مؤسسۀ رسانه‌یی سلام افغانستان (رادیو سلام‌وطندار) برای بررسی میزان انگیزۀ درسی و امیدواری دانشجویان به آیندۀ تحصیلی و کاری‌شان پس از روی‌کارآمدن دوبارۀ امارت اسلامی، یک نظرسنجی را در ماه‌های ثور و جوزای سال روان انجام داده که هدف آن دریافت میزان تغییر در متغیرهای یادشده، پس از تحولات اخیر در کشور است.
یافته‌های سلام‌وطندار از این نظرسنجی نشان می‌دهد که پس از روی‌کارآمدن دوبارۀ امارت اسلامی ۷۳ درصد دانشجویان در افغانستان به کاهش یا نداشتن انگیزۀ درسی دچار شده‌اند.
بر بنیاد یافته‌ها، میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ کاری و تحصیلی‌شان نیز کاهش یافته است؛ طوری که ۵۵ درصد دانشجویان با کاهش امیدواری به آیندۀ کاری و ۵۲ درصد دانشجویان با کاهش امیدواری به آیندۀ تحصیلی روبه‌رو اند.
از سوی دیگر، یافته‌های نظرسنجی از استادان دانشگاه‌ها نیز نشان می‌دهد که ۲۳.۷ درصد استادان دانشگاه‌ها با حاکمیت امارت اسلامی هیچ انگیزه‌یی برای تدریس ندارند. افزون بر این، آنان گفتهاند که فرصت‌ها و سطح علاقه‌مندی‌شان به تحقیق و تهیۀ مواد درسی نیز آسیب دیده است.
در این نظرسنجی انگیزۀ درسی دانشجویان و سطح حضور آنان در صنف‌های درسی از دید استادان نیز در مقایسه با گذشته بررسی شده است و ۸۲ درصد استادان گفتهاند که انگیزۀ درسی دانشجویان کاهش یافته است.
روش نظرسنجی و تحلیل داده‌ها: در این نظرسنجی با ۲۷۵ دانش‌جو با استفاده از پرسش‌های بسته به‌طور حضوری و روش نمونه‌گیری تصادفی مصاحبه شده است.
این نظرسنجی در کابل، ننگرهار، بلخ، کندهار و هرات انجام شده است که در آن دانشجویان پسر و دختر از ۱۸ دانشگاه کشور (۹ دانشگاه دولتی و ۹ دانشگاه خصوصی)، شرکت کرده‌اند. از این میان، دانشجویان ۹ دانشگاه در کابل و ۹ دانشگاه دیگر در ولایت‌ها در نظرسنجی شرکت کرده‌اند.
لازم به یادآوری‌ست که در زمینۀ کمیت دانشجویان، از این‌که کابل بیش‌ترین رقم دانشجویان را در میان ولایت‌های کشور دارد، ۶۵ درصد شرکت‌کننده‌گان را شامل می‌شود، متباقی دانشجویان از ۴ ولایت بزرگ (هرات، ننگرهار، کندهار، بلخ) اند.
روش جمع‌آوری معلومات و تحلیل داده‌های این نظرسنجی، کمی است؛ زیرا تمامی پرسش‌ها بسته انتخاب شده است.
میزان انگیزۀ درسی دانشجویان:
یافته‌های سلام‌وطندار نشان می‌دهد که از میان ۲۷۵ دانش‌جوی شرکت‌کننده در این نظرسنجی، ۷۳ درصد دانشجویان به کاهش یا نداشتن انگیزۀ درسی دچار شده‌اند. از این جمله ۵۵ درصد دانشجویان گفتهاند که پس از حاکمیت امارت اسلامی، انگیزۀ درسی‌شان کاهش یافته است و ۱۸ درصد دیگر نیز گفتهاند که هیچ انگیزه‌یی به درس ندارند.
هم‌چنان ۱۷ درصد دانشجویان گفتهاند که انگیزۀ درسی آنان تغییری نکرده و تنها ۱۰ درصد دانشجویان از بیش‌ترشدن انگیزۀشان پس از حاکمیت امارت اسلامی خبر داده‌اند.
