صحبت از ارزش بالای معادن افغانستان از دیر باز به این سو، در میان مقام‌های حکومتی و شهروندان عام رواج دارد و گفته می‌شود که در صورت استخراج آن، افغانستان دیگر کشوری فقیر نخواهد بود؛ اما در جریان چند سده‌ی گذشته، روی استخراج معادن در افغانستان سرمایه‌گذاری زیادی نشده و بخش محدودی از این معادن، به شکل غیرقانونی و بخشی هم، به شکل فشرده به گونه‌ی قانونی استخراج شده که تأثیر چندانی روی رفاه عمومی نداشته است.
بر اساس معلومات وزارت معادن و پترولیم دوره‌ی جمهوری، ارزش ذخیره‌های معادن افغانستان سه تریلیون دالر تخمین زده شده است. افغانستان دارای معادن مس، لیتیوم، آهن، طلا، نیوبیوم، کبالت و برخی دیگر از ذخایر معدنی گران‌بها است.
امارت اسلامی پس از بازگشت به قدرت، استخراج شمار زیادی از معادن کوچک و ده‌ها معدن در مقیاس بزرگ را با شرکت‌های داخلی و خارجی قرارداد کرده است. بر اساس آمار وزارت معادن و پترولیم حکومت سرپرست، تا حال قرارداد ۳۰ معدن به مقیاس بزرگ و ۱۵۰ معدن به مقیاس کوچک با شرکت‌های داخلی و بیرونی امضا شده است.
وضعیت معادن به مقیاس بزرگ
معادن به مقیاس بزرگ، به معادنی گفته می‌شود که مساحت آن از یک کیلومترمربع بیشتر باشد. بر اساس معلومات وزارت معادن و پترولیم، پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت، استخراج ۳۰ معدن در مقیاس بزرگ با شرکت‌های داخلی و بیرونی امضا شده که حجم سرمایه‌گذاری روی آن، هفت تا هشت میلیارد دالر امریکایی است. زمان این قراردادها از پنج تا ۳۰ سال است که پنج سال نخست آن، شامل مرحله‌ی اکتشافی می‌شود.
معدن طلای سمتی تخار؛ قرارداد این معدن به ارزش ۳۱۰ میلیون دالر امریکایی با یک شرکت مشترک افغانستانی-چینایی به نام «چینا-افغانستان» امضا شده و بر اساس آن، ۵۶ درصد حق امتیاز به حکومت سرپرست پرداخت می‌شود.
معدن مس عینک ۲ در لوگر؛ قرارداد این معدن به مساحت ۲۴۰ کیلومترمربع با یک شرکت چینی به نام «تویارچینی» امضا شده و این شرکت، ۴۱۱ میلیون دالر امریکایی روی این معدن سرمایه‌گذاری کرده که ۱۳ درصد حق امتیاز استخراج آن، به حکومت سرپرست پرداخت می‌شود.
نفت حوزه‌ی دریای آمو؛ قرارداد استخراج نفت از این حوزه به مساحت چهار هزار و ۵۰۰ مترمربع در ساحت‌های قشقری، زمردسای، بازارکمی، آق‌دریا و انگوت در سرپل، جوزجان و فاریاب با یک شرکت چینایی به نام «CPEIC» امضا شده است.
به گفته‌ی وزارت معادن و پترولیم، در سال نخست، شرکت قراردادی، ۱۵۰ میلیون دالر امریکایی روی استخراج این معدن سرمایه‌گذاری می‌کند و در سه سال آینده، مجموع سرمایه‌گذاری به ۵۴۰ میلیون دالر می‌رسد.
بلاک‌های چهارگانه‌ی معدن آهن غوریان؛ این معدن که ۹۵۰ کیلومترمربع مساحت دارد و ارزش مجموعی آن پنج میلیارد و ۵۷۰ میلیون دالر برآورد شده، قرارداد استخراج دو بلاک آن در نُه سنبله‌ی ۱۴۰۲ با یک شرکت ایرانی و استخراج یک-یک بلاک آن با یک شرکت ترکی و یک شرکت بریتانیایی امضا شده است.
سمنت جبل‌السراج پروان؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۲۷.۳۵ کیلومترمربع به ارزش ۲۲۰ میلون دالر امریکایی، در ۲۰ میزان ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «الفلاح العالمی» و شریک قطری‌اش امضا شده است.
معدن زغال‌سنگ ولسوالی اوبه‌ی هرات؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۵۴ هزار و ۴۵۲ کیلومترمربع به ارزش ۲۵۶ میلیون و ۸۰۲ هزار و ۵۶۰ دالر در پنج عقرب ۱۴۰۱ با شرکت داخلی استخراج و پروسس «مدثربلال» امضا شده است.
