انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان در سال ۲۰۱۰ با همکاری وزارت آموزش و پرورش تأسیس شد. دانش‌آموزان در این انستیتیوت موسیقی افغانستان و موسیقی غربی را می‌آموزند. انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان در سال ۲۰۱۸ جایزۀ موسیقی پولار را دریافت کرده است. جایزۀ پولار که به نوبل موسیقی مشهور است، سالانه برای قدردانی از موسیقی‌های برتر بین‌المللی اهدا می‌شود. نهاد پولار در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که این جایزه به انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان به دلیل استفاده از قدرت موسیقی برای تغییر زنده‌گی جوانان اهدا می‌شود.
دو سال از دریافت این جایزۀ مهم گذشته است. سلام‌وطندار بر آن شد تا گفت‌وگویی را با احمد ناصر سرمست، رئیس انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان انجام بدهد.
وضعیت موسیقی افغانستان را چه‌گونه ارزیابی می‌کنید؟
بحث بازنگری و بررسی موسیقی افغانستان یک بحث بسیار ساده است. در بیست سال اخیر، تغییرات بزرگی در موسیقی افغانستان رونما شده است. موسیقی دوباره جایگاهش را در زنده‌گی فرهنگی و اجتماعی مردمان افغانستان یافته است. ایجاد نهادهای آموزش موسیقی، حضور پررنگ بانوان در آموزشگاه‌های موسیقی، زمینه‌سازی برای حفظ و نگه‌داشت موسیقی و هنر افغانستان از جمله دست‌آوردهایی است که باید آن را گرامی داشت.
از سوی دیگر، موسیقی افغانستان با چالش‌های فراوان نیز مواجه بوده است که باید به آن پرداخته شود. افغانستان تنها کشوری است که هنرمند موسیقی پس از خلق آثار هنری در فقر زنده‌گی می‌کند و در فقر می‌میرد. دلیل آن را می‌شود عدم موجودیت بسترهای حقوقی که متضمن حقوق هنرمند موسیقی باشد، عنوان کرد. تا زمانی که به چالش‌های حقوقی پرداخته نشود و بسترهای لازم حقوقی برای موسیقی افغانستان به وجود نیاید، ناممکن است در رابطه با بهبود هنرمند، موسیقی و در رابطه به ایجاد صنعت موسیقی در افغانستان صحبت کنیم.
افغانستان پس از صلح را چه‌گونه بررسی می‌کنید؟
من آدم خوش‌بین به زنده‌گی بودم و خوش‌بین استم. طبعاً افغانستان پس از صلح، افغانستانی است که همۀ ما به آن امیدواریم. افغانستانی که در آن حقوق انسانی شهروندانش حرمت گذاشته شود، تفاوت‌ها پذیرفته شود و فرصت‌های برابر برای تمام مردم افغانستان بدون درنظرداشت رنگ، نژاد، زبان و ملیت فراهم گردد.
طالبانِ پس از صلح چه‌گونه خواهد بود؟
ما طالبان را بر اساس اعمال‌شان قضاوت می‌کنیم. حرف و عمل طالبان هم‌خوانی ندارد. طالبان از صلح می‌گویند، اما فاجعۀ هلمند را به بار می‌آورند، طالبان از تغییر صحبت می‌کنند، اما سَر موسیقی و هنرمند موسیقی را به جرم هنر تراش می‌کنند، طالبان در حالی در مورد تغییر صحبت می‌کنند که به مراسم عروسی یورش می‌برند و آلات موسیقی را می‌شکنند و هنرمند را دار می‌زنند. اگر طالبان پس از صلح همین‌گونه باشد، به مذاکرات صلح و حضور طالبان در حکومت نباید امیدوار باشیم. اما اگر طالبان شریک حکومت شوند، به ارزش‌های شهروندی مردم افغانستان و به دست‌آوردهای بیست سال گذشته و به قانون اساسی افغانستان حرمت بگذارند، در آن صورت به افغانستان فردا و طالبان می‌توانیم امیدوار باشیم.
اگر طالبان، همان طالبان بیست سال قبل باشند، سرنوشت انستیتیوت موسیقی افغانستان را چه‌گونه می‌بینید؟
من فکر می‌کنم مردم افغانستان و جامعۀ افغانستان در این بیست سال تغییر بنیادی کرده است. نسل جوان امروز افغانستان، نسل جوان سال ۱۹۹۶ نیست که طالب به قدرت رسید. سطح آگاهی جوانان امروز خیلی بلندتر از جوانان بیست سال پیش است که از جنگ خسته بودند و امیدوار بودند طالبان برای‌شان رفاه بیاورند. زنده‌گی زیر سایۀ حکومت طالبان تجربه شده است و از تاریخ آموخته‌اند که هر چیزی که به نام اسلام یا حکومت‌داری و صلح از آن‌ها گرفته شده است، دیگر حاضر نیستند آن ارزش‌ها را از دست بدهند. به همین دلیل، شاید طالبان با افکار بیست سال پیش به افغانستان نیایند. نسل جوان افغانستان و مردم افغانستان به هیچ‌کسی اجازه نمی‌دهند تا چرخ تاریخ را به عقب برگرداند.
چه چیزی سبب شد که نوبل موسیقی به انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان اهدا شود؟
جایزه نوبل موسیقی برای انستیتیوت موسیقی افغانستان «به‌خاطر استفاده خلاقانه موسیقی برای تغییر زنده‌گی انسان‌ها و زنده‌گی جامعۀ افغانستان اهدا شده است که افتخار آن به تمام شاگردان، استادان و اعضای ارکستر زهره برمی‌گردد.»
اکثریت مخاطبان موسیقی در افغانستان، موسیقی‌یی را می‌شنوند که مصرف روزانه دارد، چرا کارهای انستیتیوت موسیقی در میان مردم جا نیافتاده است؟
کارهای انستیتیوت موسیقی افغانستان با استقبال بسیار خوب مردم مواجه شده است. با کارهای این انستیتیوت، به‌ویژه ارکستر زهره مردم کاملاً آشنایی دارند. من معتقدم که ارکستر زهره در تغییر اذهان عامه در رابطه با جایگاه زن در موسیقی افغانستان نقش کلیدی را بازی کرده است. پس از افتتاح ارکستر زهره و درخشیدن ارکستر زهره در بزرگ‌ترین استیج‌های دنیا، دانش‌آموزان دختر در انستیتیوت موسیقی رو به افزایش است. من خرسندم که مردم افغانستان، به‌ویژه در صفحات اجتماعی ارکستر زهره را نشانه‌یی از دست‌آوردهای بیست سال گذشته و آزادی زنان بازتعریف می‌کنند.
جایگاه ارکستر زهره را در آینده چه‌گونه می‌بینید؟
ارکستر زهره در زیر چتر انستیتیوت موسیقی فعالیت می‌کند. اعضای ارکستر زهره از دانش‌آموخته‌گان انستیتیوت ملی موسیقی است و اعضایش سالانه در حال تغییر است. برخی از اعضای ارکستر زهره مصروف تحصیل در رشتۀ موسیقی استند. ما تلاش می‌کنیم تا شاهد درخشیدن ارکستر زهره در فضای بیرون از انستیتیوت ملی موسیقی افغانستان باشیم.
