در کوههای خشک و صخرههای بلند غور، گیاهی همیشهسبز و مقاوم به نام «یامه» یا «افدارا»، از دیر باز در دل طبیعت این ولایت میروید؛ گیاهی که برای باشندگان غور، نه تنها منبعی برای سوخت زمستانهای سخت، بل در طب سنتی نیز داروی ارزشمند به شمار میرود. اما به گفتهی برخی از باشندگان غور، این گیاه که هماکنون به منظور ساخت مواد مخدر نوع شیشه از کوهها به گونهی بیرویه جمعآوری میشود، به سرعت در حال نابودی قرار دارد.
عبدالله، یک تن از باشندگان غور، در این باره میگوید: «وقتی که خُرد بودم، یادم میآید که آن وقتها همین گیاهی یامه را به عنوان مواد سوخت و آتش استفاده میکردند؛ برای فعلاً کسانی که یامه را جمعآوری میکنند، علت آن این است که یامه را مواد جور میکنند؛ این را خریداری و آرد میکنند و آن را ایف که یک نوع مواد مخدر است، جور میکنند.»
زکریا، یک تن دیگر از باشندگان غور، نیز در این باره میگوید: «از یامه مواد مخدر جور میکنند، ایف میگویند یا نمیفهمم چه است، همان مواد را جور میکنند. به همین خاطر، در کوهها کمیاب شده کسانی که یامه را غیرقانونی جمعآوری میکنند و به کارخانههای خود میبرند و مواد مخدر درست میکنند یا ایف درست میکنند، باید جلوی آنها گرفته شود تا به محیط زیست آسیب نرسد.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
کارشناسان امور کشاورزی در غور، در گفتوگو با سلاموطندار میگویند که گیاه یامه افزون بر تولید اکسیژن، نقش اساسی در تعدیل تغییرهای اقلیمی، ذخیرهسازی آبهای زیرزمینی، پیشگیری از سیلابها و دیگر رویدادهای طبیعی و نیز در پیشگیری از فرسایش خاک ایفا میکند.
عبدالظاهر توانا، کارشناس امور کشاورزی در غور، میگوید: «گیاه یامه، از جمله نباتاتی است که نقش اساسی در تغییرات اقلیمی دارد؛ به خاطری که آبهای زیرزمینی را تقویت و از فرسایش خاک جلوگیری میکند، سیلابها را کنترل میکند و خطرات حوادث طبیعی را کاهش میدهد. این گیاه در مناطقی که برای شش ماه درختان در استراحت هستند و سبز نیستند، در آن مناطق نقش اساسی را در تولید اکسیژن ایفا میکند؛ به همین خاطر نگهداری از این گیاه و جلوگیری از این گیاه به خاطری که انقراض نکند و از بین نرود، یک جز اساسی نظام طبیعت گفته میشود.»
آقای توانا، تأکید میکند که گردآوری بیرویهی گیاه یامه نه تنها سبب کاهش حاصلخیزی زمینهای کشاورزی میشود، بل تعادل اکولوژیکی و تنوع زیستی منطقه را نیز به طور جدی برهم میزند. او، هشدار میدهد که اگر برای حفاظت و مدیریت پایدار این گیاه اقدامی صورت نگیرد، ممکن است یامه به طور کامل از بین برود و پیامدهای جبرانناپذیری بر محیط زیست و معیشت باشندگان محل بر جا بگذارد.
از سوی دیگر، مسئولان در ریاست حفاظت محیط زیست غور، نیز از گردآوری این گیاه برای تولید مواد مخدر به شدت ابراز نگرانی میکنند. آنان، میگویند که یامه در پیشگیری از فرسایش خاک، حفظ رطوبت زمین و مهار گسترش بیابانزایی، نقش کلیدی دارد.
عبدالقدوس هدایت، مدیر عمومی اطلاعات و آگاهی عامهی ریاست حافظت محیط زیست غور، در این باره میگوید: «دارهی محیط زیست ولایت غور به شدت نگران آیندهی طبیعت این ولایت است. کاهش پوشش گیاهی، افزایش فرسایش خاک، خشکسالی پیدرپی و نابودی گونههای بومی مانند یامه و غیره، طبیعت غور را با خطر جدی بیابانزایی، کاهش منابع آبی و بحران دامداری روبهرو میکند و همچنان کاهش تنوع زیستی و منابع آبی و مورد آخر ناتوانی طبیعت در بازسازی خودش، از جمله مهمترین نگرانیهایی است که ریاست محیط زیست غور دارد.»
با این حال، مسئولان در ریاست زراعت، آبیاری و مالداری غور، میگویند که در سالهای پسین به دلیل ناداری و بیکاری گسترده، حدود ۸۰ درصد گیاه یامه توسط مردم از کوهها و دشتها گردآوری شده که این امر آسیب جدی به منابع طبیعی این ولایت زده است.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
ضیاءالحق جویا، مدیر اطلاعات و آگاهی عامهی ریاست زراعت، آبیاری و مالداری غور، میگوید: «تقریباً ۸۰ تا ۸۵ درصد گیاه نوع یامه از ساحات کوهی و کوهستانی مرکز و ولسوالیهای این ولایت جمعآوری شده و از بین رفته است. بدون شک، ازبینرفتن گیاه یامه، یکی از عوامل فرسایش خاک و ازبینرفتن پوشش گیاهی در طبیعت میباشد. در واقع، یک تخریب خیلی خطرناک و همچنان تهدید در زندگی محیطزیستی به شمار میرود؛ چالشهایی که در قسمت محافظت از این گیاه وجود دارد. فقر مردم، بیکاری و همچنان عدم آگاهی، اینها از فاکتورهای اساسی میباشند.»
مسئولان در ریاستهای زراعت و محیط زیست غور، میگویند که به منظور حفظ پوشش گیاهی و پیشگیری از نابودی گیاه یامه، تلاش کرده اند آگاهیهای لازم را از طریق منبرهای مسجدها، نهادهای دولتی، کمیتههای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی و نیز با همکاری نیروهای امنیتی در میان مردم گسترش دهند.
آنها، هشدار میدهند که در صورت ادامهی گردآوری بیرویهی این گیاه، نه تنها یامه به طور کامل از طبیعت غور نابود خواهد شد، بل خطر بیابانزایی، فرسایش خاک و بحرانهای زیستمحیطی، زندگی هزاران باشندهی این ولایت را تهدید خواهد کرد.