نتایج این نظرسنجی با تفکیک دانشگاه‌های خصوصی و دولتی نشان می‌دهد که میزان انگیزه به درس در میان دانشجویان دانشگاه‌های خصوصی ۱۱ درصد بیشتر از دانشگاه‌های دولتی کاهش یافته است.
از سوی دیگر، یافته‌های نظرسنجی با تفکیک جنسیت نشان می‌دهد که درصدی کمی تفاوت میان دختران و پسران در کاهش انگیزۀ درسی وجود دارد و پسران در تناسب به دختران بیشتر با کاهش انگیزه روبه‌رو اند.
نظرسنجی سلام‌وطندار از میزان انگیزۀ درسی در میان دانشجویان پس از حاکمیت امارت اسلامی، با تفکیک مرکز و ولایت‌ها نشان می‌دهد که درصدی کمی تفاوت میان کابل و ولایت‌ها وجود دارد؛ طوری که دانشجویان در ولایت‌ها بیشتر به درس کم‌انگیزه شده‌اند.
میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ تحصیلی:
یافته‌های نظرسنجی از میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ تحصیلی‌شان نشان می‌دهد که امیدواری ۷۷ درصد دانشجویان آسیب دیده است، از این میان امیدواری ۵۲ درصد دانشجویان به آیندۀ تحصیلی‌شان کم‌تر شده است و ۲۵ درصد دیگر هیچ امیدی به آیندۀ تحصیلی‌شان ندارند.
در همین حال، ۱۳ درصد دانشجویان گفتهاند که میزان امیدواری آنان به آیندۀ تحصیلی، پس از حاکمیت امارت اسلامی تغییری نکرده است و ۱۰ درصد دیگر نیز از بیش‌ترشدن میزان امیدواری‌شان گفتهاند.
میزان امیدواری به آیندۀ تحصیلی با تفکیک دانشگاه‌های دولتی و خصوصی نشان می‌دهد که میزان ناامیدی در میان دانشجویان در دانشگاه‌های خصوصی ۱۱ درصد بیشتر از دانشگاه‌های دولتی‌ست.
از جانبی هم، یافته‌ها با تفکیک جنسیت نشان می‌دهد که میزان امیدواری به آیندۀ تحصیلی در میان دختران ۱۳ درصد نسبت به پسران بیشتر کاهش یافته است.
طبق یافته‌های سلام‌وطندار، میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ تحصیلی‌شان، پس از حاکمیت دوبارۀ امارت اسلامی به تفکیک مرکز و ولایت‌ها نشان می‌دهد که میزان ناامیدی در میان دانشجویان در ولایت‌ها بیشتر از کابل است.
میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ کاری:
یافته‌های سلام‌وطندار از میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ کاری‌شان نشان می‌دهد که ۷۵ درصد دانشجویان از وضعیت جاری متأثر شده‌اند؛ طوری که با حاکمیت امارت اسلامی ۴۴ درصد دانشجویان هیچ امیدی به دریافت کار ندارند و میزان امیدواری ۳۱ درصد دیگر نیز کاهش یافته است.
هم‌چنان ۱۵ درصد دانشجویان در این سروی گفتهاند که میزان امیدواری آنان به آیندۀ کاری تغییر نکرده است و ۹ درصد دیگر نیز گفتهاند که امیدواری‌شان به آیندۀ کاری پس از حاکمیت امارت اسلامی بیشتر شده است.
نتایج نظرسنجی با تفکیک دانشگاه‌های دولتی و خصوصی هم‌چنان حاکی‌ست که میزان ناامیدی به دریافت کار در میان دانشجویان دانشگاه‌های خصوصی در مقایسه با دولتی، ۱۵ درصد بیشتر است.
براساس تفکیک جنسیتی، در پیوند به میزان امیدواری به آیندۀ کاری، ۴۸ درصد دختران و ۴۰ درصد پسران گفتهاند که هیچ امیدی به آیندۀ کاری ندارند. در همین حال، ۳۷ درصد پسران و ۲۵ درصد دختران گفتهاند که امیدشان در مقایسه با گذشته کاهش یافته است.
