ازدواجهای خانوادگی یا ازدواج میان نزدیکان در افغانستان به دلیل پیوندهای خانوادگی و فرهنگی، به طور گسترده رایج است؛ اما این ازدواج‌ها بیماری‌های ژنتیکی قابل توجهی را به هم‌راه دارد که منجر به بروز بیماری‌های جدی و سالم‌نبودن فرزندان می‌شود.
سلام‌وطندار در این گزارش با ۱۰ زوج که ازدواج خانوادگی یا ازدواج میان نزدیکان داشته اند، گفت‌و‌گو کرده است و از این میان، هفت زوج گفته که پس از ازدواج، بیماری‌های ژنتیکی قابل توجهی را در فرزندان شان مشاهده کرده اند که این بیماری‌ها شامل فلج، بیماری‌های عصبی و حتا مرگ زودرس فرزندان شان بوده است.
بی‌بی‌حوا که ۲۵ سال پیش با پسر خاله‌اش ازدواج کرده و مادر دو فرزند دختر و پسر است، می‌گوید که هر دو فرزندش دچار بیماری‌های ژنتیکی و بیماری‌های جدی ناشی از ازدواج آنان شده اند. «دو طفل دارم؛ یک دختر و یک پسر؛ هر دویش مریض است. دخترم تقریباً دوساله است، سوراخ قلب دارد و سوءتغذیه است و پسرم هم سه‌ساله است، افسردگی دارد؛ تا ناراحت می‌شود، دماغش خون می‌شود.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
ضیا نیز که ۶۳ سال پیش با دختر خاله‌اش ازدواج کرده و اکنون هشت فرزند دارند، می‌گوید که دو فرزندش دچار بیماری‌های عصبی و مغزی جدی اند و وضعیت آنان با گذشت زمان بدتر شده است. «اولاد ما سالم است؛ فقط دو اولاد ما به تکلیف است. اول که بود، منظم بود، بعد از آن ما نفهمیدیم پیش داکترها/پزشکان که بردیم، گفتند تکلیف مغزی دارد؛ تکلیف اعصاب شان از جای سابقه به خاطری که خانمم دختر خاله‌ام است. زیاد تداوی کردیم؛ ولی مشکل شان زیاد است. پیش چندین داکتر بردیم، گفتند که سن شان زیاد است و ۹۵ درصد خطر جراحی وجود دارد.»
او می‌افزاید که مشکلات اقتصادی، نبود امکانات مالی و مصارف گزاف درمان، به چالش‌های آنان افزوده است. ضیا، تأکید می‌کند: «شرایط اقتصادی ما خراب است؛ مصارف هم بالا است؛ تنها دوا و معاینات شان ماهانه ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ افغانی می‌شود.»
مروه، زن دیگری که با پسر کاکایش ازدواج کرده است، می‌گوید که پنج دختر دارد و تمام پسرانش را در هنگام تولد از دست داده است. او به دلیل بی‌سوادی و آگاهی‌نداشتن، هیچ گاه پیش از ازدواج معاینات انجام نداده و اکنون از این گونه ازدواجش پشیمان است.
مروه، می‌افزاید: «آن زمان‌ها همگی بی‌سواد بودند؛ نه من، نه شوهرم، هیچی را نمی‌فهمیدیم؛ معاینات نکردیم؛ حالا که این وضعیت را می‌بینیم، می‌گوییم کاش مثلی که حالی می‌فهمیم، کمی معلومات می‌داشتیم که حالا پشیمان نمی‌شدیم؛ چون هم به ما و هم به فرزندان ما خیلی سخت است.»
در گفت‌وگوی سلام‌وطندار با ۱۰ زوج که ازدواجهای خویشاوندی داشته، سه زوج گفته اند که فرزندان شان از لحاظ فیزیکی و روانی سالم اند. راحله، یکی از زنانی است که با پسر عمه‌اش ازدواج کرده است. او می‌گوید که تمام فرزندانش از لحاظ فیزیکی و روانی سالم اند و هیچ بیماری ژنتیکی ندارند.
