در گفت‌وگویی با محمداشرف حق‌شناس، سخن‌گوی وزارت فواید عامه، از او در باره‌ی کارکردهای این وزارت پرسیده‌ایم.
ترمیم تونل سالنگ، پس از کانال قوش‌تپه دومین پروژه‌ی ملی خوانده می‌شود. واقعاً ترمیم ۲.۷ کیلومتر جاده، نیاز به این همه تبلیغات و زمان داشت؟
سالنگ، یکی از شاه‌راه‌های مهم و حیاتی افغانستان است. این شاهراه نه تنها که ولایت‌‌های شمالی افغانستان را به پایتخت وصل می‌کند، بل که در قسمت انتقال اموال تجارتی با کشورهای همسایه نیز نقش مهم و کلیدی دارد. با توجه به نقشی که این شاهراه دارد، امارت اسلامی کار ترمیم و بازسازی اساسی آن را به طول ۸۰ کیلومتر از جبل‌سراج تا خنجان در سال روان قرار داد کرده که خوش‌بختانه، کار در داخل تونل و گالری شانزدهم که طرف سمت شمال افغانستان می‌باشد، تکمیل شد.
چهار ماه زمان خیلی زیادی برای ترمیم ۲.۷ کیلومتر جاده نیست؟
پروژه‌هایی را که وزارت فواید عامه تطبیق می‌کند، زمان‌گیر است. از لحاظ تخنیکی موادی را که استفاده می‌کنند، معیادی که برایش تعیین شده را باید تکیمل کند. در دیزاین جدید شاهراه سالنگ، سه طبقه کانکریت در نظر گرفته شده بود که این کار در دو مرحله بود؛ مرحله‌ی اول، کندن‌کاری داخل تونل که ۱۶-۱۷ هزار مترمکعب مواد سخت و نیمه‌سخت از داخل تونل که در سال‌های گذشته در این تونل و گالری شانزدهم جابه‌جا شده بود، کندن‌کاری شده و به بیرون انتقال داده شد؛ مرحله‌ی دوم، ساخت داخل تونل سالنگ و گالری شانزدهم بود که در دیزاین جدید، سه طبقه کانکریت برایش در نظر گرفته بودیم. طبقه‌ی اول، کانکریت فلتر لیر ۴۲ سانتی‌متر ذخامت داشت که در این سیستم، زهکشی یا لوله‌کشی زیر ساخت داخل تونل بود که آب‌روهایی که در زیرساخت تونل است را کنترل کنیم و در حدود ۲۵۰۰ متر پیپ در لایه‌ی اول کانکریت استفاده کردیم. طبقه‌ی دوم کانکریت یا (سی تی پی) است که ۱۵ سانتی‌متر ذخامت داشت که این را هم در ۲.۷ کیلومتر داخل تونل کار کردیم. طبقه‌ی سوم که کانکریت سیخ‌دار است، ۲۸.۵ سانتی‌متر ذخامت داشت که این زمان‌گیر است. از لحاظ تخنیکی، به شکل معیاری برای اولین بار است که شاهراه سالنگ و گالری شانزدهم بازسای می‌شود.
هزینه‌ی ترمیم شاهراه سالنگ چه اندازه بوده و از کدام منبع تأمین شده است؟
هزینه‌ی داخل تونل سالنگ و گالری شانزدهم که کارش را ما تکمیل کردیم، بر اساس حکم «امیرالمومنین» از محصول «تول پلازا» پرداخت می‌شود که در روزهای نزدیک، کار آن غاز می‌شود. پول تردد وسایط در یک اکونت مشخص جمع‌آوری و مصرف شاهراه سالنگ، از آن پرداخت خواهد شد.
یعنی از تمام عابرین پول گردآوری می‌کنید؟
دقیقاً از تمام وسایطی که از شاهراه سالنگ رفت‌وآمد می‌کند، پول جمع‌آوری می‌کنیم. از این وسایط که فعلاً تردد دارند، صرف وزارت ترانسپورت قبلاً عواید جمع می‌کرد. بر اساس فرمان شیخ صاحب، فعلاً این عواید را وزارت فواید عامه جمع‌آوری می‌کند و پولی که در شاهراه سالنگ مصرف شده، از آن پرداخت می‌شود.
