از کپتاون تا ملبورن، مادۀ مخدر آمفتامین برای بزرگ‌ترین تولیدکنندۀ تریاک به یک منبع عاید صادرات تبدیل شده است.
در شهر قدیمی خیلیتشا در حومۀ کپتاون، پایتخت افریقای جنوبی، گروهی از مردان در یک اتاق نشیمن گردهم آمده‌اند و یکی از آنان خریطه‌یی کوچکی از پودر کریستال را در دست دارد. منینجا (نام مستعار) که سال‌هاست از کریستال استفاده می‌کند، می‌گوید: «سال‌هایی بود که از تیک/نوعی مادۀ مخدر استفاده می‌کردیم؛ اما این چیز جدیدی‌ست.» او با تکان‌دادن خریطه ادامه می‌دهد «قیمت هر دو یکی‌ست؛ اما این یکی متفاوت است. در حالی دیگر مواد مخدر شما را بیش از اندازه فعال می‌کند؛ اما این یکی بدن‌تان بیشتر کرخت می‌کند.»
تیک یک اصطلاح محلی برای کریستال یا آمفتامین است؛ مادۀ مخدری که از دهۀ ۱۹۹۰ تاکنون در افریقای جنوبی رایج است. با این حال، از دهۀ ۲۰۱۰ آمفتامین باکیفیت بالا که با کمک مواد مخدر مکزیکو در نیجریه تولید می‌شود، محصول پُرطرف‌دار در افریقای جنوبی بوده است. حالا اما محصول جدیدی از افغانستان با فاصلۀ ۱۴ هزار کیلومتری به این کشور می‌رسد. این مادۀ مخدر تغییر قابل توجهی را در بازار مفتامین ایجاد کرده که رکوردی را در سطح استفادۀ مواد مخدر در سراسر جهان به‌وجود آورده است.
افغانستان به کشت‌زارهای خشخاشش که ۹۰ درصد هروئین جهان را تولید می‌کند، معروف است. اما کریستال نوع جدید که گیاهی است، برای مردم محلی هزینۀ کم‌تری دارد و تولید آن نیز در مقایسه با هروئین که در آزمایشگاه تولید می‌شود، ساده است. این مادۀ مخدر در سراسر افغانستان گسترش یافته و به مناطق جنوبی و شرقی افریقا، ایران، عراق و ترکیه در شرق میانه، پاکستان، هند و سریلانکا در جنوب آسیا و به کشورهای اندونیزیا و استرالیا نیز رسیده است.
حالا که آمفتامین دارد به یکی دیگر از صادرات عمدۀ مواد مخدر افغانستان تبدیل می‌شود، استفاده از آن در سراسر جهان در حال ترویج است. این مادۀ مخدر در میانۀ هرج و مرج و بیرون‌شدن سربازان خارجی، ثروت بادآورده‌یی را برای اتحادیه‌های جرمی بین‌المللی و مقام‌های فاسد در این کشور جنگ‌زده ایجاد کرده است.
سلام‌وطندار فارسی را در توییتر دنبال کنید
گیاه افدرا تا پیش از این کشف که می‌توان با استفاده از آن شیوۀ پیچیدۀ تولید کریستال را دور زد، به‌عنوان گیاه بی‌ارزش کوهی شناخته می‌شد. تولیدکنندهگان مواد مخدر افغانستان در حدود سال ۲۰۱۷ که در ساخت آمفتامین از گیاه افدار استفاده کردند، توانستند کیفیت و کمیت محصول تولیدی خود را بهبود بخشند.
دیوید مانسفیلد، پژوهش‌گری که ۳۰ سال روی اقتصاد مبتنی بر مواد مخدر افغانستان بررسی‌های میدانی انجام داده است، می‌گوید: «افغان‌ها مجبور بودند تمام این داروها را وارد کرده و آن را به مناطق دوردست منتقل کنند. هزینۀ چنین کاری خیلی بالا بود، تا جایی حتی گاهی متحمل زیان می‌شدند. حالا استفاده از گیاه افدرا هزینه‌های آنان را به نصف کاهش داده که در نتیجه تولید کریستال به صنعت خانه‌گی تبدیل شده است. یک کشاورز در مناطق بیابانی در کنار پرورش خشخاش، تجارت خرید افدرا را نیز انجام می‌دهد و با تبدیل آن به افدرین آن را به بازار یا به آزمایشگاه‌ها می‌فروشد.»
