کارزار روایت زنانه سه ماه قبل و در آستانۀ آغاز گفتوگوهای بینالافغانی از سوی شماری از زنان آغاز شد. این کارزار، روی حقوق اساسی زنان به ویژه حق آموزش، کار و خواستهای اساسی زنان متمرکز است که در شبکههای اجتماعی راهاندازی شده است.
سلاموطندار با گیسویاری، از کارگزاران این کارزار به بهانۀ کمپاین ۱۶ روزۀ محو خشونت علیه زنان گفتوگو داشته است.
گیسو یاری در رشتۀ مطالعات خاورمیانه و جندر از دانشگاه ویرجینیای آمریکا مدرک کارشناسی دارد و کارشناسی ارشد او در رشتۀ حقوق بشر از دانشگاه کلمبیا است.
پایاننامۀ کارشناسی ارشد بانو یاری «عوامل شکست پروژههایی که مؤسسات فعال در افغانستان به ویژه در بخش زنان به پیش میبرند» بوده است است.
سلاموطندار: کارزار روایت زنانه از کجا آغاز شد و انگیزۀ راهاندازی این کارزار چه بود؟
گیسو یاری: کارزار روایت زنانه تقریباً دو هفته قبل از آغاز مذاکرات بینالافغانی شروع شد. همه فکر میکنند که تفاوت میان زن شهری و روستایی زیاد است و زن شهری عاجز از درک وضعیت زن روستاییست، زنان شهری نمیخواهند دستاوردشان را در روند صلح از دست دهند و همین خواسته سبب شده بود تا انگشت انتقاد به سوی این زنان بلند شود. صدای زنان شهری همواره شنیده شده اما از زنان روستایی خبری نیست و این خلای بزرگ میان زنان شهری و روستایی سبب شد تا ما با راهاندازی این کارزار، صدای زنان روستایی را نیز بشنویم و به دیگران بازگویی کنیم.
سلاموطندار: میکانیسم کارزار روایت زنانه چهگونه ساخته شد؟
گیسو یاری: در روایت زنانه، ما روایت جمعآوری میکنیم. با جمعآوری این روایتها از مناطق مختلف، شباهتها و تفاوتها را در مییابیم، دردهای مشترک زنان را متوجه میشویم. با دستبهدستکردن این روایتها به مردم میفهمانیم که نهتنها زنان شهری، بلکه زنان روستایی نیز رؤیاهایی دارند، دستاوردها و ارزشهایی دارند که به هیچ قیمتی حاضر نیستند آنها را از دست بدهند.
در هفتۀ نخست این کارزار، تمرکز ما بر روی حق آموزش و پرورش بود که حق اساسی زنان است. هر ده روز روایتها جمع میشد و آنها را نشر میکردیم. اطلاعات در مورد این کارزار را با رسانهها شریک کردیم تا به گوش زنانی که دسترسی به انواع رسانهها دارند، برسد.
حق کار و فعالیتهای سیاسی و مدنی زنان در ده روز دوم این کارزار جا خوش کرد. شماری از زنانی که در دوران سیاه طالبان نتوانسته بودند درس بخوانند با شرکت در این کارزار نشان دادند که چهقدر علاقه دارند فرزندانشان مخصوصاً دخترانشان حق دسترسی به آموزش داشته باشند. با جمعآوری این روایتها متوجه شدیم که حق آموزش برای زنان از اهمیت بالایی برخوردار است و باید در مذاکرات بینالافغانی صلح در نظر گرفته شود.
سلاموطندار: آیا کارزار روایت زنانه خواهد توانست تغییری در وضعیت زندگی زنان افغانستان بگذارد؟
گیسو یاری: تغییر در وضعیت زنان در کوتاهمدت امکانپذیر نیست و شاید ما نتوانیم در این محدودۀ زمانی تغییری ایجاد کنیم، اما در درازمدت ساختن راهبرد/پالیسی فشار روی نهادهای ملی و بینالمللی تأثیر بگذارد طوری طراحی کنند که بتوانند تاثیرگذاری آن را در نقاظ افغانستان حس کنند.
سلاموطندار: علت دوام خشونت علیه زنان چیست؟
گیسو یاری: در چند بُعد میتوانیم روی آن بحث کنیم، نخست اینکه خشونت یک نوع نیست، یکی از دلایلی که به دوام و افزایش خشونت در افغانستان انجامیده سطح آگاهی پایین زنان در مورد حقوقشان است، وقتی آگاهی بلند میرود، مردم متوجه میشوند و شکایت خود را درج میکنند.
سلاموطندار: آگاهیدهی از سوی دولت و نهادهای حامی زنان برای دستیابی به حقوق اساسی چهگونه باید صورت گیرد؟
گیسو یاری: تا هنوز میکانیسم آگاهیدهی ما خیلی تأثیرگذار نبوده؛ زیرا روش دادخواهی و فرهنگ دادخواهی به صورت درست مدنظر گرفته نشده است. مثلاً یک روش دادخواهی برای زنان در کابل روی دست گرفته شد و از همان روش در ولایتهای دیگر و روستاها نیز استفاده گردید.
اگر با یک دیدگاه تمام ولایت را پوشش دهیم، در آنجا جرقۀ منفی خلق میشود، زیرا ما از فرهنگ حاکم آن ولایت نمیدانیم و در نتیجه، نشود که تأثیر منفی عملکردمان بیشتر از تأثیر مثبت آن باشد.
سلاموطندار: فعالیت نهادهای حقوق زن چهقدر برای بهبود وضعیت و دستیابی زنان به حقوق اساسیشان موثر است؟
فعالیت نهادهای حقوق زنان زمانی تأثیرگذار است که فعالیت این نهادها با دولت هماهنگی بیشتر داشته باشد. اما بحث نهادهای مدنی که من یکی از منتقدانش هستم، این است که با حقوق زنان خیلی پروژهیی برخورد شده که شماری از نهادهای بینالمللی و نهادهای حقوق زن در این بخش مقصرند. زمانی که فعالیت نهاد بر اساس تکمیل پروژه پیش رفت، به این معناست که بر اساس توقع تمویل کننده کار میشود، نه بر اساس نیازهای زنان. دیدگاه پروژهیی دراین بخش دید منفی را افزایش و تأثیرگذاری در این مورد را کاهش میدهد.
سلاموطندار: چهقدر نگران این هستید که دستآوردهای چندین سال اخیر زنان در گفتوگوهای صلح بینالافغانی در دوحه معامله شود؟
گیسو یاری: نگرانیها در مجموع وجود دارد. یکی از دستآوردهای بزرگی را که زنان و کل نهادهای بینالمللی در کنفرانش ژنو داشتند، تأکید بر حمایت از حقوق زنان بود، در عین حال، زمانی که روی پروسۀ صلح بحث میکنید، این پروسه خود روند گرفتن و از دستدادن است، باید تصمیم بگیرید که کدام موارد را میخواهید از دست دهید و کدام چیزها را باید حفظ کرد؛ به قیمت آمدن صلح در افغانستان. من شخصاً نگران هستم چون ساختار و قانونِ اساسی که فعلاً در افغانستان حاکم است، با تلاش فراوان به دست آمده است. نگرانی اصلی ما این است که نکند این ساختار را از بین ببرند، من فکر میکنم زنان حاضر به ادغام طالبان در ساختاراند، اما نه به قیمت این که ساختار را از بین ببرند، زیرا با وجود خلای تطبیق قانون در نظام کنونی، کل نظام به نحوی به نفع زنان است.