شهروندان افغانستان حوالی ۵:۰۰ عصر دوشنبه، ۷ میزان، با قطع ناگهانی اینترنت و شبکههای مخابراتی در سراسر کشور، روبهرو شدند که نه تنها ارتباطات میلیونها شهروند را قطع کرد، بل اقتصاد، آموزش و زندگی روزمرهی جوانان را نیز مختل کرد.
سلاموطندار برای بررسی تأثیر قطع اینترنت و شبکههای مخابراتی با ۳۷ جوان (۲۰ پسر و ۱۷ دختر) در کابل گفتوگو کرده است که نتیجهی آن نشان میدهد نسلی که در عصر اطلاعات بزرگ شده و به اینترنت به عنوان موضوع حیاتی ارتباطات و پیشرفت خود وابسته است، در درازای چند ساعت با بحرانی عمیق در هویت، وضعیت اقتصادی و سلامت روانی روبهرو شد.
متوقفشدن ارسال حوالهها، کارنکردن بانکها، چالش در برقراری ارتباط با خانواده و دوستان داخل و بیرون از کشور، پرداختنشدن هزینهی تحصیل از سوی دانشجویانی که در آستانهی آزمون وسط سمستر قرار داشتند، کاهش مشتری در مرکزهای فروش مواد خوراکی، از عمدهترین چالشهایی اند که جوانان گفتوگوشده در جریان قطع اینترنت با آن روبهرو شده اند.
احمدعظیم ۲۸ساله، باشندهی کابل، جوانی است که در فروشگاه مواد خوراکهاش از هشت سال به این سو از اینترنت استفاده میکند. او، میگوید که در جریان قطع اینترنت روند کاری او با مشکل جدی روبهرو شد. «هشت سال میشود از اینترنت استفاده میکنم؛ اینترنت قطع شده، ۸۰ درصد درآمد ما بر اساس حوالههای خارجی است؛ وقتی اینترنت قطع باشد، نمیشود از طریق بانکها پول حواله شود و قرضها برای ما تحویل شود. خصوصاً وقتی اینترنت قطع باشد، ما نمیتوانیم به مشتریان خود میتیو کنیم، کارت ارسال کنیم.»
یوسف ۲۵ساله از کابل که هفت سال میشود از اینترنت برای دریافت برنامههای آموزشی استفاده میکند، میگوید که قطع اینترنت سبب شد که نتواند مواد آموزشی دریافت کند و با دوستان و نزدیکانش نیز در ارتباط شود. «اینترنت فواید خیلی خاصی دارد؛ من قبلاً میتوانستم برنامههای آموزشی را ببینم؛ ولی حالا که قطع شده، نمیتوانم از همان برنامهها مستفید شوم. آرزومند هستم که این مشکل به زودی برطرف شود و بتوانیم مثل قبل به اینترنت برگردیم.»
همین گونه، فیضمحمد ۲۹ساله، رانندهی تکسی در «جادهی بوستان» کابل، روایت مشابه یوسف را دارد و میگوید که در هنگام قطع اینترنت با چالشهای جدی روبهرو شد. «بسیاری از فامیلهای ما در خارج از کشور هستند؛ اینترنت قطع است، دسترسی نداریم. در سمت شمال کاکایم است، عمههایم است، از آنها احوال گرفته نمیتوانیم، آنها از ما احوال گرفته نمیتوانند. من خودم درایور/راننده هستم، شماره زیاد دارم از مشتریهایم، همراه آنها تماس گرفته نمیتوانم. این باعث بیکاری میشود.»
محمدعالم فیضی ۲۵ساله، دانشجوی رشتهی ژورنالیزم و محمدجواد جعفری ۲۷ساله، دانشجوی رشتهی کمپیوترساینس، از نگرانیهای خود ناشی از قطع اینترنت و تأثیر آن بر روند تحصیلی، چنین میگویند.
محمدعالم، میگوید: «درسهای ما وابسته به اینترنت است. ما منابع درسی خود را در گوگل سرچ/جستوجو میکردیم و قابل دسترس بود و موادی که ضرورت میداشتیم، با اینترنت از وبسایتها میگرفتیم. با قطعشدن اینترنت این دسترسی از ما کاسته شده است.»
محمدجواد، نیز میگوید: «نبود اینترنت و شبکههای مخابراتی، ضربهزدن به تحصیلات است که ما بیشتر از کتابهای آنلاین استفاده میکردیم. در دانشگاه اینترنت هم مثل آب و برق که امروز ضروت زندگی است؛ اینترنت هم یک ضروت به جامعهی بشری شده است.»