مانسفیلد و تیمش تنها در دو ولسوالی بکوا و خاشرود ۴۴۸ آزمایشگاه افدرین را شناسایی کرده‌اند. او می‌گوید: «براساس آمار مصاحبه‌شونده‌گان ما، تولید بالقوه در یک سال به هزار تُن می‌رسد. در مورد آمفتامین، این کشور توانایی رقابت در مقیاس جهانی را داراست. هزینۀ ساخت آن در افغانستان یک‌دهم هزینۀ ساخت در جنوب شرق آسیاست، اما قیمت فروش آن برابر با قیمت فروش در جنوب شرق آسیاست؛ زیرا افدرا یک گیاه کوهی‌ست، نه مادۀ کیمیایی واردشده.» تجارت تازه متولدشدۀ آمفتامین، تولیدکنندهگان مواد مخدر را قادر می‌کند از پس همه‌گیری و برداشت کم محصول خشخاش برآیند که در این میان صنعت افدرا برای آن‌ها به‌عنوان قایق نجات عمل می‌کند.
خروج مفتامین از افغانستان از مسیری انجام می‌شود که برای قاچاق هروئین ایجاد شده است. جیسون الیگ، نویسندۀ گزارشی که دربارۀ گسترش آمفتامین افغانستان در سراسر اقیانوس هند و جنوب و شرق افریقا تهیه شده بود و در ماه مارچ منتشر شد، می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد میان اتحادیه‌های سنتی واردات هروئین و جریان اخیر مواد مخدر در افغانستان، تداخل فراوانی وجود دارد. به‌نظر می‌رسد آنان در بستۀ محصولات خود تنوع ایجاد می‌کنند. این تنوع را می‌توانیم در دلالانی مشاهده کنیم که در خریدوفروش آمفتامین نوع جدید دخیل‌اند و اگر خیلی رک بگویم، می‌توانیم این‌ها را در تناوب حمل آمفتامین و هروئین در همان کشتی مشاهده کنیم.»
سلام‌وطندار فارسی را در تلگرام دنبال کنید
مسیر اصلی صادرات این مواد مخدر از غرب افغانستان و از طریق ایران است. در فاصلۀ سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ مقدار آمفتامین در ایران به دوبرابر رسید؛ موضوعی که مقام‌های ایرانی دلیل آن را سرازیرشدن کریستال از افغانستان خواندند. مقام‌های ترکیه در نزدیکی اروپا نیز مقدار زیاد آمفتامین را ره‌گیری کردند.
مسیر دیگر صدور این مواد ساحل مارکان پاکستان است؛ جایی که این مواد بسته‌بندی و در کشتی گذاشته می‌شود و از طریق اقیانوس هند به سواحل کشورهای شرق افریقا مانند کنیا، تانزانیا و موزامبیک می‌رسد و این مواد از آن‌جا از مسیر زمینی به بزرگ‌ترین بازار مواد مخدر منطقه؛ یعنی افریقای جنوبی فرستاده می‌شود.
شوان شیلی که نخستین پروژۀ کاهش آسیب‌ها در افریقای جنوبی را در سال ۲۰۱۴ در شهرهای کیپتاون، دوربان و پرتوریا آغاز کرد، می‌گوید: «مفتامین در این‌جا ارزان است. اگر خریدار همیشه‌گی باشید و ۵ گرم را بخرید، هزینۀ هر گرم ۸ پوند می‌شود و بالاترین قیمت برای هر گرم ۱۶ پوند است.»
هرچند این محصول خود آنان نیست، اما به‌نظر می‌رسد قاچاقچیان مواد مخدر نیجریه‌یی در این تجارت قابل پیش‌بینی افریقای جنوبی چنان دست بالایی دارند که حتی مفتامین ساخت افغانستان را نیز تأمین می‌کنند. مانینجا می‌گوید: «اینی چیزی جدیدی‌ست که بر پایۀ افدرا استوار است. این چیزی‌ست که من از سال گذشته تا حال دارم. من این را از مرد اهل نیجریه به‌دست آورده‌ام. او به‌دنبال مشتری جدید است، به همین دلیل مقداری را به من داد.»