پس هزینه‌ی ترمیم تونل سالنگ را از مردم می‌گیرید؟
تول پلازا از مردم نیست. شما در اکثر کشورهای همسایه حتا کشورهای بیرونی را ببینید، تول پلازا یک ساختار جهانی و قبول‌شده است که مردم یک کشور در بازسازی وطن شان سهیم می‌شوند و ما هم پولی که قبلاً ترانسپورت جمع‌آوری می‌کرد، را جمع‌آوردی و در شاهراه سالنگ مصرف می‌کنیم. این پول تا زمانی جمع‌آوری خواهد شد که کار ساخت ۸۰ کیلومتر شاهراه سالنگ تکمیل شود.
چه زمانی کار بخش دوم سالنگ آغاز می‌شود؟
ما در سال روان کار دو بخش را آغاز کردیم. بخش اول، سالنگ شمالی که تونل شاملش بود و سالنگ جنوبی که گالری شانزدهم را شامل می‌شود و بخش سوم که از خنجان الی دوشی است، ۲۱.۳ کیلومتر طول دارد و کارش فعلاً جریان دارد. مکمل این شاهراه به طول هشتاد کیلومتر مطابق فرمان شیخ صاحب شامل قرارداد وزارت فواید عامه است که یک بخش آن تکمیل شده و کار باقی بخش‌ها، در سال آینده آغاز خواهد شد.
این پروژه چه قدر زمان خواهد برد؟
متأسفانه، ما بدیل برای سالنگ نداریم. در سال آینده، انشاالله قسمت‌هایی را که برای آن بدیل داریم به روی وسایط باز می‌باشد و قسمت‌هایی را که بدیل نداریم، به گونه‌ی وقفه‌ای مسدود می‌شود تا کار آن را تکمیل کنیم. زمان تکمیل این پروژه برای فعلاً دو سال در نظر گرفته شده است.
یک هفته از افتتاح تونل سالنگ نمی‌گذرد، اما از کیفیت کار شکایت شده که گویا آبریزه‌های داخل تونل، به مثل سابق جاریست و ممکن باعث یخ‌بندان و حادثه شود؟
وزارت فواید عامه و تیم تخنیکی این وزارت، به هم‌وطنان ما اطمینان می‌دهیم، سالنگ بعد از ایجاد آن برای اولین بار است که کانکریت می‌شود. تیم تخنیکی وزارت فواید عامه، معیادی که در نظر گرفته و باید کار بدهد، ۵۰ سال است. ما برای سیستم زهکشی و سیستم آب‌روهای داخل تونل و هم در زیرساخت طبقه‌ی اول، سیستم لوله‌کشی را در نظر گرفتیم و هم در طبقه بالایی داخل تونل، جویچه‌های بغلی در نظر گرفتیم تا آبی که از بغل‌های تونل خارج می‌شود را کنترل کنیم. هم‌وطنان ما در جریان استند که در گذشته‌ها در جریان جنگ‌های داخلی، تونل آسیب دیده بود و وقتی که برف و باران می‌شود هرازگاهی از بغل‌های تونل آب جاری می‌شود و ما در دیزاین جدید، این را کنترل کرده‌ایم و این تأثیر در قسمت تخریب تونل نخواهد داشت.
قرارداد پروژه‌ی ترمیم سالنگ از منبع واحد به یک شرکت مشخص سپرده شده است؟
نخیر! شاهراه سالنگ به طول ۸۰ کیلومتر با سه کمپنی قرارداد شده و این کمپنی‌ها داخلی استند و دیزاین آن نیز، توسط انجنیران افغان صورت گرفته است.
میزان هزینه را یادآوری نکردید؟
شرکت‌ها با وزارت فواید عامه قرارداد بستند و با تیم‌های تخنیکی وزارت فواید عامه مصارف را یادداشت کردند. هر زمانی که مسئول تول پلازا کارش را آغاز کند، پول جمع‌آوری شود، مطابق بیل کارکرد شان، پول شان پرداخت می‌شود.
بودجه‌ی عادی و انکشافی وزارت فواید عامه در سال ۱۴۰۲ چه اندازه بود و چه میزان مصرف شده است؟
دقیقاً شما می‌دانید که کار وزارت فواید عامه اعمار زیربناهای ترانسپورتی است و این به هزینه‌ی هنگفت نیاز دارد. هر پروژه را که این وزارت کار می‌کند، به هزینه‌ی هنگفت ساخته می‌شود. در سال روان ما در حدود ۴ میلیارد بودجه داشتیم، در بخش عادی و انکشافی و تا ختم این سال این بودجه تمام می‌شود.
