فیسبوک یکی از شبکه‌های اجتماعی است که بیش‌ترین کاربر در سطح جهان را دارد. آخرین آماری که از سوی شبکۀ فیسبوک و سایت‌های خبری معتبر نشر شده، نشان می‌دهد که شمار کاربران این رسانه در سطح جهان حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ هزار نفر است.
آمارهای وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی افغانستان نشان می‌دهد که ۸ میلیون «آیدی» فیسبوک در افغانستان ساخته‌شده و روزانه ۲ میلیون کاربر فعال از این شبکه استفاده می‌کنند.
در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی، شماری از افراد از محبوبیت خاصی برخوردارند. این افراد با توجه به مطالبی که نشر می‌کنند ، مورد توجه کاربران قرار می‌گیرند. کاربرانی که به نوشتن طنز، مطالب سیاسی، فرهنگ و اجتماع می‌پردازند، بیش‌ترین مخاطبان را دارند. و یا اگر فیسبوک را به دکانی تشبیه کنیم، تنها دکان‌داران (کاربران) با انصاف و خوش‌برخورد مشتریان بیشتر دارند.
طنزنویسان
انگشت‌شمار افرادی استند که در فیسبوک طنز و مطالبی از این دست می‌نویسند. این افراد با درنظرداشت موضوعات روز، طنزهای انتقادی جدی‌یی نیز می‌نویسند که بدون شک هر کدام مخاطبان خاص خودش را دارد. سخی‌داد هاتف و موسا ظفر از کسانی اند که صفحۀ فیسبوک را از حالت روزمره‌گی بیرون کرده‌اند و خلاف اکثریت کاربران، نوشتن طنز را جدی پی‌گیری می‌کنند.
سخی‌داد هاتف که نزدیک به ۱۲ سال می‌شود از فیسبوک استفاده می‌کند، می‌گوید: «حضور در فیسبوک، حضور در یک بازار است. متاعی که عرضه می‌کنید باید برای جوینده‌گان و خریداران از بعضی جهات جذاب باشند. اکثر متاع‌هایی که در این بازار عرضه می‌شود، از هیچ جهتی چشم‌گیر نیستند. نه جنس خوبی دارند، نه عرضه‌کنندۀ ماهری و نه بسته‌بندی مناسبی. این سبب می‌شود که مردم به سوی کسانی در فیسبوک جذب شوند که حداقل نوشته‌های‌شان از نظر املایی جمع و جورند یا گاه گاه محتوای تازه و جذاب تولید می‌کنند.»
به گفتۀ او، اکثر کاربران برای اینکه با دوستان‌شان در ارتباط باشند، در این فضا فعالیت می‌کنند، اما کسانی که با ذهنیت متفاوت مانند طنز نوشتن وارد این فضا می‌شوند، بیشتر مورد پسند قرار می گیرند.
موسا ظفر، یکی دیگر از طنزنویسان است که به عنوان سلبریتی فیسبوک شناخته می‌شود و مطالب جذاب و خواندنی به خورد مخاطبانش می‌دهد.
او می‌گوید: «مردم از خواندن نوشته‌ها و تحلیل‌های خشک خبری خسته شده‌اند و شاید به همین دلیل صفحه‌ام در فیسبوک چند هزار دنبال‌کننده دارد.»
آقای ظفر که از سال ۲۰۰۹ تاکنون در فیسبوک فعالیت دارد، می‌گوید با آن‌که صفحه‌اش همه‌روزه به‌روزرسانی نمی‌شود، اما به شمار مخاطبانش با گذشت هر روز افزوده می‌شود.
آقای ظفر می‌گوید، از خواب که بیدار می‌شود، چند دقیقه‌یی به فیسبوک سر می‌زند تا از خبرهای تازه آگاه شود، در کنار خبرها از فعالیت‌های روزمرۀ دوستانش نیز آگاهی پیدا می‌کند، مخصوصاً آن‌هایی را که عکس کودکان‌شان را نشر می‌کنند، جدی‌تر از دیگران تعقیب می‌کند.
موسا ظفر می‌گوید، از بس عکس کودکان دوستانش را دیده است و با آنان انس گرفته، اگر روزی از آن‌ها احوالی نداشته باشد، پریشان می‌شود.
بازار تحلیل‌گران در فضای مجازی
فضای کنونی افغانستان برای سیاست‌مداران و کسانی که در این حوزه دست باز دارند به یک بازار پر جمع و جوش می‌ماند و می‌بایست آنان همه‌روزه از حال و احوال مردمان این کشور بنویسند و به تحلیل بنشینند. اکثریت مردم افغانستان بی‌سوادند، از این رو تلاش می‌کنند تحولات سیاسی را در تلویزیون‌ها و شبکه‌های اجتماعی دنبال کنند. در این میان افرادی که اوضاع سیاسی را خوب‌تر از دیگران تحلیل می‌کند، مخاطبان بیش‌تری دارد.