با وجود این‌که پاکستان مسیر اصلی انتقال آمفتامین افغانستان است، اما این ماده به‌طور فزاینده‌یی در آن‌جا نیز استفاده می‌شود و قیمت هر گرم آن در پاکستان تنها ۲.۳۰ پوند است. پولیس اندونیزیا در ماه اپریل یک مظنون را با شلیک گلوله کشت و ۱۷ تن دیگر را بازداشت کرد. این افراد ۲۱.۱ تُن آمفتامین ساخت افغانستان را در اختیار داشتند. گفته می‌شود چندین مظنونی که در شرف اعدام بودند، این تشکیلات را از اتاق‌های خود در زندان سازمان‌دهی می‌کردند.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
آمفتامین ساخت افغانستان در استرالیا نیز پیدا شده است. این مواد که به‌نام «آیس» شناخته می‌شود، در استرالیا و نیوزلند طرف‌دارانی بسیاری دارد که به گونۀ سنتی از چین و آسیای جنوب‌شرقی و به تازه‌گی از هالند وارد می‌شده است. باری این مواد توسط یک باند غیرمجاز بایسکل‌سوار در سراسر استرالیا پخش می‌شد. با این حال، گمرگ استرالیا سال گذشته یک محمولۀ بزرگ مایع آمفتامین را که در بطری‌های آب معدنی پنهان شده بودند، پیدا کرد. تجزیه و تحلیل‌های آزمایشگاهی نشان داد که این محصول با استفاده از افدرین طبیعی تولید شده و اصالت افغانی دارد. استرالیا به‌دلیل قرارگرفتن در میان آسیا و اقیانوسیه هدف وسوسه‌انگیزی برای قاچاقچیان است. مفتامین ساخت افغانستان معمولاً از طریق ایران قاچاق می‌شود. جنایت‌کاران گاهی وقت‌ها شهروندان قانون‌مدار ایرانی_استرالیایی را فریب می‌دهند و با ترفندی بوتل‌هایی حاوی آمفتامین را به آنان می‌دهند و به آنان می‌گویند که این بطری‌های «ضدعفونی‌کنندۀ دست» یا «شامپو» است که هم‌کاران دیگرشان بعد آن را تحویل می‌گیرند.
تجارت آمفتامین، اقتصاد مبتنی بر مواد مخدر عظیم افغانستان را بیش از پیش غنی ساخته و برای جمع‌کننده‌گان گیاه افدرا، کسانی آن را منتقل می‌کنند، تاجران، آسیاب‌کننده‌گان، کارگران آزمایشگاه، قاچاق‌بران، مقام‌های فاسد و طالبان که همه‌گی از این تجارت سود می‌برند، زمینۀ اشتغال را فراهم کرده است. در حالی که سود هر کیلوگرم از این مواد مخدر در داخل افغانستان نسبتاً کم است، اما منفعت اصلی نصیب کسانی می‌شود که این آمفتامین را به بیرون از کشور منتقل می‌کنند.
آمفتامین ساخت افغانستان زمانی که به ایران یا پاکستان می‌رسد، بهای آن افزایش پیدا می‌کند. مانسفیلد می‌گوید: «در ارتباط با قاچاق مرزی هزینه‌های زیادی وجود دارد، اما برای کسانی که مقدار زیادی از آن را حمل کند، منافع اقتصادی بالایی به هم‌راه می‌آورد به‌ویژه کسانی که در کاروان‌های چند موتری به منطقۀ بارامچار در مرز پاکستان فعالیت دارند.»
سلام‌وطندار را در اینستاگرام دنبال کنید
در گزارش اخیر سازمان ملل متحد دربارۀ مواد مخدر و تولید آمفتامین در سطح جهان، کارتل مکزیکو در صدر و تولیدکنندهگان چینی، ایرانی و افغانستانی در رده‌های بعدی قرار دارند. اما الیگ و مانسفیلد معتقد اند که به‌دلیل هزینۀ کم و شیوه‌های سادۀ تولید آمفتامین از افدرای وحشی، احتمالاً به‌زودی افغانستان را به یکی از بزرگ‌ترین منابع این مادۀ مخدر در جهان تبدیل خواهد کرد.
الیگ می‌گوید: «واقعیت این است که هر جا جریانی از هروئین افغانستان را پیدا کنید، باید به‌دنبال آمفتامین ساخت افغانستان نیز باشید. جریان بین‌المللی گسترده‌تری از آمفتامین ساخت افغانستان چیزی نیست که در آینده اتفاق بیفتد؛ بل بررسی‌های ما نشان می‌دهد که این اتفاق پیش از این رخ داده است.»
منبع: ویس/Vice
برگردان: علی احمدی