سمنت ولسوالی دامان کندهار؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت یک میلیون و ۲۰۴ هزار و ۹۵۹ کیلومترمربع به ارزش ۱۰۰ میلیون دالر، در ۱۳ حوت ۱۴۰۱ با شرکت داخلی «احمدنبی» امضا شده است.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
سمنت ولسوالی زنده‌جان هرات؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۱۵ کیلومترمربع به ارزش ۱۳۸ میلیون و ۸۷ هزار و ۸۵۳ دالر در ۲۳ میزان ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «گلبهار انوسمنت» امضا شده است.
معدن طلای ولسوالی دوشی بغلان؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۵.۳۴ کیلومترمربع به ارزش ۱۲۴میلیون و ۹۷۹ هزار افغانی در ۲۱ جدی ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «مدثرآشنا باختریونین» امضا شده است.
معدن زغال‌سنگ ولسوالی کرخ هرات؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت یک میلیون و ۶۹۵ هزار و ۸۱۴ کیلومترمربع به ارزش ۱۵ میلیون و ۱۷۲ هزار و ۸۱۹ افغانی، در ۲۱ جدی ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «دره‌ی آبدال» امضا شده است.
معدن آهن ولسوالی پشتون‌زرغون هرات؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۱۶ میلیون و ۸۱۵ هزار و ۵۱ کیلومترمربع به ارزش ۱۴۰ میلیون و ۱۰۵ هزار و ۴۵۹ دالر، در ۲۱ جدی ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «هم‌گرایان غرب» امضا شده است.
معدن کرومایت ولسوالی کوه‌صافی پروان؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۴.۷۱ به ارزش ۱۸۰ ملیون و ۲۰۶ هزار افغانی در ۲۱ جدی ۱۴۰۲ با شرکت «علیم‌شاه بابا» امضا شده است.
معدن سرب و جست ولسوالی شهرک غور؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۱۰۴ میلیون و ۹۳۶ هزار و ۲۷ کیلومترمربع به ارزش ۲۴۷.۴۴۱.۶۲۲ میلیون و ۴۴۱ هزار و ۶۲۲ افغانی در ۱۹ دلو ۱۴۰۲با شرکت داخلی «خپلواک کاظمی» به امضا رسیده است.
معدن کرومایت ولسوالی کوه‌صافی پروان؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۳.۰۹ کیلومترمربع به ارزش ۵۶۰ میلیون و ۴۰۰ هزار افغانی در ۱۰ دلو ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «طیب زابل» امضا شده است.
معدن سرب و جست ولسوالی شهرک غور؛ قرارداد این معدن به مساحت ۱۰۴ میلیون و ۹۳۶ هزار مترمربع به ارزش ۴۸ میلیون و ۵۱۰ هزار دالر در ۱۹ دلو ۱۴۰۲ با شرکت داخلی «قلعه‌ی افغانی» امضا شده است.
معدن سرب و جست ولسوالی تولک غور؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۱۷۵.۳۵ کیلومتر مربع به ارزش ۴۶ میلیون و ۲۷۰ هزار دالر در ۱۰ حوت ۱۴۰۲ با شرکت «نعیمی» امضا شده است.
معدن تراورتین ولسوالی سرخ‌پارسای پروان؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۱.۶ کیلومترمربع به ارزش ۶۱۴ هزار دالر، در ۲ ثور ۱۴۰۰ با شرکت داخلی نچرل‌ستون امضا شده است.
معدن سنگ مرمر کنر و ننگرهار؛ قرارداد استخراج این معدن‌ها به مساحت ۲.۲۵ کیلومترمربع به ارزش ۶۱۷ هزار دالر، در ۲ ثور ۱۴۰۰ با شرکت داخلی «نچرل‌ستون» امضا شده است.
معدن مس ولسوالی شیدای هرات؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۲۵۰ کیلومترمربع در ۱۸ آگست ۲۰۱۸، با شرکت «سلک‌رودمایننگ» امضا شده است.
معدن باریت در هرات؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۵.۷۵ کیلومترمربع به ارزش ۵.۹ میلیون دالر، در ۲۲ ثور ۱۴۰۳ به شرکت «آریاناهایلند» امضا شده و سهم حکومت سرپرست از این معدن، ۵۰ درصد است.
معدن یاقوت جگدلگ در کابل؛ قرارداد استخراج این معدن به مساحت ۶.۸ کیلومترمربع به ارزش بیش از ۲۷ میلیون دالر، در ۲۲ ثور ۱۴۰۳ به شرکت داخلی «وحدت‌نیاز» امضا شده و سهم حکومت سرپرست از آن، ۴۴ درصد مشخص شده است.