مرضیه سلیم ۳۰ساله از پنجشیر و صنم تیموری ۲۸ساله از پروان، از گفتوگوشوندههایی اند که با قطع اینترنت و شبکههای مخابراتی مانند دیگر جوانان با مشکلات مختلف روبهرو شدند. آنها، در بارهی خواستهای شان از حکومت سرپرست در این باره چنین میگویند.
مرضیه سلیم، میگوید: «پنج سال میشود که از اینترنت استفاده میکنم؛ با قطع اینترنت زیاد با چالشها روبهرو شدیم. خواست ما از امارت اسلامی همین است که اینترنت را قطع نکند؛ اینترنت جز رفع مشکلات، دیگر کدام چیزی نیست.»
صنم تیموری، نیز میگوید: «مصروف درسهای آنلاین هستم و قطع اینترنت خیلی مشکلساز بود؛ من نتوانستم صنف آنلاین را پیش ببرم؛ با خانوادهام که در بیرون هستند گپ بزنم؛ احساس کردیم از جهان جدا شدهایم. خواست من از امارت اسلامی افغانستان این است که اینترنت را قطع نکند؛ زندگی حق همه است و همه حق دارند آزادانه مسیر خود را انتخاب کنند.»
کارشناسان مسائل اقتصادی، میگویند که قطع اینترنت و شبکههای مخابراتی تأثیر منفی مستقیم بر فعالیت و هدفهای سازمانها دارد. آنان، تأکید میکنند که در چنین شرایطی باید متخصصان رسانه، فنآوری اطلاعات و ارتباطات، از پیش بدیلهایی را در نظر بگیرند و راهکارهایی برای حفظ ارتباط و ادامهی فعالیتهای اقتصادی ارائه دهند.
احمدولی سازش، کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه، در بارهی نبود اینترنت در اقتصاد کشور چنین میگوید: «بدون اینترنت هیچ امکان ندارد که ما اقتصاد داشته باشیم؛ به دلیل این که امروزه ارتباطات سیاسی، تجاری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در واقع تمامی این ارتباطات از مجرای اینترنت برقرار میشود، در واقع جهان به یک دهکده تبدیل شده و افغانستان هم جدا از این جهان نیست و نمیتواند بدون اینترنت اقتصاد داشته باشد.»
قریب آرین، کارشناس فنآوری، برای نبود اینترنت، سیستمهای ماهوارهای مانند استارلینک را به عنوان بدیل مؤثر پیشنهاد میکند. او، میافزاید که این فنآوری وابسته به شبکههای داخلی نیست و در شرایط اضطراری، امکان برقراری ارتباط را از هر نقطه فراهم میکند. «در شرایط کنونی مناسبترین بدیل اینترنت ستلایتی است که این سیستم در هر جای زمین از طریق امواج کار میکند و به بندشدن شبکههای مخابراتی داخلی هم هیچ ربطی ندارد. وقتی که اینترنت قطع میشود، استارلینک یک گزینهی خوب است؛ بعضی وسایل است که باید فعال شود و از طریقش به شبکههای بیسیم و به آپریترها و بکاپها در حالات اضطراری وصل میشود. در این حالات یک بدیل مهم است و مردم میتوانند از آن استفاده کنند.»
روانشناسان، میگویند نسلی که در فضای دیجیتال متولد و بزرگ شده باشد، بازگشت دوباره به چند قرن پیش بدون ارتباط دیجیتال، از لحاظ روحی برای جوانان امروز دشوار است. لیلا عزیزی، روانشناس، میگوید که نبود ارتباط دیجیتال در درازمدت میتواند مشکلات روحی و روانی زیادی را تشدید کند.
او، میافزاید: «از بُعد روانی، قطع ارتباط دیجیتال میتواند در کوتاهمدت سبب آرامش نسبی شود؛ اما در طولانیمدت برای جوانان بیشتر احساس تنهایی و محدودشدن فرصتهای یادگیری همراه باشد. اگر برای جایگزینی اینترنت مطالعه و روابط اجتماعی را بگیرند که خیلی خوب، غیر آن پیامدهای منفی دارد؛ فرد را انزواگیر میکند و اثرات افسردگی در آن پیدا میشود.»
قطع اینترنت و شبکههای مخابراتی در افغانستان، با واکنشهای بینالمللی روبهرو شد. دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد، با پخش بیانیهای نسبت به قطع کامل اینترنت در افغانستان هشدار داد و آن را اقدامی با «پیامدهای بسیار جدی حقوقبشری» توصیف کرد. این در حالی است که سازمان عفو بینالملل، نیز قطع اینترنت را بهوجودآورندهی پیامدهای گسترده برای ارائهی کمک، مراقبتهای بهداشتی و دیگر خدمات ضروری دانسته است.
