صدها تن از فرهنگیان بامیان شام روز گذشته (سه‌شنبه، نوزدهم حوت/اسفند) در یک راهپیمایی اعتراضی در برابر حفره‌های صلصال و شه‌مامه با حمل چراغ‌های «اریکین» بیستمین سال‌روز تخریب پیکره‌های بودا از سوی طالبان را نکوهش کرده و خواهان دادگاهی‌شدن این گروه شده‌اند.
فرهنگیان معترض در حالی در برابر دو حفرۀ بودا گردهم آمدند که تا ۲۰ سال پیش دو تندیس سنگی بزرگ بودا به نام‌های صلصال و شه‌مامه با بلندای ۵۳ و ۳۵ متر در این حفره‌ها ایستاده بودند. اما در نیمۀ پایانی دهۀ ۷۰ خورشیدی زمانی که طالبان حکومت را در اختیار داشتند، این گروه در یک اقدام تکان‌دهنده به فتوای ملامحمد عمر، رهبر آن‌زمان‌شان دو تندیس سنگی بزرگ بودا را با توپ، تانک، راکت و مواد منفجره تخریب کردند.
این اقدام طالبان در آن‌زمان واکنش‌های تند جهانی را به هم‌راه داشت؛ اما این گروه به آن واکنش‌ها توجه نکرد.
طالبان در کنار تخریب پیکره‌های بودای بامیان، مجسمه‌های بودا در لوگر و ده‌ها اثر و آبدۀ تاریخی دیگر را در موزیم ملی کشور نیز نابود کردند. اما اکنون که گفت‌وگوهای صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان جریان دارد، فرهنگیان بامیان تخریب پیکره‌های بودا از سوی این گروه را جنایت فرهنگی و جنگی عنوان کرده و خواهان به دادگاه‌کشاند‌ن این گروه‌اند.
اسحاق موحد، رئیس اطلاعات و فرهنگ بامیان می‌گوید: «ما تشنۀ عدالت هستیم، گروه طالبان مرتکب جنایت فرهنگی و جنگی در بامیان شدند، این گروه باید در نهادهای حقوقی ملی و جهانی به کیفر برسند.»
زهرا حسینی، یکی از فرهنگیان بامیان نیز می‌گوید که جامعۀ جهانی باید از گروه طالبان در گفت‌وگوهای صلح تضمین بگیرد تا این گروه تعهد کند که دیگر مرتکب جنایت فرهنگی نمی‌شود.
در پایان فرهنگیان و نهادهای فرهنگی بامیان با نشر بیانیه‌هایی چندین ماده‌یی خواهان به کیفررسانیدن عاملان تخریب پیکره‌های بودا در دادگاه بین‌المللی لاهه شدند و از حکومت نیز خواستند که آثار تاریخی باقی‌مانده در بامیان را بازسازی و حفاظت کند. به نقل از اعلامیه‌های فرهنگیان، اگر حکومت برای حفاظت از آثار تاریخی بامیان توجه جدی نکند، هشت اثر تاریخی این ولایت که ثبت فهرست میراث‌های جهانی یونسکو است، از این فهرست حذف خواهند شد.
این در حالی‌ست که محمدطاهر زهیر، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید، پروندۀ تخریب پیکره‌های بودا باید در دادگاه‌های جهانی پی‌گیری شود.
آقای زهیر این سخنان را روز گذشته که به گونۀ آن‌لاین در نهمین برنامۀ فرهنگی_هنری «شبی با بودا» در بامیان صحبت می‌کرد، مطرح کرده است. او گفته است که طالبان ۲۰ سال پیش در بامیان هولناک‌ترین جنایت فرهنگی را مرتکب شدند.
به گفتۀ او، برای این‌که این جنایت فرهنگی در یادها بماند و فراموش نشود، باید پروندۀ تخریب پیکره‌های صلصال و شه‌مامه در دادگاه‌های جهانی ثبت و پی‌گیری شود.
آقای زهیر گفته است: «فرهنگیان، فعالان حقوق بشر، حقوق‌دانان و استادان دانشگاه ولایت بامیان، دوسیه‌یی به مناسبت بیستمین سال‌روز تخریب پیکره‌های بودا را ترتیب و به وزارت اطلاعات و فرهنگ بسپارد، تا از این طریق جنایت فرهنگی تخریب مجسمه‌های بودا را در نهادهای حقوقی بین‌المللی ثبت و پی‌گیری کنیم.»
سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ از یونسکو خواست که در آغاز بهار سال ۱۴۰۰ محکم‌کاری تندیس صلصال و کار ساخت تفریح‌گاه باستان‌شناسی را در برابر رواق این تندیس آغاز کند. آقای زهیر گفت که کشور ایتالیا نیز در سال آینده شهرهای غلغله و ضحاک و چهل‌برج یکه‌ولنگ را بازسازی می‌کند.
در همین حال، سیدانور رحمتی، والی بامیان هم در نهمین برنامۀ فرهنگی_هنری «شبی با بودا» گفت که ادارۀ محلی این ولایت متعهد به حفاظت از آثار باستانی و تاریخی بامیان است.
آقای رحمتی به طور نمونه در این باره گفت: «مرمت کاروان‌سرای شش‌پل، استملاک زمین‌های مقابل رواق صلصال، اعمار دیوار محافظتی و تکمیل‌شدن کار ساخت مرکز فرهنگی از برنامه‌های ادارۀ محلی بامیان در راستای حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی است.»
جواد دادگر، رئیس دفتر ساحه‌یی کمیسیون مستقل حقوق بشر بامیان نیز در این برنامه تخریب پیکره‌های بودا از سوی طالبان را جنایت جنگی عنوان کرد و گفت که بر بنیاد اسناد جهانی حقوق بشر، جنایت جنگی غیرقابل گذشت است.
به گفتۀ او، باید پروندۀ تخریب بودا به دادگاه بین‌المللی لاهه محول شود و امکان رسیده‌گی در مورد این پرونده در هر زمان وجود دارد.