میزان امیدواری دانشجویان به آیندۀ کاری‌شان پس از حاکمیت امارت اسلامی، در ولایت‌ها نیز بیشتر از کابل کاهش یافته است.
گزارش یافته‌ها از نظرسنجی استادان دانشگاه‌ها:
در این نظرسنجی با ۳۸ استاد دانشگاه اعم از خصوصی و دولتی، گفت‌وگو شده است که ۶۶ درصد مصاحبه‌شونده‌گان را مردان و ۳۴ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.
از سویی هم، ۵۰ درصد مصاحبه‌شونده‌گان از دانشگاه‌های خصوصی و ۵۰ درصد دیگر از دانشگاه‌های دولتی‌اند.
انگیزۀ استادان دانشگاه‌ها به تدریس پس از حاکمیت امارت اسلامی:
در این نظرسنجی ۵۶ درصد استادان گفتهاند که با حاکمیت دوبارۀ امارت اسلامی، میزان انگیزۀشان به تدریس تغییر کرده است. از مجموع استادان ۲۳.۷ درصد گفتهاند که هیچ انگیزه‌یی به تدریس ندارند و ۳۱.۶ درصد دیگر گفتهاند که انگیزۀشان کم‌تر شده است.
از سوی دیگر، انگیزه به تدریس در میان ۴۲ درصد استادان تغییر نکرده است؛ در حالی که تنها ۲ درصد استادان گفتهاند با حاکمیت امارت اسلامی، انگیزۀشان به تدریس بیشتر شده است.
میزان علاقه‌مندی استادان به تحقیق و تهیۀ مواد درسی پس از حاکمیت امارت اسلامی:
براساس نظرسنجی، سطح علاقه‌مندی ۶۳ درصد استادان به تحقیق و تهیۀ مواد درسی در دانشگاه‌های کشور، با حاکمیت امارت اسلامی آسیب دیده است که از این میان، علاقه‌مندی ۳۹.۵ درصد کم شده است و ۲۴ درصد دیگر هیچ علاقه‌یی به تهیه و تحقیق مواد درسی ندارند.
هم‌چنان ۲۶ درصد استادان دانشگاه‌ها گفتهاند که با حاکمیت امارت اسلامی، سطح علاقۀ آنان تغییر نکرده است و ۱۰.۵ درصد دیگر گفتهاند علاقه‌مندی‌شان به تهیۀ مواد درسی و تحقیق بیشتر شده است.
میزان فرصت‌ها و چه‌گونه‌گی شرایط به استادان به تحقیق و تهیۀ مواد درسی پس از حاکمیت امارت اسلامی:
۷۴ درصد استادان گفتهاند که با حاکمیت امارت اسلامی در کشور، زمینه و شرایط به آنان برای تهیۀ مواد درسی و تحقیق در دانشگاه‌های کشور به‌طور درست فراهم نیست. از این میان، ۲۴ درصد گفتهاند که به کلی فرصت و شرایط برای‌شان مساعد نیست و ۵۰ درصد دیگر از کم‌شدن فرصت‌ها خبر داده‌اند.
۱۸ درصد استادان نیز گفتهاند که میزان فرصت‌ها و شرایط تغییر نکرده است و ۸ درصد دیگر نیز از بیش‌ترشدن فرصت‌ها و شرایط برای تهیۀ مواد درسی و تحقیق پس از حاکمیت امارت اسلامی گفتهاند.
میزان انگیزۀ درسی در میان دانشجویان از دید استادان دانشگاه‌ها پس از حاکمیت امارت اسلامی:
در این نظرسنجی ۹۸ درصد استادان در پیوند به انگیزۀ درسی دانشجویان گفتهاند که با حاکمیت امارت اسلامی انگیزۀ آنان آسیب دیده است؛ طوری که ۸۱.۶ درصد از کاهش انگیزۀ درسی و ۱۵.۸ درصد دیگر از نبود انگیزۀ درسی در میان دانشجویان خبر داده‌اند. تنها ۲ درصد استادان گفتهاند که با حاکمیت امارت اسلامی در کشور میزان انگیزۀ درسی در میان دانشجویان تغییر نکرده است.