آصف آشنا، یکی از کاربران فضای مجازی است که از سال ۲۰۰۹ به این‌سو در فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کند. آقای آشنا می‌گوید، از آن‌جایی که شبکۀ فیسبوک بیشتر از دیگر شبکه‌های مجازی در افغانستان جا افتاده است، بیش‌ترینه در این فضا فعالیت می‌کند. به گفتۀ آشنا، اکثر کسانی که صفحۀ او را دنبال می کنند، به دلیل هم‌فکری در موضعگیریهای سیاسی‌اش است.
او فیسبوک را رسانۀ تأثیرگذار برای فعالیت‌های شهروندان می‌داند. او می‌گوید حال و احوال مردمان جهان را از این دریچه می‌خواند و در باره کشورش می‌نویسد.
دنیای شاعران در فیسبوک
مهتاب ساحل یکی از شاعران غزل‌سرا که برای زنان درماندۀ کشورش نیز در همین فضا دادخواهی می‌کند، نزدیک به ده سال است که در این فضا حضور پر رنگ دارد. او می‌گوید، بیشتر مخاطبانش به فیسبوک دست‌رسی دارند، اما گاهی به‌خاطر دست‌رسی به شعرهای جدید از شاعران دیگر، از شبکه‌های اجتماعی انستاگرام و تلگرام نیز استفاده می‌کند.
او می‌گوید که به مخاطبان زیاد علاقه ندارد و تعداد انگشت‌شمار مخاطبان جدی و واقعاً خوانندۀ شعر را به «لشکر سیاه» ترجیح می‌دهد.
اکثر علاقه‌مندان او کسانی اند که عاشق شعر، ادبیات و دغدغه‌های جهان شگفت زنانه‌اند. از او تاکنون سه مجموعه شعر به نام‌های «سوره‌ی گیسو»، «لالهها» و «هم‌زخم» چاپ و نشر شده که این شعرها به صورت مرتب از صفحۀ فیس‌بوکش نشر می‌شوند.
خبرنگاری اجتماعی
پیش‌رفت تکنالوژی این فرصت را مهیا کرده است تا هر کس به نوبۀ خود بتواند خبرنگاری کند. در این میان شمار افرادی هستند که با نشر موضوعات مختلف توانسته‌اند مخاطبان زیادی به خود جلب کنند. شاید اکثر کاربران فیسبوک صفحه‌یی زیر نام «ویس بارکزی» را دیده و پسندیده باشند.
ویس بارکزی، یکی از سلبریتی‌های فیسبوک است. او خبرهای تازه، اعلان مفقودی، اهدای خون و تصاویری از مناظر طبیعی و دیدنی افغانستان را نشر می‌کند و هزاران دنبال‌کننده دارد.
او می‌گوید که نشر خبر با منبع معتبر، درخواست کمک برای نیازمندان و افشاگری سبب شده است بر شمار مخاطبانش افزوده شود. بارکزی یکی از دلایل محبوبیتش در این فضا را «بی‌طرفی» عنوان می‌کند.
بازار گرم شایعه‌پراکنی در فیسبوک
در سال‌های اخیر، دست‌رسی مردم به انترنت و تیلفون‌های هوش‌مند، بیش از اندازه افزایش یافته است. این مسئله سبب شده تا تنور شایعات نیز گرم‌تر باشد. گاهی اتفاق می‌افتد که فردی عمداً یا سهواً خبری را نشر کند، آن خبر آن‌قدر دست به دست می‌شود که مردم از تشخیص درست بودن و نادرست بودن آن عاجز می‌مانند.
بیشتر کاربران شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه قشر باسواد، با افزایش شایعات در فیسبوک، به دنبال خبرهای موثق با منابع معتبر اند. به باور این افراد، خبرهایی که از سوی یکی از مقامات دولتی تأیید شده است، موثق است، در غیر این، خبری که بدون منبع باشد را می‌توان شایعه خواند.
فیسبوک یکی از شبکه‌های اجتماعی است که هر کسی می‌تواند با یک گوشی هوش‌مند و مقداری کریدیت کارت از آن استفاده کند. از سوی دیگر، سرعت نشر خبر و تنوع خبر در فیسبوک بیشتر از هر شبکۀ دیگر است. در این میان، کسانی که متفاوت‌تر از دیگران می‌نویسند و می‌اندیشند و از ارائۀ موضوعات کلیشه‌یی خودداری می‌کنند، بهتر از دیگران در ذهنیت‌دهی این فضا می‌توانند نقش داشته باشند.
به باور سلبریتی‌های فیسبوک و کاربران این شبکۀ بزرگ اجتماعی، تنها از طریق فیسبوک می‌شود به خبرهای از این دست که روز گذشته موتری از کوتل ملایعقوب به پایین افتاد و یا نمازگزاری در ایبک سمنگان، گریبان ملا محسن را پاره کرده است، دست‌رسی پیدا کرد.