راحله می‌افزاید: «در فامیل‌های ما بیشتر کسانی که ازدواج فامیلی داشته اند، حتماً یکی از فرزندان شان فلج بوده؛ اما خوش‌بختانه و خدا را شکر تمام فرزندانم سالم اند.»
با این حال، متخصصان نسایی_ولادی، میگویند که ۱۰ درصد از بیماران شان بیماری‌های ژنتیکی ناشی از ازدواجهای خویشاوندی دارند که معمول‌ترین این بیماری‌ها را مشکلات در رفتار، تأخیر در رشد بدن و مشکلات عصبی نزد نوزادان می‌دانند.
سونیتا بهرام، متخصص نسایی_ولادی، در این باره می‌گوید: «تعداد مریضانی که نزد ما مراجعه می‌کنند، ۱۰ درصد شان مشکلات ژنتیکی دارند و مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی از باعث ازدواجهای خویشاوندی هستند که بنابراین، آن تعداد نوزادانی که این‌ها به دنیا آورده؛ نسلی که از این‌ها به دنیا آمده، مشکلات گوناگون دارند که رایج‌ترین این مشکلات سطح شنیدن را کاهش می‌دهد و شب‌کوری و داون سندروم است.»
شماری دیگر از پزشکان، بر اهمیت معاینات پیش از ازدواج تأکید دارند و میگویند که دلیل اصلی گونه‌های اختلال نزد فرزندان ناشی از ازدواجهای خانوادگی و آگاهی‌نداشتن خانواده‌ها است.
عاقله مرادی، پزشک نسایی_ولادی، می‌گوید: «آگاهی‌دهی و معاینات پیش از ازدواجهای فامیلی، از اهمیت بالایی برخوردار اند. این نوع ازدواج‌ها می‌توانند ریسک‌هایی از جمله انتقال بیماری‌های ژنتیکی و اختلالات ارثی را به هم‌راه داشته باشند. با انجام مشاوره‌های ژنتیکی و معاینات پزشکی، زوج‌ها می‌توانند از سلامت خود و فرزندان آینده‌ی شان اطمینان حاصل کنند.»
در همین حال، کارشناسان مسائل اجتماعی، ازدواج میان خویشاوندان را دلیل کاهش تنوع و نابرابری فرهنگی در جامعه عنوان می‌کنند.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
تهمینه منگل، کارشناس مسائل اجتماعی، در این باره می‌گوید: «در جامعه‌ی سنتی مثل افغانستان ازدواجهای فامیلی بسیار خوب دیده می‌شود و ازدواجهای فامیلی ممکن باعث تقویت پیوندهای فامیلی و قومی خانوادگی شود؛ اما از سوی دیگر می‌تواند به محدودیت در تنوع ژنتیکی، افزایش احتمال بروز بیماری‌های ارثی، مشکلات اجتماعی، فشارهای فرهنگی و اجتماعی منجر شود. هم‌چنان، این نوع ازدواج‌ها می‌تواند موجب نابرابری‌های فرهنگی شود و تنوع فرهنگی را کاهش بدهد.»
با این همه، شرافت زمان امرخیل، سخن‌گوی وزارت صحت عامه‌ی حکومت سرپرست، به سلام‌وطندار می‌گوید که این وزارت در باره‌ی کودکان بیمار ناشی از ازدواجهای خانوادگی آمار دقیقی در دست‌رس ندارد.
گفتنی است که آگاهی‌نداشتن در باره‌ی بیماری‌های ژنتیکی سبب بروز بیماری‌ها و چالش‌های بسیار میان خانواده‌ها شده است که افزایش آگاهی عمومی و ارائه‌‌ی مشاوره‌های ژنتیکی پیش از ازدواج، می‌تواند از بروز مشکلات ناشی از این گونه ازدواج‌ها پیش‌گیری کند.
