اگر به فرهنگ، سینما و هنر توجه می‌شد، امروز در چنگ تروریستان نبودیم

چندی پیش رئیس‌جمهور به دلیل افزایش ناامنی‌ها، مسئولیت تأمین امنیت کابل را به امرالله صالح، معاون نخست ریاست‌جمهوری سپرد. امرالله صالح در ادامۀ فیصله‌های صبحگاهی‌اش، به شهرداری کابل دستور داد که سینما پارک را ویران کنند. دستور امرالله صالح مبنی بر تخریب سینما پارک با موجی از اعتراض سینماگران، فرهنگیان و کابل‌نشینان به همراه بود. شب گذشته، صحرا کریمی، رئیس افغان فیلم در اعتراض به تخریب سینما پارک تحصن کرد، اما نیروهای امنیتی او را به جبر از سینما بیرون کشیدند و سینما را ویران کردند.

سلام‌وطندار در پیوند به تخریب سینما پارک با همایون پاییز، از سینماگران مطرح کشور گفت‌و‌گویی انجام داده‌ است.

همایون پاییز، سینماگر و کارگردان نام‌آشنای افغانستان است. سینماگران و فرهنگیان او را دارنده فهم خوب فلسفی و سینمایی می‌دانند. فلم «آن سوی خط سکوت» از کارهای مثالی این سینماگر بی‌نظیر کشور است.

شما سال‌هاست برای سینما کار و پی‌کار می‌کنید، تصمیم دولت مبنی بر تخریب سیمنا پارک، امر مدبرانه و معقول است؟

این تصمیم را نمی‌توانیم مدبرانه بگوییم. اعتقاد من این است که تروریست‌ها و ویران‌گران در غیبت فرهنگ رشد می‌کنند و دست به کشتن و تخریب می‌زنند. اگر دولت‌های ما توجهی به فرهنگ می‌داشتند، امروز در چنگ هیولای به نام طالبان و این همه تروریست نبودیم. دولت به جای تخریب سینما پارک، آن را باید نوسازی می‌کرد و به فرهنگ و سینما احترام می‌گذاشت.

حکومت، به‌ویژه امرالله صالح تخریب سینما پارک را توجیه‌پذیر می‌داند، از نظر شما تخریب سینما پارک که قدمت هفتاد ساله دارد، می‌تواند توجیهی داشته باشد؟

تخریب داشته‌های فرهنگی و تاریخی هیچ توجیهی نمی‌تواند داشته باشد. مسئولان، تخریب سینما پارک را به ظن خودشان برای بهبود امنیت انجام داده‌اند. اگر تخریب یک سینما بتواند اندکی بر امنیت روانی و جمسی مردم تاثیر داشته باشد، درست است، اما همه‌گان می‌‌دانیم که این کار تأثیری روی امنیت شهر کابل ندارد. این توجیهات معقول و قابل قبول نیست. سینما پارک یک بنای تاریخی و فرهنگی است و می‌بایست حفظ می‌شد.

حکومت با تخریب سینما پارک چه به دست می‌آورد؟

مسئولان می‌گویند که سینما پارک محل آمد و شد معتادان و پودریان بود و به همین دلیل تخریب شد. تخریب سینما پارک به هیچ روی نمی‌تواند از شمار تروریستان، معتادان و ره‌زنان کم کند و بر صف باشرفان اخلاق‌باوران بیافزاید. توجیه حکومت غیرمنطقی است.

چرا دولت به جای تخریب، سینما پارک را نوسازی نکرد، آیا امکان نوسازی این مکان وجود نداشت؟

صددرصد داشت. اگر دولت رحمی به حال فرهنگ و سینمای کشور می‌کرد، این بنا نوسازی می‌شد. دولت قول داده است که به جای سینما پارک، مکان جدید برای فرهنگیان و سینماگران می‌سازد. دولت اگر چنین برنامه‌یی روی دست داشت، ده‌ها زمین خالی در گوشه‌های شهر وجود دارد که به زباله‌دانی بدل شده است. حکومت می‌توانست از این مکان‌های برای ساخت تفریح‌گاه استفاده می‌کرد. ده‌ها هنرمند، سینماگر، عکاس و نویسنده درخواست کردند که مسئولیت سینما را بدهند به آنان، اما حکومت درخواست آنان را نادیده گرفت.

تخریب سینما پارک جایگاه فرهنگ، سینما، فرهنگیان و سینماگران را در کجا قرار داده است؟

فرهنگ از زمان تأسیس حکومت‌ها – از موقت تا اکنون – شامل آجندای هیچ دوره‌یی نبوده است و همیشه به حاشیه رانده شده است. توجه و سرمایه‌گذاری در این زمینه صورت نگرفته است. توسعۀ فرهنگ و هنر هماره اولویت‌ کشورهای مدرن بوده است، اما در بیست سال ما شاهد به زمین خوردن فرهنگ و فرهنگی در این سرزمین بوده‌ایم.

از نظر شما، تخریب سینما پارک به دیدگاه افراط‌گرایان و آنانی که سینما را مردود می‌شمارند، مشروعیت می‌بخشد؟

افراطی‌ها از بنیاد دشمن فرهنگ، هنر، سینما و مدرنیته بودند و استند و این عمل‌کرد دولت، صف افراط‌گرایان را قوی می‌سازد.

چرا دولت به خواست سینماگران و فرهنگیان تمکین نکرد و عزم خود را برای تخریب سینما جزم کرد؟

می‌توانیم بگوییم که هنر و هنرمند نزد این دولت‌مردان هیچ ارزشی ندارد، ثبوت این مورد در دست است. بسیاری‌ها عاجزانه درخواست کردند که سینما پارک را تخریب نکنید، اما سینما تخریب شد.

حکومت برای رشد و جهانی‌شدن سینمای افغانستان چه کار کرده است؟

دولت به همان تعبیر معروف «این ره که تو روی به ترکستان است» روان است. ما همیشه منتقد بودیم. دو چیز سبب فاجعه در کشور ما شده است: آزادی بیان لجام‌گسیخته و اقتصاد بازار آزاد. بارها برای کار سینمایی به حکومت مراجعه کرده‌‎ایم و جواب رد به سینۀ ما زده‌اند.

تخریب سینما پارک چه تأثیری روی سینما و سینماگر در افغانستان جنگ‌زده خواهد داشت؟

دل ما خون است. دولت به جای این‌که تعمیری جدیدی برای سینماگران بسازد، خرابه‌های ما را فرو می‌ریزاند. این که ما اعتراض کردیم، دلیلش این بود که نباید این مکان تاریخی و فرهنگی تخریب شود، اما روی سینما و سینماگر هیچ تأثیری نخواهد داشت و ما با باور کامل این را راه می‌پیماییم.

وظیفۀ وزارت اطلاعات و فرهنگ چه است؟

در  بیست سالی که من نظاره‌گر اوضاع بودم، هیچ‌کس و هیچ وزارتی صلاحیت کار خویش را نداشته است. کسانی که وزیر معرفی می‌کنند، به جای وزیر تصمیم می‌گیرند و رئیسان و وزیران تطبیق‌کنندۀ اوامر بالا وزیر اند. چاپلوسانی نیز استند که برای خوش ساختن ذهن‌های متحجر، جلو رشد فرهنگ و هنر و اندیشه را می‌گیرند و این سرطانی‌ست که امروز تروریست تولید کرده است.