنها روی زنده‌گی پناهجویان افغانستانی در کشورهای اروپایی اثر نگذاشته، بل‌که آنانی‌که قرار بود به گونۀ نامنظم به کشورهای اروپایی مهاجرت کنند، نیز نتوانسته‌اند راه مهاجرت را در پیش گیرند.
حبیب اکبری، یک سال قبل قرار بود، به گونۀ قاچاق به یکی ازکشورهای اروپایی مهاجرت کند. اما او به دلیل بسته‌شدن مرزها و تغییر پالیسی مهاجرت این کشورها نتوانست به خواست خود برسد.
هم‌زمان با این‌که افغانستان در آستانۀ نشست صلح استانبول در ترکیه قراردارد و انتظار می‌رود این نشست به ختم جنگ و بهبود وضعیت کشور بی‌انجامد، حبیب می‌گوید، اگر این نشست به نتیجۀ مطلوب برسد، در افغانستان می‌ماند.
افزایش مهاجرات شهروندان به بیرون از کشور سبب شده که دولت با همکاری شماری از نهادهای بین‌المللی نهادی را با نام مرکز معلومات مهاجرت یا « MRC» در کشور ایجاد کند. مسئولان این نهاد می‌گویند، برای کاهش و جلوگیری از مهاجرت‌های نامنظم برنامه‌های آگاهی‌دهی عامه را روی دست گرفته‌اند.
شیرحسین هنریار، هماهنگ‌کنندۀ مرکز معلومات مهاجرت به سلام‌وطندار می‌گوید، در زمان وضع قرنطین در کشور نیز این مرکز به برنامه‌های آگاهی‌دهی خود ادامه داده است.
«ما با مردم در تماس هستیم. ماهانه ۲هزار نفر را از طریق شیوه‌های مختلف مشوره می‌دهیم. طبیعی‌ست که روند مشوره‌دهی تأثیر مثبت داشته و مهاجرت‌های نامنظم را کاهش می‌دهد.»
مسئولان وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان می‌گویند، از آغاز سال ۲۰۲۱ میلادی، حدود ۳ صد و۴۷ هزار تن به کشور برگشته‌اند. از این میان ۳۳۸ هزار تن از ایران و ۴۲۰۰ تن از سایر کشورها به افغانستان برگشت کرده‌اند.
آمارهای این وزارت نشان می‌دهد که از آغاز سال ۲۰۲۰ میلادی و هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا، ۸۶۰ هزار مهاجر افغانستانی به کشور برگشته‌اند.
مسئولان وزارت مهاجران و بازگشتکنندهگان می‌گویند، با همه‌گیری ویروس کرونا آمار بازگشتکنندهگان به کشور نیز افزایش یافته است.