یافتههای بررسی سلاموطندار، نشان میدهد که در سالهای پسین علاقهمندی شمار چشمگیری از جوانان در افغانستان به کارهای آزاد بیشتر شده است. در این گزارش، برای بررسی وضعیت کاری جوانان در ۱۷ ولایت کشور، با ۳۲ جوان (۱۲ دختر، ۲۰ پسر) که اکنون سرگرم کارهای آزاد هستند، گفتوگو شده است.
یافتهها، نشان میدهد که این جوانان در بخشهای مختلف بازرگانی و فروش (فروش آنلاین، بکس و دستکولفروشی، سامانآلاتفروشی، داروخانه، موبایلفروشی)، خوراک و خدمات غذایی (بولانیفروشی و دکان خوراکهفروشی)، هنر، صنایع دستی و تولید (کارهای هنری، زرگری، کارگاه)، خدمات بازاریابی، تبلیغات (بازاریابی) و تصویربرداری، فعالیت میکنند.
این جوانان، میگویند که آزادی عمل، امکان پیشرفت فردی، نبود محدودیتهای زمانی و مرخصی، استقلال در تصمیمگیری و درآمد قابل قبول، از دلیلهایی اند که انگیزهی آنها را برای داشتن کسبوکار آزاد بیشتر کرده است. مرسل ۳۴ساله، باشندهی کابل، میگوید که پس از فراغت از دانشگاه در رشتهی اقتصاد و مشاهدهکردن موفقنشدن دوستانش در یافتن کار رسمی، تصمیم گرفت گامی به عرصهی کسبوکار آزاد بردارد.
او که اکنون سرگرم کار آنلاین است، در بارهی علاقهی خود به کار آزاد چنین میگوید: «در بخش فروش آنلاین استم؛ چون علاقه دارم ابتکار و مدیریت کارم را در دست داشته باشم. کار آزاد، آزادی بیشتر دارد، وقت را خودم تنظیم میکنم، محدودیتهای ادارات را ندارم؛ همچنان امکان رشد و توسعهی شخصی در کار آزاد بیشتر است. سال گذشته یک صفحهی فروش آنلاین راهاندازی کردم و محصولات کوچک مثل لباس و وسایل زینتی را به فروش میرسانم.»
عبدالله ۲۶ساله، باشندهی کنر که ۱۰ سال میشود در بخش فروش مواد خوراکی کار میکند، میگوید که در آغاز با مخالفت خانواده و کمبود سرمایه روبهرو بود؛ اما اکنون با افزایش درآمد در این بخش، تمایلی به کار در ادارههای دولتی ندارد. او، میافزاید: «من از گذشته به کار شخصی علاقهمند بودم. در کارهای رسمی یا اداری، محدودیتهای زیاد وجود دارد؛ در وقت نیاز نمیتوانی به خوشی و غم رسیدگی کنی؛ باید هشت صبح حاضری بدهی و چهار بعد از ظهر رخصت شوی؛ تفریح در آن نمیباشد. به همین دلیل، علاقهای به کارهای اداری ندارم. اگر در یکی از ادارههای دولتی برایم فرصت کاری هم داده شود، باز هم نمیخواهم کار شخصیام را رها کنم؛ چون در وظایف دولتی محدودیت زیاد است و معاشها کم.»
سمیهی ۲۲ساله از غور که در رشتهی مدیریت تحصیل کرده است، هدف اصلیاش از ورود به کسبوکار آزاد را، داشتن استقلال و افزایش سرمایه عنوان میکند. او، خلاقیت، آزادی عمل و تطابق این کار با روحیهی فردیاش را از جمله عاملهایی میگوید که سبب شده کار آزاد را نسبت به کار رسمی ترجیح دهد. «در بخش طراحی و کارهای هنری مصروف هستم. انگیزهام رسیدن به هنر و نشاندادن تواناییها و خلاقیتم بود. بیشتر به کارهای هنری و آموزشی علاقه دارم؛ چون با روحیه و علاقهی شخصیام سازگار است. از دوران مکتب شروع کردم، کارهای کوچک انجام دادم تا این که امروز کارهای بسیار بزرگ انجام میدهم.»
نوید ۲۴ساله از ننگرهار، میگوید که از ۱۶سالگی به کار آزاد علاقه پیدا کرده و اکنون در دو بخش سرگرم کار است. او، شرایط سخت یافتن کار رسمی در کشور را، از مهمترین دلیلهای روآوردن خودش به کسبوکارهای آزاد میداند.
او، میگوید: «در بخش مارکتینگ/بازاریابی فعالیت دارم و همچنان به صورت آنلاین از خانه با یک وبسایت همکاری میکنم. افغانستان کشوری است که یافتن کار در آن بسیار دشوار است. چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی، وقتی یک کار اعلام میشود، دو هزار یا سه هزار نفر ثبت نام میکنند. این وضعیت تأسفبار است و در چنین شرایطی یافتن کار بسیار مشکل است. به نظر من، هر فرد باید با توجه به نیازهای بازار، فکر و ابتکار خود کار ایجاد کند.»