معادن به مقیاس کوچک
معادن به مقیاس کوچک، به معادنی گفته می‌شود که مساحت آن از یک کیلومترمربع کم‌تر باشد. بر اساس معلومات وزارت معادن و پترولیم، پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت، قرارداد استخراج ۱۵۰ معدن کوچک با شرکت‌های داخلی امضا شده است که مرمر، گچ خام، تراورتین، فلورایت، نمک، سرب، جست، کلسیت، نفرایت، کرومایت و برخی دیگر مواد معدنی، شامل آن است و گفته می‌شود که حجم سرمایه‌گذاری روی معادن به مقیاس کوچک، بیش از هفت میلیارد افغانی تخمین زده شده است.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
مس عینک لوگر؛ آیا مهم‌ترین پروژه‌ی اقتصادی افغانستان شکست خورده است؟
معدن مس عینک، در ۴۰کیلومتری جنوب‌شرق کابل در لوگر موقعیت دارد و دومین ذخیره‌ی بزرگ مس در جهان است. معدن مس عینک لوگر، در ۱۳۷۸ خورشیدی برای استخراج برای ۳۰ سال به شرکت «MCC» چین به قرارداد گذاشته شد؛ اما کار استخراج این معدن از سوی این شرکت به دلیل وجود آثار باستانی در ساحه، آغاز نشده است.
شهاب‌الدین دلاور، سرپرست وزارت معادن و پترولیم، در این باره می‌گوید: «منرال فاسفیت در ذوب مس کمک می‌کند؛ ولی اگر نباشد، آب لوگر و کابل را خراب می‌کند. حالا ما فاسفیت را در کندز و بادغیس پیدا کرده‌ایم که مثبت بود؛ شرکت MCC تنها به قیمت یک میلیارد دالر کارخانه‌ی ذوب را در لوگر ایجاد خواهد کرد و کارش آغاز خواهد شد.»
چالش‌های سر راه استخراج گسترده‌ی معادن
استخراج معادن، نیازمند انرژی فراوان از جمله انرژی برق و زیرساخت‌هایی مانند جاده‌ها و سیستم حمل‌ونقل مناسب است که افغانستان در این زمینه‌ها با مشکل روبه‌رو است.
کارشناسان، نبود سروی از ذخایر معدنی، نبود پلان منظم برای استخراج معادن را از مشکلات دیگری عنوان می‌کنند که زمینه را برای استخراج کم‌تر سودمند معادن برای افغانستان فراهم می‌کند. نعمت‌الله، کارشناس معادن، می‌گوید که اکنون افراد مسلکی و حرفه‌ای که از تک-تک معادن در حال استخراج و اکتشاف نظارت کنند، در افغانستان وجود ندارد.
اتاق صنایع و معادن افغانستان، از حکومت سرپرست می‌خواهد که معادن را به شکل تکنیکی و تخصصی استخراج کند. سخی‌احمد پیمان، معاون این اتاق، می‌گوید که بایستی زمینه‌ی پروسس مواد معدنی در خود افغانستان فراهم شود. «در صورتی که معادن به داوطلبی سپرده شود، برای توسعه‌ی اقتصادی افغانستان و اشتغال پایدار مؤثر است. ما می‌خواهیم که معادن به شکل تخنیکی، تخصصی استخراج و زمینه‌ی پروسس آن در افغانستان فراهم شود.»
شماری از آگاهان مسائل اقتصادی، می‌گویند که معادن سرمایه‌ی ملی افغانستان است و باید در قراردادهای آن احتیاط شود. تاج‌محمد تلاش، آگاه مسائل اقتصادی، می‌گوید: «معادن افغانستان سرمایه‌ی بلند و اساسی اقتصادی کشور است و در باره‌ی آن احتیاط ضرور است. ما باید معادن به مقیاس بزرگ را به داوطلبی‌های جهانی بسپاریم و اگر معادن خرد به قرارداد سپرده نشود، به رکود اقتصادی می‌رویم.»
کارشناس معادن افغانستان، می‌گویند؛ تا زمانی که ذخایر معدنی سروی نشده، نباید به قرارداد سپرده شود. با این حال، همایون افغان، سخن‌گوی وزارت معادن و پترولیم، می‌گوید که استخراج معادنی که اکنون در ولایت‌ها جریان دارد، به گونه معیاری انجام می‌شود.
استخراج معادن، به یکی از منابع مهم درآمد برای حکومت سرپرست در نزدیک به سه سال گذشته بدل شده است. بر اساس آمار وزارت معادن و پترولیم، سال گذشته، حکومت سرپرست از معادن افغانستان، ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون افغانی درآمده داشته که بیشتر آن در بودجه‌ی ملی و ایجاد زیرساخت‌ها به مصرف رسیده است.