بزرگ‌ترین کارهای وزارت فواید عامه در جریان سال روان چه بوده؟
یکی از وزارت‌هایی که در طول این دو سال کارهای مهمی را در بخش ساخت زیربناها انجام داده، وزارت فواید عامه است. این وزارت پس از حاکمیت امارت اسلامی، کارهای مهمی را انجام داده به خصوص در ساخت سرک‌ها، پُل و پلچک‌ها کار خود را آغاز کرد. به طور نمونه، من چند پروژه‌ی مهم را یادآور می‌شوم که نه تنها ولایت‌ها را به هم وصل می‌کند، بل که در رشد و خودکفایی کشور نیز نقش مهمی دارد. کار ۸۰ کیلومتر شاهراه سالنگ را آغاز کرده بودیم. داخل تونل تازه کارش تکمیل شده، متباقی در سال آینده کارش را شروع می‌کنیم. شاهراه کابل–کندهار که ۴۸۰ کیلومتر طول دارد در هر هفت قسمت، کارش را آغاز کردیم. زیربنای این شاهراه در سال‌های گذشته تخریب شده بود. خوش‌بختانه در هفت بخش که قرارداد کردیم، پیش‌رفت‌های خوبی داریم؛ پل‌ها و پل‌چک‌هایش را تکمیل کردیم. بخش اولش که از کابل تا ارغندی میدان‌وردک است، آسفالت آن را تکمیل کردیم. کار بخش دوم آن جریان دارد و در ولایت زابل، کار شش پایه پل را به طول‌های متفاوت که از ۲۴ متر بیشتر است، کارش را تکمیل کردیم و پیش‌ر‌فتی هم دارد. در همین حال، پروژه‌ی بزرگ جدید که به نام دهلیز شمال و حنوب یاد می‌شود، شاهراه کندهار–ارزگان را که۲۱۰ کیلومتر طول دارد، کار آسفالت‌ریزی یک بخش آن را آغاز کردیم و معروف–ارغستان، پروژه‌ی بزرگی دیگری است که کارش عملاً جریان دارد. هم‌زمان، پروژه‌های خردوبزرگ دیگری هم از طرف این وزارت در دو سال گذشته تکمیل شده است.
چهار میلیارد افغانی چه گونه می‌تواند این پروژه‌های بزرگ را تمویل کند؟
کار برخی از پروژه‌های انکشافی و حفظ و مراقبتی، با بودجه‌ی انکشافی قرارداد شده است؛ اما اکثریت پروژه‌های بزرگی را که شما می‌بینید، در مقابل معادن قرارداد شده. مثلاً شاهراه کابل-کندهار چند بخشش در مقابل معادن قرارداد شده است، دو بخشش در مقابل محصول تول پلازا قرارداد شده و متباقی پروژه‌ها، توسط بودجه‌ی این وزارت تمویل می‌شود.
در قرارداد پروژه‌های بزرگ وزارت فواید عامه، آیا شرکت‌های خارجی اشتراک کرده؟
ما هیچ دری را به خاطر اشتراک شرکت‌ها بسته نکردیم. پروژه‌هایی که ما به آفرگشایی می‌سپاریم، هر شرکت می‌تواند اشتراک کند. در چندین پروژه، شرکت‌های ترکی، در مسیر کابل –کندهار قرارداد شماری از پل‌ها را گرفته اند و کار می‌کنند. هم‌چنان شرکت‌های چینی هم علاقه‌مندی نشان داده اند. ملاقات‌هایی با وزات فواید عامه انجام داده اند تا در قراردادهای این وزارت، سهیم شوند. هر شرکتی که معیارهای لازم را داشته باشد، می‌تواند در داوطلبی‌های وزارت فواید عامه اشتراک کند.
آیا شرکت‌های داخلی و خارجی اولویت‌بندی شده اند؟
در شرایط کنونی که ما قرار داریم در اکثریت پروژه‌ها، شرکت‌های افغانی کار می‌کنند؛ ولی در این اواخر، شرکت‌های خارجی علاقه‌مندی نشان داده اند تا در پروژه‌های فواید عامه کار کنند.