میزان علاقه‌مندی دانشجویان به درس از دید استادان دانشگاه‌ها پس از حاکمیت امارت اسلامی:
استادانی که در نظرسنجی شرکت کرده، گفتهاند که علاقه‌مندی دانشجویان به درس پس از حاکمیت امارت اسلامی کاهش یافته یا به کلی از بین رفته است. از مجموع استادان ۶۶ درصد به این باور اند که علاقه‌مندی دانشجویان کاهش یافته است و ۱۶ درصد دیگر گفتهاند که دانشجویان هیچ علاقه‌یی به درس ندارند. ۱۸ درصد دیگر نیز گفتهاند که با حاکمیت امارت اسلامی میزان علاقه‌مندی آنان تغییر نکرده است؛ اما هیچ استادی بیش‌ترشدن علاقۀ دانشجویان را تأیید نکرده است.
میزان درس‌خوانی در میان دانشجویان از دید استادان دانشگاه‌ها پس از حاکمیت امارت اسلامی:
۷۱ درصد استادان گفتهاند که سطح درس‌خوانی در میان دانشجویان کاهش یافته است و ۱۱ درصد دیگر گفتهاند که دانشجویان هیچ درس نمی‌خوانند. ۱۸ درصد نیز گفتهاند که با حاکمیت امارت اسلامی، میزان درس‌خوانی در میان دانشجویان تغییر نکرده است.
میزان حضور دانشجویان در صنف‌های درسی از دید استادان دانشگاه‌ها پس از حاکمیت امارت اسلامی:
۷۱ درصد استادان شرکت‌کننده در نظرسنجی گفتهاند که میزان حضور دانشجویان در صنف‌های درسی کاهش یافته است، ۴ درصد گفتهاند که دانش‌جویان‌شان به کلی در صنف حاضر نمی‌شوند و ۲۶ درصد دیگر نیز گفتهاند که میزان حضور دانشجویان تغییر نکرده است.
پیشنهادها:
- سلام‌وطندار از امارت اسلامی می‌خواهد که زمینه را برای تحقیق و تهیۀ گزارش دربارۀ وضعیت تحصیلی کشور باز بگذارد تا محققان و گزارش‌گران بتوانند با ارائۀ تصویر حقیقی از وضعیت تحصیلی کشور، نقاط قوت و ضعف تحصیلات عالی را به نمایش بگذارند و توجه مسئولان را برای تقویت نقاط قوت و زدودن نقاط ضعف جلب کنند.
- سلام‌وطندار از امارت اسلامی و مسئولان وزارت تحصیلات عالی می‌خواهد که برای بررسی چرایی و چه‌گونه‌گی کاهش انگیزۀ درسی و میزان امیدواری به آیندۀ تحصیلی و کاری دانشجویان تحقیق کنند و پس از شناسایی، عواملی که سبب کاهش انگیزۀ درسی و میزان امیدواری به آیندۀ تحصیلی و کاری دانشجویان می‌شود، را از میان بردارند.
- سلام‌وطندار از محققان و گزارش‌گران می‌خواهد که در زمینۀ چرایی و چه‌گونه‌گی کاهش انگیزۀ درسی و میزان امیدواری به آیندۀ تحصیلی و کاری دانشجویان کشور تحقیق انجام دهند و عواملی را که سبب کاهش آن می‌شود، شناسایی کنند.
- سلام‌وطندار هم‌چنان از محققان و گزارش‌گران می‌خواهد در بخش تحصیلات عالی که در واقع ستون فقرات کشور است، تحققیات و گزارش‌های بیشتر تهیه کنند و ضمن جلب توجه برای تقویت تحصیلات عالی کشور، ارزش‌مندی این بخش بزرگ را به تصویر بکشند.