این موفقیت جوانان در کارهای آزاد بدون چالش نبوده، بل با مشکلاتی مانند نبود سرمایهی کافی، پشتیبانینشدن از سوی خانواده، کمتجربگی و دشواری در یافتن مشتری همراه بوده است؛ اما با این همه، جوانان بررسیشده در این گزارش، از تازهکار تا موفق، همه دیدگاه مثبت و علاقهمندی کامل نسبت به کار آزاد دارند.
زینب ۲۵ساله از کابل، با سپریکردن پنج سال کار آموزگاری در یکی از مکتبهای خصوصی، از تجربه و چالشهای خود در این باره چنین میگوید: «من چندین سال کارمند بودم و این سالهای اخیر به من خستهکننده شده بود؛ چون از زندگی و کار خود لذت نمیبردم و همین انگیزه شد که کار آزاد را انتخاب کنم. خانوادهام حمایتم نمیکردند، واکنش منفی داشتند، میگفتند شاید همین کاری را که تو شروع کردی، رشد نکند یا سرمایه و وقتت هدر برود؛ اما من با مشکلات دستوپنجه نرم کردم و خانواده را راضی کردم و بالاخره کار آزاد خود را شروع کردم و حالا خوش استم که اقدام کردم و عقبنشینی نکردم.»
احمدولی سازش، کارشناس مسائل اقتصادی، میگوید که کارهای آزاد در میان جوانان میتواند تأثیر مثبت بر اقتصاد زیربنایی کشور داشته باشد. او، گسترش این گونه اشتغال جوانان را، دلیلی برای کاهش بیکاری عنوان میکند و میافزاید: «کارهای آزاد جوانان به اقتصاد کلان میتواند تأثیر بسیار مثبت بگذارد؛ تولید ناخالص ما را افزایش بدهد؛ کمک به GDP داشته باشد به دلیل این که تعداد افرادی که در کشور کار میکنند، افزایش پیدا میکنند، بیکاری کاهش مییابد و حجم GDP ما بالا میرود. در صورتی که دولت حمایت کند، سیستم دیجیتال باشد، نظام بانکی خوب وجود داشته باشد، از سکتور خصوصی حمایت شود و رقابتها شکل بگیرد، این بازار کار آزاد میتواند نقش مهم داشته باشد.»
آگاهان اداره و پالیسی عامه، میگویند که با بهترشدن امنیت داخلی، اشتغال جوانان تا اندازهای با نیازهای بازار کار همآهنگ شده است؛ اما باز هم شکافهای بسیاری وجود دارد. سردارمحمد ساعی، استاد دانشگاه و آگاه اداره و پالیسی عامه، پیشنهاد میکند که برای بهبود وضعیت، آموزشها هدفمندتر شوند و جوانان در طراحی سیاستها نقش فعالتری داشته باشند. «با بهترشدن امنیت، جوانان فرصت بیشتری برای کار و فعالیت اقتصادی پیدا کرده اند. برنامههای حمایتی دولت افغانستان در زمینهی اشتغال جوانان، تا حدی با واقعیتهای بازار کار همخوانی دارد؛ اما هنوز شکافهای قابل توجهی وجود دارد. با پیشنهادات میتواند آموزشهای فنی و حرفهای هدفمندتر شوند، زیرساختهای اقتصادی تقویت و جوانان در طراحی سیاستها مشارکت داده شوند.»
سمیعالله ابراهیمی، سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی حکومت سرپرست، با تأیید اهمیت کارهای آزاد میگوید که این وزارت برای بهبود بازار کار و حرفهایشدن جوانان در کسبوکارهای آزاد، در ولایتهای مختلف برنامههایی داشته است.
او، میافزاید: «هموطنانی که کار آزاد دارند، این به خاطر این است که در آینده در بازار کار بتوانند از کار خوب برخوردار باشند. این مرکزها در تمامی ولایتها فعال شده است و سال گذشته به بیشتر از ۴۰ هزار هموطن، وزارت کار و امور اجتماعی زمینهی آموزشهای فنی را در بخشهای متفاوت برابر کرده بود که آنها ضرورت بازار کار است. از این طریق وزارت کار و امور اجتماعی تلاش کرده است که در این بخش به هموطنان خدمات ارائه کند تا به واسطهی اینها در آینده صاحب وظیفه شوند.»
این جوانان در حالی از علاقهمندی خود به کارهای آزاد سخن میگویند که سازمان بینالمللی کار در ۱۴۰۳ به مناسبت روز جهانی کارگر، در گزارشی اعلام کرد که میزان بیکاری و وقفهی کاری نسبت به وضعیت پیش از گسترش کرونا افزایش یافته است.