شما در جریان استید که همه‌ساله مسیر ولسوالی‌های زیادی به مرکز ولایت‌ها، بسته می‌شود. برای وصل‌سازی ولسوالی‌ها با مراکز ولایت‌ها، وزارت فواید عامه چه برنامه دارد؟
حیطه‌ی کاری وزرات فواید عامه، اعمار شاه‌راه‌ها است. سرک‌هایی که ولایت‌ها را به هم وصل می‌کنند و سرک‌هایی که مرکز ولایت را به ولسوالی وصل می‌سازد. در اولویت ما پروژه‌هایی را در نظر گرفتیم که هم از لحاظ اقتصادی افغانستان را به خودکفای برساند و هم از لحاظ از این که ولایت‌ها را به هم وصل کنند. مرحله‌ی بعدی، پروژه‌ها یا سرک‌هایی است که هم‌وطنان عزیز ما در ولایت‌ها ضرورت دارند. فعلاً هم ما یک تعداد پروژه را شامل برنامه‌ی وزرات فواید عامه ساختیم. انشالله برنامه‌ی دوم ما سرک‌هایی است که ولسوالی‌ها را با مرکز وصل می‌کند.
رابطه‌ی نظام حاکم با جهان، چه اندازه روی کارهای این وزارت تأثیر گذاشته است؟
برخی از پروژه‌های وزارت فواید عامه از سوی بعضی از کشورها، بانک جهانی، بانک انکشاف آسیایی و شماری از بانک‌های دیگر تمویل می‌شد. کار شماری از این پروژه‌ها متوقف است. در صورتی که بانک‌های خارجی و دونرهایی که قبلاً با وزارت فواید عامه قرارداد داشتند و حاضر نشود که پروژه‌های خود را تکمیل کنند، وزارت فواید عامه آن پروژه‌ها را تکمیل خواهد کرد.
آیا کار روی پروژه‌های نیمه‌تمام نظام پیشین را آغاز کرده اید؟
کار یک تعداد آن پروژه‌ها را آغاز کرده‌ایم و عملاً کار شان جریان دارد. در بودجه‌ی سال روان، کار سه پروژه را شامل ساخته بودیم که انشاالله در سال بعدی نیز، کار پروژه‌های نیمه‌تمام دیگر را آغاز خواهیم کرد.
ما در فصل زمستان قرار داریم، کارها در بخش حفظ و مراقبت جاده‌ها چه گونه پیش می‌رود؟
در سال روان، ۹۳ پروژه حفظ و مراقبت برای ترمیم سرک‌ها، پل و پلچک‌هایی که تخریب شده، داریم. این پروژه‌ها به ارزش دو میلیارد و ۱۷۱ میلیون افغانی است و کار اکثریت پروژه‌هایی را که آغاز کرده بودیم، رو به تکمیل‌شدن است و انشاالله تا سردشدن هوا، کار شان به اتمام می‌رسد. در بخش حفظ و مراقبت زمستانی جاده‌ها نیز، پروژه‌های دیگری داریم و تمام پرسنل و تیم‌های ولایتی وزارت فواید عامه، آمادگی برای فصل زمستان دارند و مشکلات ایجادشده را در اسرع وقت حل کنند.
باشندگان غور از نبود جاده میان کابل–غور همواره شکایت دارند و در گذشته بارها دادخواهی نیز کرده اند. آیا وزارت فواید برنامه‌ای روی دست دارد که کار روی جاده‌ی کابل-غور را آغاز کند؟
دقیقاً سرپرست وزارت فواید عامه آقای الحاج ملا محمد عیسا ثانی، یک ماه قبل به غور و بامیان سفر کرد و سه مسیر که غور را به بامیان وصل می‌ساخت، بررسی و در این مورد با مقامات محلی نیز دیدار داشت و یک مسیر انتخاب شد که غور را با بامیان وصل کند. این جاده زیر پلان وزارت فواید عامه است و کار بخش اول آن، آغاز شده و در سال پیش رو رسماً کار آن را نهایی خواهیم ساخت.
در نظام پیشین، نبود امنیت از چالش‌های سد راه کار این وزارت بود. حالا چه چالش‌هایی وجود دارد؟
خوش‌بختانه ما فعلاً کدام مشکل خاص نداریم و صرف در بخش بودجه، مشکلات وجود دارد که به مرور زمان حل خواهد شد.
در سال جدید، وزارت فواید عامه چه برنامه‌های بزرگی را پلان کرده است؟
در سال پیش رو، وزارت فواید عامه، کار پروژه‌های بزرگی را که آغاز کرده تمام خواهد کرد. در قدم نخست پروژه‌های زیر کار، در سال آینده تکمیل خواهد شد. در گام دوم، پروژه‌هایی را شامل پلان وزارت فواید عامه می‌کنیم که مردم در ولایت‌ها به آن نیاز جدی دارند.
